CHP’den deprem raporu: 126 milyar dolarlık fatura çıkardı

– CHP, Maraş’ta 6 Şubat’ta meydana gelen 7,7 ve 7,6 büyüklüğündeki depremlere ilişkin rapor hazırlayarak, ekonomide alınması gereken önlemleri sıraladı.

CHP Ekonomi Politikaları Genel Başkan Yardımcılığı’nın, Genel Başkan Yardımcısı Faik Öztrak koordinasyonunda hazırladığı ‘Kahramanmaraş Depremlerinin Türkiye Ekonomisine Olası Maliyeti, Yansımaları ve Atılması Gereken Adımlar’ başlıklı rapor, kamuoyu ile paylaşıldı.

HALKIN DOĞRUDAN GÖRDÜĞÜ ZARAR 52 MİLYAR DOLAR

Raporuna göre, Maraş depremleri Türkiye’ye 126,3 milyar dolarlık bir fatura çıkardı. Bölgedeki depremler nedeniyle oluşan bina kayıp ve hasarı 44,2 milyar doları buluyor. Buna kaybedilen ev eşyaları nedeniyle oluşan 6,6 milyar dolarlık zarar ile kaybedilen araç ve otomobiller nedeniyle oluşan 1,5 milyar dolarlık kayıplar da eklenince, yöre halkının gördüğü doğrudan zarar 52 milyar doları aşıyor.

KALEM KALEM EKONOMİK YIKIM

Raporda yer alan bilgilere göre, deprem nedeniyle altyapı, tarım, sanayi ve hizmet sektörleri kaynaklı fiziki hasar 24,3 milyar dolara; üretim faaliyetlerinin azalması sonucu oluşacak katma değer kaybı 13,3 milyar dolara ulaşıyor. Yıkım, hafriyat, konteyner, iaşe ve idame harcamaları 18,9 milyar dolar; Türkiye’nin beşeri sermaye kaybı ise 17,6 milyar dolar olarak hesaplanıyor. Böylece depremin toplam faturası 126,3 milyar dolara çıkıyor.

‘DEPREM, ŞAHSIM REJİMİNİN BECERİKSİZLİĞİ NEDENİYLE FELAKETE DÖNÜŞTÜ’

CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu, rapora yazdığı önsözde, depremin ‘tek adam şahsım rejiminin beceriksizliği yüzünden felakete dönüştüğünü’ vurgulayarak, şu değerlendirmede bulundu: “Türkiye’miz elbette büyük bir ülkedir. Yaşanan maddi kayıpları telafi edecek güçtedir. Ancak bu topraklarda benzer acıları bir daha yaşamamak için büyük bir zihniyet değişimine ihtiyaç vardır. Bu doğrultuda ülkemizde demokrasiye, bilime, kurallara, liyakate, ortak akla ve iş birliğine dayalı yeni bir dönemi başlatmak zorundayız.”

BÖLGEDEKİ SERMAYE STOKUNUN BEŞTE BİRİ YERLE BİR OLDU

Raporda, depremin verdiği mevcut zararın yanında, önümüzdeki dönemde ekonomiye vereceği zarar da hesaplanıyor. Buna göre deprem, bölgedeki fabrika, üretim tesisi gibi yapıları ifade eden ‘sermaye stokunun’ beşte birini (yüzde 18,7’sini) yerle bir etti. Bu kayıp, Türkiye’nin sahip olduğu toplam sermaye stokunun yüzde 2,6’sına tekabül ediyor. Bu tablo, 2023’te Türkiye’nin büyümesini 1,4 puan geriye çekecek. Yılın ikinci yarısında artan inşa faaliyetleriyle büyümedeki kayıp ise 1 puan olacak.

‘BÜYÜME DÜŞECEK, GELİRDEKİ ARTIŞ SINIRLANACAK’

Deprem etkisiyle halkın gelirindeki artış da önümüzdeki yıllarda büyük ölçüde sınırlanacak. Örneğin, 2022 yılında doğan bir çocuk 20 yaşına geldiğinde her 100 liralık gelirinin 5 lirasını Maraş depreminin ekonomiye verdiği zarar nedeniyle kaybedecek. Aynı çocuk 50 yaşına geldiğinde her 100 liralık gelirinin 12 lirasını, 80 yaşına geldiğinde 18,5 lirasını deprem yüzünden kaybetmiş olacak.

DENETİM ZAAFİYETİ VAR

CHP’nin raporunda, depremde işyerlerinin ve konutların yıkılmasında kurumların ve yetkililerin sorumluluklarına vurgu yapılıyor. Rapora göre, Türkiye’de bir binanın inşaatının başlamasından yapı kullanım izin belgesinin alınmasına kadar etüt, proje, onay, denetim belgesi, vize, ruhsat gibi 20’den fazla belge isteniyor. Tüm bu süreçlerde 42 resmi izin ve imza alınması gerekiyor. Raporda, “Bu nedenle depremde yaşanan can ve mal kayıplarımızda bu imza sahiplerinin şahsi sorumluluklarının yanında, başta Çevre, Şehircilik ve İklim Bakanlığı olmak üzere, bu imzaların denetim ve gözetimiyle ilgili kurumların da ciddi sorumlulukları bulunmaktadır” denildi.

‘MEVZUAT YETERLİ, SORUN UYGULAMADA’

Raporda öne çıkan bir diğer başlık ise zararların tazmini. Raporda, Türkiye’de mevcut mevzuatın esasen pek çok açından yeterli olduğu, asıl sorunun mevzuatın uygulanmamasından kaynaklandığının altı çiziliyor. Art arda çıkarılan imar aflarıyla, mevzuatın arkasından dolaşılmasının yaşanan kayıpların önemli bir nedeni olduğu belirtilerek, “Bu sebeple depremde ev ve işyerlerini kaybeden vatandaşlarımızın, maddi zararlarını tazmin görevi, bu sürece göz yuman devlete düşmektedir” değerlendirmesinde bulunuluyor.

13 MADDELİK ÖNERİ: KONUTLAR HAK SAHİPLERİNE BEDAVA VERİLMELİ

Raporda, deprem bölgesindeki halkı rahatlatmak için derhal yapılması gerekenler, 13 maddelik bir öneri seti olarak sunuluyor. Depremzedelerin banka borçlarının silinmesi, yapılacak konutların hak sahiplerine bedava verilmesi, iş dünyasına, esnafa ve çiftçilere özel destekler gibi pek çok madde bu kapsamda sayılıyor.

Bunun yanında bölgede orta ve uzun vadede yapılması gerekenler de 16 madde halinde listelenmiş. Şehirlerin yeniden ayağa kaldırılmasında deprem bölgesinde yaşayanlardan yararlanılması, iş başında eğitim modelleriyle depremzedelerin seferber edilmesi, halk ve iş yerleri barınma çözümleri, inşaat girdilerini üreten sanayilerin bölgeye yatırım yapması için alınacak önlemler bu bölümde sayılıyor.

CHP raporunda, aynı acıların yeniden yaşanmaması için yapılacaklar arasında müteahhitlik mesleğiyle ilgili yasal düzenlemeler, denetimin güçlendirilmesi, kurumların yeniden yapılandırılması gibi maddeler yer alıyor. Kızılay’a özel bir vurgu yapılan raporda, “Kızılay, Cumhuriyet’in ilk yıllarındaki ulvi amaçlarına dönecek” vaadi yer alıyor. (EKONOMİ SERVİSİ)

Deprem ihaleleri 75 milyar TL’yi geçti

Hastanede ikinci deprem paniği böyle görüntülendi