Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı (TEPAV) analisti ve Dış Politika Araştırma Enstitüsü (FPRI) Karadeniz araştırmacı Selim Koru, Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinin muhtemel sonuçlarını “War On The Rock” sitesi için analiz etti. Koru, Putin’in başarılı olması durumunda Türkiye’nin NATO’dan daha da uzaklaşma ihtimalinin bulunduğunu yazdı:
“Rusya ve Batı dramatik yeni bir çatışma dönemine girerken, Washington’daki bazıları bir öneri ile geldi: NATO’nun müsrif oğlu Türkiye’nin ittifaka iyi durumda olan bir üye olarak geri dönüşü. Türkiye, özellikle Karadeniz’de Rus gücünün yeniden canlanmasından endişe duyacaktır. Cumhurbaşkanı Erdoğan hükümeti de Ukrayna ile güçlü ilişkiler geliştirdi ve ülkenin egemenliğinin Türkiye’nin tarihi düşmanı tarafından ihlal edildiğini görmekten rahatsız olacaktır.
Aslında, bunun tam tersi daha olası görünüyor. Vladimir Putin Ukrayna’ya karşı büyük bir askeri zafer kazanır ve ekonomik-diplomatik sonuçlara göğüs gerebilirse, bu yalnızca Türkiye’nin NATO sonrası bir duruşa geçişini hızlandıracaktır. NATO’nun Moskova’nın yayılmacılığını durdurmadaki başarısızlığı, Ankara’nın ittifakın öneminin azaldığına dair inançlarını doğrulayacak ve jeopolitikte yeni bir dönem için umutlarını besleyecektir.
Soğuk Savaş döneminden farklı olarak Ankara, Rusya’nın yeniden sahneye çıkmasını bir tehdit olarak görmüyor. Bunun nedeni, Erdoğan’ın ve bir bütün olarak Türk sağının dünya görüşünün, Batılı liberal elitlerinkinden çok Putin’inkine daha yakın olmasıdır. Bu, politika yapıcılar için önemsiz görünebilir, ancak popüler algıları ve stratejik kültürü şekillendiren tüm politika aygıtının duygusal arka planı budur. Putin, 2005 yılında “Sovyetler Birliği’nin çöküşünün [20.] yüzyılın en büyük jeopolitik felaketi olduğunu” söylemiyle biliniyor. 2008 Gürcistan savaşından mevcut Ukrayna krizine kadar, başlıca dış politikası istismarları, bu felaketi tersine çevirmeye çalışıyor.
Türkler bu özleme karşı olmayabilir. Erdoğan gibi muhafazakarlar için, Türkiye’nin Amerika liderliğindeki bir trans-Atlantik ittifakında küçük ortak ve İran ile Bulgaristan arasında orta büyüklükte bir güç olarak statüsü büyük bir felaket. Türk sağı, gücünü üç kıtaya yayan, yeniden canlandırılan bir Türk etki alanı hayal ediyor. Hükümetin başındaki isim yirmi yıl boyunca, ülkeye bu vizyonun aşılanmasına imkan verdi. Türkiye’nin kurucu babaları, Batı modernliğini model alan bir cumhuriyet inşa etmek için savaşta Batılı güçleri yendi. Köklerini bu gelenekten gelen radikal sağ muhaliflere kadar götürebilen mevcut hükümet, bunun tersini yapmaya çalışıyor. Batı’yı bir anti-model olarak görüyorlar: Yansıtılacak ve sonunda kendi oyununda yenilecek bir rakip.
PUTİN’İN OLASI ZAFERİ ANKARA’YI HEYECANLANDIRABİLİR
Rusya’nın Ukrayna’daki başarısıyla ilgili hiçbir şey bu gerçeği tersine çeviremez. Aksine, Putin’in zaferi, Ankara’daki cumhurbaşkanlığı sarayındaki bazı insanlar için çok heyecan verici sonuçlar doğurabilir. Türk sağına, küresel siyasette kendilerinin gerçekleştirmeye çalıştıkları yeni bir çağın eşiğinde olduklarını söyleyecektir.
Washington, anlaşılır bir şekilde, Rusya’nın toprak genişlemesinin Çin ve Tayvan üzerindeki etkilerine odaklanmış durumda. Ancak sınırlar dünyanın diğer bölgelerinde de giderek daha belirsiz hale geliyor. Türkiye, bölgesinde açık ara en güçlü konvansiyonel kuvvetlere sahip. Kuzey Kıbrıs’ı etkin bir şekilde kontrol ediyor, kuzey Suriye’nin parçalarını doğrudan yönetiyor ve kuzey Irak’ta baskın bir askeri varlığa sahip.
Ankara, sonunda onları ilhak etmek amacıyla bu bölgeleri daha da entegre edebilir. Ayrıca, Zanzegur koridoru aracılığıyla Azerbaycan anakarasını Nahçıvan’ın toprak dışı topraklarıyla birleştirmeye çalışabilir. Ege’de Ankara, haksız yere yığılmış olduğuna inandığı Yunan deniz sınırlarını daha güçlü bir şekilde zorlayabilir.
Gerçekten de Türkiye, bu sular ve topraklar üzerinde en az Rusya’nın Ukrayna üzerinde sahip olduğu kadar bir hakka sahip olduğunu makul bir şekilde iddia edebilir. Moskova gibi Ankara da kendi emperyal nostaljisini ve dini ve etnik dayanışma iddialarını ekleyerek liberal müdahaleciliğin ilahi levhasından şarkı söyleyecekti. İnsani yardım, referandumlar ve askeri operasyonlar süreci kolaylaştırabilir.
TÜRKİYE, ÇİN-RUS BLOĞUNA KAYABİLİR
Ukrayna sonrası bir dünyada bile, böyle bir politika sonunda Batı yaptırımlarını tetikleyebilir. Türkiye, Rusya’dan daha demokratik ve konuşacak enerji kaynaklarına sahip değil, bu yüzden onlara daha duyarlı olacaktır. Ama belki o kadar da aşırı değil. Rusya’nın bankaların sınır ötesi ödemeler için kullandığı SWIFT mesajlaşma ağından çıkarılmasının Batılı olmayan bir alternatifin inşasına yol açabileceği tahmin ediliyor.
Çin hükümeti kesinlikle teknolojik ve finansal ekosistemlerini yaptırımlara karşı korumak için çalışıyor. En büyük iki revizyonist ülke Batı yaptırımlarının pençesinden kurtulursa, belki de Türkiye gibi orta büyüklükteki ülkeler onların peşinden gidebilir. Erdoğan uzun zamandır Şanghay İşbirliği Konseyi’ne katılmayı düşüneceğini söyledi. Onu ciddiye almamak için hiçbir sebep yok.
Ankara’nın NATO sonrası bir duruşa geçişini daha da kolaylaştıran şey, ittifak üyeliğinin faydalarının Türkiye için zaten azalmakta olduğu gerçeğidir. Ankara’nın artık üst düzey NATO teknolojisine erişimi yok ve savunma garantileriyle daha az ilgileniyor gibi görünüyor.
Açık olmak gerekirse, Türkiye NATO üyeliğinden büyük ölçüde yararlandı. Ordusu baştan sona NATO kültürü, standartları ve teknolojisi tarafından şekillendirildi. Türkiye ayrıca, Kosova ve Afganistan’daki misyonlara katkıda bulunarak ve NATO’nun Kara Komutanlığına ev sahipliği yaparak yükümlülüklerini yerine getiren sadık bir üye olarak ittifaka geri ödemede bulundu.
TÜRKİYE YENİ KULÜPTE ÜYELERDEN RAHATSIZ OLMAYACAK
Şu anki politikası NATO’dan ayrılmakla ilgili değil, bakış açısını değiştirmekle ilgili. Eski cumhurbaşkanı Abdullah Gül 2010’larda Türkiye’nin sonunda Avrupa Birliği’ne katılıp katılmamasının önemli olmadığını söylerdi: Katılım süreci AB standartlarına ulaşmakla ilgiliydi. standartlar. Türkiye bu seviyeye ulaştığında “Norveç gibi” olmaya karar verebilir ve üyelikten vazgeçebilirdi. Erdoğan’ın NATO ile hedefi tam tersi olabilir. Zaten kulüpte ama Türkiye’nin geleceğini başka bir yerde görüyor. Böyle bir durumda diğer üyelerin de onun hakkında ne düşündüğü konusunda endişelenmesine gerek kalmayacak.
En çok öne çıkan konuyu ele alalım: Hava savunması. Türk hava kuvvetlerinin bel kemiği, 1980’lerde çok verimli Türk-Amerikan işbirliğinin ürünü olan F-16 savaş uçağıdır. Türkiye, beşinci nesil savaş uçağı F-35 konsorsiyumuna da katıldı. 2010’ların başındaki Suriye İç Savaşı sırasında Türkiye, güney sınırını korumak için Amerikan yapımı (Amerikan, Hollanda, Alman ve İspanyol) Patriot hava savunma sistemlerine güvendi ve kendi bataryalarını ABD’den satın almak istedi. Ama bu işbirliği bozuldu.
Bugüne kadar, özel toplantılarda kendisine sorulduğunda Erdoğan, ABD’nin kendisine Patriot sistemini satmayacağı konusunda ısrar ediyor. Amerikalı yetkililer, elverişli koşullar sunduklarını ileri sürerek bunu reddediyor. Ardından, 2016 darbe girişiminden kısa bir süre sonra Türkiye, Rus S-400 hava savunma sistemini satın aldı.
Amerikalılar, F-35’in güvenlik nedeniyle Rus sistemiyle bir araya gelemeyeceğini öne sürerek Türkiye’yi F-35 programından çıkardı. Şimdi Kongre’nin Amerikan şirketlerinin Türkiye’nin F-16 filosunu modernize etmesine izin verip vermeyeceği belli değil. Avrupa ülkelerinin de Suriye politikasından insan hakları ihlallerine kadar pek çok konuda Türkiye’ye karşı fiili yaptırımları var.
ERDOĞAN’IN BAĞIMSIZ SAVUNMA SANAYİ HİKAYESİ
Erdoğan hükümetinin dünyanın bu görüşüne aldırış etmediği görülüyor. Erdoğan’ın savunma politikası konusundaki güdük konuşması, 1974’te Kıbrıs’a müdahalesinin ardından ABD’nin Türkiye’ye uyguladığı yaptırımların ülkenin savunma sanayisinin gelişimini nasıl teşvik ettiğinin hikayesini içeriyor. Ayrıca, hükümetinin Amerika Birleşik Devletleri’nden Reaper uçağı satın almak istediğinde ve reddedildiğinde, kendi birinci sınıf drone programını oluşturmaya başladığını belirtmekte gecikmedi. Erdoğan, ABD yaptırımlarının artık Türkiye’nin ilk yerli savaş uçağı olan TF-X’in geliştirilmesini yönlendireceğini savunarak, “Kötü komşular bizi ev sahibi yaptı” demeyi seviyor.
Elbette 70 yıldır Türkiye’nin savunmasının merkezinde yer alan 5. Madde ve nükleer caydırıcılık var. Açıkçası, bunlar son yıllarda çok titizlikle tartışılan konular değil. Erdoğan, ihtiyaç olması durumunda Batı’nın Türkiye’nin yardımına geleceğine hala güveniyor mu? Belki. Ya da belki değil. Kesin olan bir şey var ki, Rusya Ukrayna üzerinde kontrolü ele geçirmede başarılı olursa, Türkiye’nin liderliği Batılı mevkidaşlarına daha az saygı duyacaktır.
Doğru, bunların bir kısmı değişebilir: ABD ve Avrupalı müttefikleri, silah sistemleri konusunda Türkiye’ye elverişli anlaşmalar sunabilir ve özellikle Türkiye’nin tarihsel olarak Rusya tarafından en çok tehdit edildiğini hissettiği Karadeniz’de savunmasını desteklemeye önem verebilir. Bu, son teknoloji silahlar üreten karmaşık tedarik zincirlerinin yeniden yönlendirilmesini (bir kez daha F-35 durumunda) ve yaptırımları kontrol eden Batı parlamentolarında değişen fikirleri içerecektir. Birincisi yapılabilir, ikincisi daha zor olabilir. Her iki tarafta da güveni yeniden tesis etmek zor olacaktır. Ankara sıkı bir pazarlık yapacaktı ve Batı her zaman Türkiye’nin tavizleri cebine atıp yine de kendi bildiğini yapacağından korkacaktır.
Türkiye’nin şu anda olması gereken doğal pozisyon çitin üzerinde oturup tarafsızlığını sürdürmesi. Türkiye’nin Ukrayna ile güçlü ilişkileri olduğu doğrudur, ancak bu mutlaka Rusya’ya karşı bir denge kurma çabası değil. Türk yetkililer geçmişte bana Ukraynalı mevkidaşlarında böylesine kesin bir şekilde Rus karşıtı ve Batı yanlısı duyguları görmekten hayal kırıklığına uğradıklarını söylediler. Kiev’in milliyetçi ama bağlantısız olmasını ve dolayısıyla Türkiye gibi dost bir orta güce ihtiyaç duymasını tercih eder Ankara.
Türkiye son dönemde diplomatik trafiğin önemli bir aktörü değil ve bu bir tesadüf değil. Türkiye, şu anda feshedilmiş Normandiya Formatı’nın bir parçası değil ve olmak istediğini düşünmek için hiçbir neden yok. Bunun yerine Erdoğan, Putin ve Devlet Başkanı Volodimir Zelenskiy’i arabuluculuk teklifiyle Türkiye’ye davet etti.
Krizin aslında bu ülkeler arasında değil, Rusya ile ABD arasında olduğu düşünüldüğünde, bu tuhaftı. Davet, her şeyden çok, Türkiye’nin Batılı olmayan, liberal olmayan ve dolayısıyla Erdoğan’a göre “özgür” olan bir alan içindeki bir çatışmadan duyduğu üzüntünün bir ifadesiydi. Erdoğan muhtemelen Zelenski’in bu kadar coşkulu “Batılı” olmaması ve egemenlik konusunda daha Türkiye’ye yakın bir yaklaşım benimsemiş olsaydı, Putin’in ülkesini işgal etmeyeceğine inanıyor.
ANKARA İÇİN ASIL SIKINTI EKONOMİ
Durum böyleyken, Türkiye’nin öncelikli düşüncesi ekonomi. Ukrayna ve Rusya arasındaki savaş, zaten kırılgan olan Türkiye ekonomisi için korkunç olacak. Türkiye, doğalgazının üçte birini Rusya’dan ve önemli miktarda gıdayı da her iki ülkeden ithal ediyor. Rus turistler önemli bir döviz kaynağı ve turizm sezonu yaklaştıkça yolları gözleniyordu.
Batılı tedarikçilerle bağlantısı kesilen Türkiye’nin, bazı kilit silah sistemleri için Ukraynalı motorları ithal anlaşmaları da var. Savunma analisti Arda Mevlütoğlu’nun da belirttiği gibi, bu durumda Türkiye için iki önemli silah sistemi olan TUSAŞ’ın T929 Atak taarruz helikopteri ve Bayraktar’ın Akıncı insansız hava aracına motor bulmak zor olacak.
Putin Pazartesi günü ayrılıkçı cumhuriyetleri tanırken, Erdoğan Demokratik Kongo Cumhuriyeti, Senegal ve Gine-Bissau’yu kapsayan çok ayaklı bir gezideydi. Türk Dışişleri Bakanlığı, Rusya’yı Ukrayna’nın toprak egemenliğine saygı duymaya çağıran kısa bir açıklama yaptı, ancak hepsi bu kadar. Acil bir NATO zirvesi çağrısı yapıldığında, Erdoğan sonunda gezisinin son ayağını iptal etti ve Ankara’ya döndü.. Yolda, gazeteciler ve jeopolitik analistlerden oluşan ekibe bazı yorumlarda bulundu:
NATO liderleri ne yapmak istediklerine şimdiden karar vermeli, Türkiye bir Karadeniz ülkesiydi ve tek başına hareket edecekti, Rusya’nın Ukrayna topraklarını ihlal etmesini kabul edemezdi. Türkiye ne Ukrayna’dan ne de Rusya’dan vazgeçmeyecek, liderlerle konuşacak, meseleleri çözecekti. Hiçbiri pek bir şey ifade etmiyordu. Erdoğan, son derece endişeli NATO liderleriyle yapacağı bir toplantıya katılabilmek için Gine-Bissau gezisini iptal etmek zorunda kaldığı için üzgün görünüyordu.
Kısa bir süre önce, cumhurbaşkanlığı danışmanı İbrahim Kalın, bir Alman gazetesine verdiği röportajda şunları söyledi:
“Rusya’ya yönelik yaptırımlar işe yaramaz. Sadece sorunları ertelerler. Karşı tarafı dinlemek ve stratejik kaygılarını anlamak daha iyidir. Rusya, NATO tarafından tehdit edildiğini düşünüyor. Putin, SSCB’nin çöküşünden 30 yıl sonra sınırları yeniden çizmek ve stratejik ittifakları yenilemek istiyor.”
Kalın, uzun süredir acı çeken bir akıl hastasını yatıştırmaya çalışıyormuş gibi Batılıları sakinleştirmeye çalışıyor görünüyordu. Yakın zamana kadar, tam tersi oldu. Gerçekliği belirleyen, çılgın olarak gördükleri aşırı sağ milliyetçilere karşı bu tonu benimseyen liberallerdi. Şimdi Rusya, Türkiye, Fransa, Çin, ABD, Hindistan ve başka yerlerdeki milliyetçiler, Ukrayna’nın bu tablonun değiştiği yer olup olmadığını görmek için bekliyorlar.
***Mutluluk, adalet, özgürlük, hukuk, insanlık ve sevgi paylaştıkça artar***
