En temel hak Türkiye’de lüks: BM kriterlerine göre ‘elverişli konut’ fiyatları uçtu

Çünkü bu kriterler baz alındığında Türkiye’de özellikle İstanbul, Ankara ve İzmir gibi büyük şehirlerde bir aile için ortalama 5 bin liradan düşük bir fiyatta kiralık ev bulmak çok zor.

Türkiye’de asgari ücret 2 bin 825 lira. Ülkenin yüzde 41’i asgari ücretle hayatta kalmaya çalışıyor. Bu oran 2014 verilerine ait. Çünkü Türkiye’de asgari ücretli işçi sayısı son yedi yıldır resmi kurumlarca açıklanmıyor. Son yıllardaki ekonomik gidişat, işsizlik ve kayıtdışı istihdamla beraber asgari ücretli çalışan sayısının yüzde 41’in üzerinde olduğu tahmin ediliyor.

Bahçeşehir Üniversitesi Ekonomik ve Toplumsal Araştırmalar Merkezi (BETAM) Direktörü Prof. Dr. Seyfettin Gürsel Diken’e yaptığı açıklamada kira fiyatları artışlarında arz-talep dengesine dikkat çekmişti. BETAM da sahibinden.com verileri üzerinden enflasyon ile kira artışları arasındaki korelasyonu incelemişti.

Bizse kira fiyatlarının artmasından öte, Türkiye’de ‘insanca yaşayabilmek’ için gerekli parametreleri dikkate alarak sahibinden.com’daki ilanları inceledik ve piyasanın ortalamasını yazdık. Burada BM kriterlerinin yanısıra pandemiyle beraber rağbet gören balkon ve depreme karşı dayanıklı evler faktörlerini de dikkate aldık.

Özellikle inşaat sektöründe ‘çığır açtığını’ öne süren AKP iktidarı döneminde ‘insanca yaşama’nın kriterlerini karşılayabilecek ev sayısının az, fiyatlarının ise orantısız bir şekilde fazla olması dikkat çekici.

İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi’ne göre elverişli konut hakkı

İnsanların en temel haklarından elverişli konut hakkı aslında İnsan Hakları Evrensel Bildirgesiyle (İHEB) 1948 yılında kabul edildi.  İHEB’de belirlenen hükümler temelinde, elverişli konut hakkı Sosyal ve Kültürel Haklara İlişkin Uluslararası Sözleşme’yle 1966 yılında tescillendi.

Sözleşmenin 11.1. maddesi şöyle: “Bu Sözleşme’ye Taraf Devletler, herkesin, yeterli beslenme, giyim ve konut da dâhil olmak üzere, kendisi ve ailesi için yeterli bir yaşam düzeyine sahip olma ve yaşam koşullarını sürekli geliştirme hakkına sahip olduğunu kabul ederler.”

Birleşmiş Milletler (BM) standartlarına göre elverişli ve yaşanabilir konut özellikleriyse şöyle sıralandı: “Kullanım hakkının yasal güvenliği, hizmetlerin kullanılabilirliği, ödenebilirlik, erişilebilirlik, oturulabilirdik, konum ve kültürel elverişlilik.“

BM’nin kriterlerinden yola çıkarak sahibinden.com üzerindeki ilanlara baktığımızda Türkiye’de insanca yaşayabilecek bir konutta oturabilmek bölgelerine göre lüks. Özellikle İstanbul, Ankara ve İzmir gibi büyük şehirler bu konuda bayrağı önde götürüyor.

İstanbul’da neredeyse asgari ücretten başlıyor

İstanbul’da yalnız yaşamak isteyenler için 1+1 80 metrekareden başlayan evlere hem Avrupa hem de Anadolu yakasında herhangi bir fiyat belirlemeden BM kriterler çerçevesinde baktığımızda ev fiyatları minimum 2 bin 750 liradan başlıyor.

Sahibinden.com’da BM kriterlerine göre 1+1 ev arandığında ise elverişli ve yaşanabilir konut sayısı için sadece 12 sonuç çıktı.

Bahçeşehir’de bu ev kendi muhitine göre hem oturabilirlik, eğitim ve kültür merkezlerine olan uzaklığı, depreme dayanıklılığı gibi konularda BM kriterlerine uyuyor ancak şehir merkezine çok uzak.

Merkeze geldikçe fiyatlar 6 bini görüyor

İstanbul’da biraz daha şehrin merkezine doğru geldikçe fiyatların kademe kademe arttığını görüyoruz. Anadolu yakasında kriterlere uyan ev 4 bin 500 liradan başlıyor. Konumu ise Maltepe.

İstanbul’un biraz daha merkezine doğru geldiğimizde ise kriterlere uygun ev Sarıyer’de çıktı. Kirası ise 6 bin 500 lira.

Bir aile için asgari ücretin de üstünde

Türkiye’nin ekonomik koşullarını göz önüne aldığımızda aileler için kiralık evleri minimum 120 metrekare ile başlatıp 2+1 ve 3+1 ile sınırlandırdık. 149 kiralık ev çıktı. Fiyatlar ise minimum 3 bin 700 liradan başlayıp maksimum 28 bin liraya kadar çıkıyor.

Biraz daha İstanbul’un merkezine doğru gelindiğinde ise fiyatlar 7 bin 500 bandında seyrediyor.

BM kriterlerine göre elverişli ve yaşanabilir bir başka evin kiralık fiyatı ise 13 bin lira.

Ankara’da fiyatlar 3 bin ila 6 bin skalasında

Ankara’da 1+1, en az 80 metrekare, yaşanabilir, güvenlikli, kültürel merkezlere yakın, ulaşım için uygun konumda kiralık ilanı ise yok. Sahibinden.com’a kriterleri girdiğimizde ‘Sonuç bulunamadı’ yanıtını aldık.

Yine aynı mantıkla aileler için 2+1 ve 3+1 evlere baktığımızda ise 137 sonuç çıktı. 1500 liraya kiralar da var ancak şehrin dışında. Şehrin merkezine doğru ise fiyatlar 3 bin ila 6 bin skalası arasında değişiyor.

Yenimahalle’deki yaşanabilir bir başka konutun kirası ise 6 bin lira.

İzmir’de 1+1 en az 80 metrekare BM kriterlerindeki ev sonucu sadece bir tane çıktı. Fiyatı ise 2 bin 750 lira.

İzmir’de 2+1 ve 3+1 en az 120 metrekare BM kriterlerine uygun kiralık ilan sayısı ise 29 çıktı.

KAYNAK: DİKEN – AYŞEGÜL KASAP