Türkiye’de her yıl olduğu gibi 2024’te de Aralık ayı asgari ücret tartışmalarıyla geçiyor.
Asgari Ücret Tespit Komisyonu’nun 10 Aralık’taki ilk toplantısı sonrasında yapılan açıklamalara göre, henüz ne işçi tarafı ne de işveren 2025’te uygulanmasını talep ettikleri artış oranını telaffuz etti. Şu ana kadar hiçbir işçi konfederasyonu açık olarak asgari ücret rakamı ortaya koymadı.
Yalnızca DİSK, iki çalışanın bulunduğu bir eve yoksulluk sınırının altında ücret girmemesi gerektiğini söyledi. Türkiye’de yoksulluk sınırının 72 bin lira olduğu düşünüldüğünde DİSK’in dolaylı olarak asgari ücretin 36 bin liraya çıkartılmasını önerdiği anlaşılıyor.
İş dünyasının beklentisi yüzde 40 artış
AGS Global’in 28 Kasım-4 Aralık tarihleri arasında 231 iş insanı ile yaptığı “2025’ten Beklentiler” adlı araştırmasına göre, iş dünyası asgari ücretin yüzde 40 artışla 23 bin 750 TL’ye yükseleceğini tahmin ediyor.
Aynı araştırmada 2025’in 2024’ten daha iyi geçeceğini düşünenlerin oranı yüzde 29,9 iken daha da kötü olacağı beklentisini dile getirenlerin oranı ise yüzde 58,4 olarak ölçüldü.
Asgari ücretliler Şubat ayından bu yana 17 bin 2 lira aylık ücret alıyor.
Türkiye’de uzun yıllardır asgari ücret artışlarında TÜİK’in resmi enflasyon verisi esas alınıyor ve üzerine belli bir refah payı ekleniyordu. Ancak son yıllarda TÜİK’in enflasyon verileri tartışmalı bulunuyor.
Aralık ayı itibariyle TÜİK, yıllık enflasyonu yüzde 47,09 açıklarken aynı dönem enflasyonunu ENAG yüzde 87, İstanbul Ticaret Odası ise yüzde 57,99 olarak duyurdu.
Konda ve Koç Üniversitesi’nin ortaklaşa hazırladığı “Hanehalkı Enflasyon Beklenti Anketi’nde” ise yurttaşın yıllık enflasyon beklentisi yüzde 104 olarak hissettiği ilan edildi.
VOA Türkçe, uzun yıllardır asgari ücret, işgücü piyasası gibi konular üzerine çalışan Kocaeli Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Aziz Çelik’le süreci konuştu.
“Asgari ücreti hükümet ya da Cumhurbaşkanı belirleyecek”
VOA Türkçe: Türkiye’de asgari ücreti Asgari Ücret Tespit Komisyonu mu belirliyor?
Prof. Dr. Aziz Çelik: Asgari Ücret Tespit Komisyonu’nun bir hükmü yok, bir formalite. Asgari Ücret Tespit Komisyonu toplanacak ama komisyonda asgari ücret kararlaştırılmayacak. Asgari ücret dışarıda kararlaştırılacak. Asgari Ücret Tespit Komisyonu imzalayacak yani sadece resmileştirecek. Asgari Ücret Tespit Komisyonu ‘belirleme’ yeri olmaktan çoktan çıktı. Asgari ücreti hükümet ya da cumhurbaşkanı belirleyecek.
“Türkiye’de 8,5-9 milyon kişi asgari ücret ve civarında ücret alıyor”
VOA Türkçe: Türkiye’de çalışanların ne kadarı asgari ücret ve civarında maaş alıyor?
Prof. Dr. Aziz Çelik: Türkiye’de memurlar hariç yaklaşık 17 milyon ücretli çalışan var. Bunun yaklaşık 8,5-9 milyonu asgari ücret civarında ücret alıyor. Civarı derken yüzde 10 üzeri ve yüzde 10 aşağısını kast ediyorum. Cumhurbaşkanı Yardımcısı Cevdet Yılmaz, ‘SSK sigortalarının yüzde 42’si asgari ücretten bildirilmekle birlikte fiiliyatta ilave verilen ücretler nedeniyle, gerçekte bundan daha düşük bir oran olduğunu tahmin ediyoruz’ dese de bizdeki veriler öyle söylemiyor. Yüzde 20 asgari ücret komşuluğunda çalışanların oranı ise yüzde 66. Yani 20 bin 500 liradan aşağıda ücret alan yaklaşık 11 milyon çalışan var. Asgari ücretin iki katından fazla ücret alanlar ise işçilerin yalnızca yüzde 7,5’ini oluşturuyor. Bu da yaklaşık 1,3 milyon kişiye denk geliyor.
“2014’te Avrupa’da Türkiye’den Euro cinsinden düşük asgari ücreti olan 11 ülke vardı”
VOA Türkçe: Türkiye ile Avrupa ülkeleri ile arasındaki asgari ücret denklemi nasıl değişti?
Prof. Dr. Aziz Çelik: 8-10 yıl önce Avrupa Birliği ve aday ülkeleri arasında 11 ülke Türkiye’den daha düşük asgari ücrete sahipti. Şimdi sadece dört ülke kalmış durumda. Türkiye’de asgari ücretin yüksek olduğu iddiasının en önemli gerçek dışı kanıtından biri bu. Avrupa sıralamasında Türkiye asgari ücret açısından diplere doğru gidiyor. Artık sadece Bulgaristan, Sırbistan, Makedonya ve Arnavutluk bizden daha düşük asgari ücret alıyor. 2014’e gittiğimizde Estonya, Letonya, Macaristan, Romanya gibi ülkeler Türkiye’nin gerisindeydi. Onlar her yıl avro cinsinde yüzde 8-10 artış sağlarken geride kalan 10 yılda Türkiye’deki asgari ücret artışı yüzde 3,8’de kaldı.
“Eskiden ortalama ücret asgari ücretin 2,3 katıydı şimdi 1,7 katına kadar gerilemiş durumda”
VOA Türkçe: Asgari ücret ortalama ücrete ne kadar yaklaştı?
Prof. Dr. Aziz Çelik: Eskiden ortalama ücret asgari ücretin 2,3 katıydı şimdi 1,7 katına kadar gerilemiş durumda. Asgari ücret ortalama ücret haline geldi de ondan. Avrupa Birliği’nde asgari ücret çok az konuşuluyor çünkü ücretler toplu sözleşmeyle belirleniyor. Asgari ücret ve civarında çalışanlar yüzde 4. Diğerleri toplu sözleşmeyle ve teşmille belirleniyor. Teşmil demek şu: Mesela bir bankada sendika yok ama toplu sözleşme yapmış bir bankanın artış oranı orada da uygulanıyor. Avrupa ülkelerinde bu yapılıyor ama Türkiye’de yok. İşverenler açısından Türkiye ucuz bir iş gücü ülkesi haline gelmiş durumda.
“1974’te asgari ücretin kişi başına milli gelire oranı yüzde 80’di”
VOA Türkçe: Türkiye’de asgari ücretin milli gelire oranı nasıl değişti?
Prof. Dr. Aziz Çelik: Türkiye’de bir asgari ücretin kişi başına milli gelire oranı 1974’te yüzde 80’di. Bu sonrasında 12 Eylül’de sert bir şekilde düşerek yüzde 40’lara kadar geriledi. 1990’lı yıllarda yüzde 60’lar seviyesine çıktı, AKP döneminde de yüzde 60’ları gördüğü olduysa da yüzde 36’ya kadar düştüğü de oldu. Şu anda bir asgari ücret kişi başına milli gelirin yüzde 46’sına gerilemiş durumda. 2025’teki artış eğer açıklanan enflasyon oranının gerisinde kalırsa bu oran daha da geriye düşecektir. 2025 yılında tahmini kişi başına milli gelir yıllık 17 bin dolar olması bekleniyor. Bugün aynı oran uygulansa asgari ücret 45-50 bin lira arası olması gerekirdi.
