Türkiye’de yoksullaşma: Asgari ücret eriyor, hak kayıpları artıyor

Türk-İş’in Ocak ayı Açlık ve Yoksulluk Sınırı Araştırması’na göre dört kişilik bir ailenin açlık sınırı 4 bin 249 lira, yoksulluk sınırı ise 13 bin 843 liraya çıktı.

Buna göre açlık sınırı ile zamlı asgari ücret arasında sadece 3 lira 40 kuruşluk fark kaldı. Bu yıl için net asgari ücret 4 bin 253 lira 40 kuruş olarak belirlenmişti. Aralık 2021’de açlık sınırı 4 bin 13, yoksulluk sınırı ise 13 bin 72 liraydı.

DW Türkçe’ye konuşan çalışma ekonomisi uzmanı Özgür Müftüoğlu, “2021 yılının ikinci yarısından sonra Türkiye’de zaten süper kırgın olan ekonomi iyice hızlı bir şekilde çöküşe doğru gitti. Yıl sonunda asgari ücrete hükümet iyi sayılacak bir zam yaptı. Kendi ifadeleriyle yüzde 50’ye yakın bir zam yaptı. Ancak enflasyon o kadar hızlı arttı ki neredeyse bir aylık bir süre içerisinde buradaki artış neredeyse eridi” diyor.

Açlık sınırının altına düşecek

Fiyat artışları önümüzdeki ay da devam ederse asgari ücret açlık sınırının altına düşecek. AA Finans Enflasyon Beklenti Anketi’ne katılan ekonomistler, Ocak ayında yıllık enflasyonun yüzde 48,42’ye yükselmesini bekliyor. Reuters’in anketinde ise Ocak ayı için yıllık enflasyon tahmini yüzde 46.

Türk-İş’in hesaplamasına göre Ocak ayında 13 bin 843 liraya çıkan yoksulluk sınırı ise asgari ücretin üç katını geçiyor.

Özgür Müftüoğlu, Türk-İş’in bekar bir işçinin yaşam maliyetini de 5 bin 587 olarak hesapladığını ifade ederek bunun da asgari ücretin oldukça üzerinde olduğuna işaret ediyor.

Verilerin Türkiye’de yoksulluğun hızla arttığını gösterdiğini vurgulayan Müftüoğlu, derinleşen çalışan yoksulluğu karşısında tepkilerin de giderek büyüdüğüne dikkat çekiyor.

Ocak ayında Türkiye’nin en büyük online alışveriş sitelerinden biri olan Trendyol’da esnaf-kurye sistemiyle işçilerin yüzde 11’lik ücret zammını kabul etmeyerek İstanbul dahil birçok ilde yaptığı eylem sonuç getirmiş, şirket yönetimi işçilerin aylıklarına yüzde 38,8 zam yapmayı kabul etmişti. 

Türk-İş’in Ocak verilerine göre: Açlık sınırı 4.249 TL, yoksulluk sınırı 13.843 TL

Zamlı asgari ücretle açlık sınırı eşitlenmek üzere

Türkiye her geçen gün yeni bir işçi eylemine sahne oluyor https://t.co/XMXrqEF3SI pic.twitter.com/yEODOpyLY2

— DW Türkçe (@dw_turkce) February 1, 2022

Kurye ve kargo çalışanlarından zam talebi

Trendyol kuryelerinin ardından eylemler, kurye ve kargo sektöründeki diğer firmalara da sıçradı.

Hepsiburada’nın dağıtım ağı Hepsijet ve Scotty çalışanları da düşük ücretlere karşı eylem başlattı. Scotty çalışanları, yüzde 22’lik zammı kabul etmeyerek kontak kapattı. Yüzde 40 zam isteyen işçiler, dayanışma çağrısı yaptı.

Yemek Sepeti ve Banabi kuryeleri ise maaş konusunda işverenden yanıt alamadıklarını gerekçe göstererek dün şirketin İstanbul’daki merkezinin önünde Tüm Taşıma İşçileri Sendikası (TÜMTİS) üyeleri ile birlikte eylem yaptı. Yüzde 32,7 zam teklifini kabul etmeyen şirket çalışanları, İstanbul, Eskişehir ve İzmir’de kısa süreli kontak kapattı. Eylemde yapılan açıklamada, “10 saniyede paket toplamamız bekleniyor. Pandemi sürecinde kimse çalışmazken biz çalıştık. Bu şirket bizim sayemizde büyüdü. Hakkımızın verilmesini bekliyoruz. Sefalet ücretini kabul etmiyoruz” denildi.

Yurtiçi Kargo çalışanları da yüzde 17’lik zamma ve sözleşme fesihlerine karşı şirketi bugün İstanbul Pendik’teki Yurtiçi Kargo Müdürlüğü önünde buluşup eyleme geçti. Şirket çalışanları asgari ücretin altında kazandıklarını belirterek yüzde 40 zam talep ettiklerini duyurdu.

Fabrikada direnen işçilere gözaltı

Özgür Müftüoğlu, kurye ve kargo sektörü dışındaki alanlarda da ciddi sorunlar olduğunu vurguluyor. Müftüoğlu, “Çünkü bu süreçte hazırlanan toplu iş sözleşmelerinde hem kamu çalışanları için yapılan hem de metal iş kolundaki sözleşmelerde ücretler, asgari ücret seviyesine bile ulaşmayan, asgari ücret artış seviyesine bile ulaşmayan bir şekilde yükseltildi. Bu artışlar da tabi hızla erimeye başladı” diye konuşuyor.

Kocaeli Gebze Otomotiv Tedarik Sanayi İhtisas Organize Sanayi Bölgesi’nde bulunan ve plastik otomotiv parçaları üreten Farplas firmasında işçiler, ücretlerinin ve çalışma koşullarının iyileştirilmesi için geçen hafta iş durdurma eylemi yapmış, eylemin ardından 150’ye yakın işçi işten atıldı.

Fabrikada kalan işçiler, arkadaşlarının geri alınması için fabrikaya kapanarak eylem başlattı. Polis ekipleri fabrikaya girdi ve tüm işçileri gözaltına aldı. İşçiler daha sonra serbest bırakıldı. Birleşik Metal-İş Sendikası’ndan yapılan açıklamada “Sendikal hakları için direnen ve gözaltına alınan 200 arkadaşımız, ifadeleri alındıktan sona serbest bırakıldılar.  Şubemizde yapılan toplantı ile mücadelenin bundan sonra nasıl sürdürüleceği kararlaştırılıyor” denildi.

Finans Merkezi şantiyesinde eylem

Kurye ve kargo sektörünün yanı sıra İstanbul’da dün Ataşehir’deki Finans Merkezi Şantiyesi’nde çalışan inşaat işçileri de ücret, yemek ve barınma alanındaki hak kayıplarına karşı eyleme geçti.

Şantiyedeki kötü çalışma koşullarına ilişkin DİSK Dev Yapı-İş ve İnşaat-İş Sendikası tarafından kampanya başlatıldı.

DW Türkçe’ye konuşan DİSK Dev Yapı-İş Genel Başkanı Özgür Karabulut, işçilerin sigorta primlerinin gerçek ücretleri üzerinden değil asgari ücret üzerinden yatırıldığını belirtiyor. Ücretlerin geciktirildiğini, maaşların her ay en az 2 bin üç bin lira eksik yatırıldığını ifade eden Karabulut, “İşçi arkadaşlarımızın hem bugünü hem geleceği gasp ediliyor. Yemek sorunları var. İşçi arkadaşlarımız, kurtlu, kalitesiz, besleyici değeri olmayan yemekleri, nefes almanın bile zor olduğu yemekhanelerde uzun yemek kuyruklarında bekleyerek yiyor” diyor.

Memleketlerinden gelip kamplarda yaşamak zorunda kalan işçiler barınma sorununa dikkat çekiyor. DW Türkçe’ye konuşan işçiler, 15-20 metrelik odalarda 8-10 kişinin birlikte kaldığını, tahta kurularıyla yatmak zorunda kaldıklarını ve Covid-19’dan dolayı çok zorluk çektiklerini belirtiyorlar. 

Finans merkezi projesi, Emlak Konut ve Varlık Fonu ile yürütülüyor.

Özgür Müftüoğlu’na göre artan enflasyon karşısında bir yandan yoksullaşma artarken Türkiye’de işçi eylemleri artarak devam edecek.

İstanbul Ticaret Odası’na göre, İstanbul’da perakende fiyatlar Ocak’ta aylık yüzde 13,78, yıllık yüzde 50,91 arttı. Türkiye İstatistik Kurumu, ocak ayına ait enflasyon verisini perşembe günü açıklayacak.

KAYNAK: DEUTSCHE WELLE TÜRKÇE – PELİN ÜNKER