7 ilde 200 bin doz aşı yapılamadı, salgın kapıda

Müzeyyen YÜCE

İSTANBUL – Türkiye’de özellikle son yıllarda aşı karşıtı kampanyalar ve Covid-19 salgınının da etkisiyle alevlenen aşı tereddüdü ve aşı reddi dikkat çekici boyutlara ulaştı. Aşı şirketlerinin maddi kazanç odaklı çalıştığı, aşıların gerekli ve güvenli olmadığı gibi gerekçelerle son 8 ayda Türkiye’nin yedi bölgesindeki yedi büyükşehirde binlerce bebeğe ve çocuğa yapılması gereken 200 bin doz kızamık, boğmaca, hepatit ve suçiçeği gibi salgına yol açan hastalıkların aşıları yapılamadı. Aşı karşıtlığı nedeniyle çocuklarına aşı yaptırmayan ailelerin sayısı ise yüzbinlere ulaştı. Buna ek olarak geçmiş yıllarda sönümlenen kızamık vakaları da önceki yıllara oranla artarak 5 binlere çıktı.

https://artigercek.com/saglik/7-ilin-asi-haritasi-333918h?sayfa=2

7 İLİN ÜRKÜTÜCÜ AŞI HARİTASI

Sağlık Bakanlığı’nın son düzenlemesiyle, aile hekimleri tarafından, yapılamayan çocukluk dönemi aşıları mayıs ayından bu yana ailelerden alınan ret formuyla birlikte il sağlık müdürlükleriyle paylaşılıyor. İl sağlık müdürlükleri de bu verileri internet sayfalarında yayınlıyor. Hekimlerin ellerinde kalan aşılar için doldurduğu formlarda itirazların çoğunda ise gerekçe aşı karşıtlığı. Artı Gerçek, sisteme giriş yapan il sağlık müdürlüklerinin verilerinden yola çıkarak 7 coğrafi bölgeden İstanbul, Ankara, Antalya, Antep, Erzurum, Ordu ve Denizli illerinin aşı haritasını çıkardı.

REKOR İSTANBUL’DA: 5 KAT ARTIŞ

Sağlık Bakanlığı’nın aşı reddine ilişkin açıkladığı son veriler 2017 yılın ait. Bakanlık tarafından o dönemde yapılan açıklamaya göre Türkiye genelinde 2011 yılında 183 olan aşı reddi, 2017’de 23 bini geçti. Sağlık Bakanlığı, aradan geçen sekiz yılda aşı reddine ilişkin herhangi bir sayı açıklamadı ancak il sağlık müdürlüklerinin sisteme yüklediği veriler, yapılmayan çocukluk dönemi aşılarına dair ürkütücü tabloyu ortaya koydu.

Söz konusu verilere göre sadece İstanbul’da 2024’ün son sekiz ayında bebek ve çocuklara yapılması gereken 131 bin 499 doz aşı yapılamadı. Bu rakam Türk Tabipleri Birliği’nin (TTB), 2016’da İstanbul için 36 bin doz olarak açıkladığı bir yıllık sayıya kıyasla beş kat bir artışı ifade ediyor. Uzmanlara göre bu da her ay ortalama 15 bin çocuğun aşılanamadığını ortaya koyuyor.

EN ÇOK İTİRAZ BOĞMACA, KIZAMIK VE SU ÇİÇEĞİ AŞILARILARINA

Vaktinde uygulanmayan aşıların dağılımına bakıldığında ise İstanbul’da sekiz ayda 35 bin 203 doz difteri, tetanoz ve boğmaca aşısı yapılmadı. Özellikle son yıllarda artan vakalara karşı savunmasız kalan binlerce çocuk da itirazlar nedeniyle 16 bin 966 doz kızamık aşısını olmadı. Yine bulaşıcı bir viral enfeksiyon olan ve son sekiz ayda uygulanamayan suçiçeği aşısı dozu da 6 bin 563 olarak kayıtlara geçti.

RİSKLİ GRUP KÜMELENİYOR: ‘SALGIN RİSKİNİ DOĞURUYOR’

İstanbul Tabip Odası (İTO) Yönetim Kurulu Üyesi ve aile hekimi Emrah Kırımlı’ya göre aşı yapılamayan çocuk sayısı artıkça özellikle kızamık ve boğmacaya karşı riskli bir nüfus birikiyor. İstanbul özelinde yapılmayan aşıların belirli bölgelerde kümelendiğine de dikkat çeken Kırımlı, şu örneği verdi:

“Benzer nüfuslu 3 ilçede yapılmayan aşı dozları 194, 459 ve 860 olarak çıkabiliyor. 459 doz aşının yapılmadığı bir ilçede bu aşıların 122’si sadece bir mahallede yapılmamış durumda. Böylesi bir kümelenme de bulaşıcı hastalıkların ortaya çıkma ve yayılma riskini artırıyor. Mayıs ayı için Kadıköy, Fatih ve Sultanbeyli buna örnek oluşturabilir.”

SAĞLIK SİSTEMİNİN MERKEZİ ANKARA’DA BİNLERCE AŞISIZ ÇOCUK VAR

Sağlık sisteminin merkezi olarak nitelenen başkent Ankara’da de aşılanma konusundaki tablo yüksek bir düzeyde seyrediyor. Ankara’da verilere yansıyan aşıya bireysel itiraz sayısı son sekiz ayda 28 bin 65’e ulaştı. Aile hekimlerinin yapamadığı çocukluk dönemi aşıları da bu süreçte 26 bin 413 doz olarak kayıtlara geçti.

İl Sağlık Müdürlüğü’nün sisteme girdiği verilere göre başkentte de yapılamayan aşılarının başında tıpkı İstanbul’da olduğu gibi 5 bin 96 doz ile boğmaca, tetanoz ve difteri aşıları geliyor. Kentte çocuklarına kızamık aşısı yaptırmayan ailelerin sayısı da yüksek bir tablo çiziyor. Sekiz ayın toplamına bakıldığında aile hekimleri 3 bin 747 doz kızamık aşısını çoğunluğunu itirazların oluşturması nedeniyle yapamadı. Yine çocuklara yapılamayan aşılar arasında bin 572 doz suçiçeği aşısı da dikkat çekiyor. Uzmanlar bu verilere göre kentte 5 binden fazla ailenin çocuklarına aşı yaptırmadığını değerlendiriyor.

EN DİKKAT ÇEKİCİ VERİLERDEN BİRİ DE ANTALYA’DAN: 13 BİNİN ÜZERİNDE İTİRAZ YAPILDI

Çocukluk çağı aşılanma oranlarına ilişkin en dikkat çekici verileri yansıtan kentlerden biri de Antalya. Aile hekimlerin ellerinde kalan aşılar için doldurduğu formlarda ‘aşı itirazı’ bölümüne yansıyan son sekiz aylık süreçte 13 bin 25 bireysel itiraz mevcut.

Yılda ortalama 26 bin civarında bebeğin doğduğu kentte yapılamayan aşı dozları da 11 bin 402 olarak kayıtlara geçti. Kentte yapılması gereken bin 929 doz boğmaca aşısı, bin 656 doz da kızamık aşısı yapılmadı. Yeni doğan bebeklere tek doz şeklinde uygulanan 447 doz verem aşısı da elde kaldı. Bunun yanı sıra çocuklar sekiz ayda bin 569 doz Hepatit- B aşısını da olamadı. Uzmanlara göre tabloya bakıldığında Antalya’da her ay bine yakın çocuk aşı reddi nedeniyle aşılanamıyor.

ANTEP’TE ÇOCUK FELCİ AŞISI DETAYI: BİN 503 DOZ AŞI YAPILMADI

İl sağlık müdürlüklerinin verilerine göre, 7 ilde bebek ve çocukların aşılanmasına karşı yüksek bir direncin oluştuğu görülürken, yapılmayan aşıların dağılımı bölgesel olarak benzer seyrediyor. Göç ve dini gerekçelerle çocuklarına aşı yaptırmayan ailelerin ağırlıkta olduğu Antep’te 14 bin 611 doz aşı yapılamadı. Yapılamayan aşıların başında yine boğmaca, kızamık ve hepatit aşıları geliyor. Ancak, bin 503 doz çocuk felci aşısının yapılmadığı Antep, bu konuda diğer kentlerden ayrılıyor.

ERZURUM’DA HER İKİ AŞIDAN BİRİ YAPILMADI

Yılda ortalama 10 bin çocuğun doğduğu Erzurum’da ise sekiz ayda 5 bin 558 doz çocukluk ve bebeklik aşısı elde kaldı. Bin 373 doz boğmaca, 783 doz da kızamık aşısı çocuklara yapılmadı.

7 BİN ÇOCUĞUN DOĞDUĞU ORDU’DA 5 BİN DOZUN ÜZERİNDE AŞI YAPILMADI

Denizli’de de sekiz aylık tablo çocuklara ve bebeklere yapılamayan 4 bin 995 doz aşıyı gösteriyor. Kentteki veriler diğer illerle benzer bir tablo seyrederken, yapılmayan aşıların dağılımı ise birbirlerine yakın. En çok yapılmayan aşılar arasında boğmaca, tetanoz, difteri, (917 doz) kızamık, (691 doz), hepatit A ve hepatit B (toplam 1195) gibi aşılar var.

Yılda ortalama 7 bin çocuğun doğduğu Ordu’da ise il sağlık müdürlüğü, sadece son dört ayın verilerini yayınladı. Dört ayda çocuklara ve bebeklere bin 636 doz aşı yapılmadı. Bunların başında boğmaca, difteri, tetanoz, kızamık ve çocuk felci aşıları geliyor. Ordu’da difteri ve tetanoza karşı bağışıklık sağlayan ancak yapılmayan çocukluk dönemi aşısındaki yüksek oran dikkat çekiyor. Nitekim dört ayda yapılmayan çocukluk dönemi aşısı 193 doz. Bu da ilde yaş ilerledikçe aşılanma oranlarının artığını gösteriyor.

KIZAMIK VAKALARINDA ARTIŞ: ÇOĞUNLUĞU AŞISIZ GRUPLAR

Kızamık aşısının çocuklarda otizme yol açtığına dair söylentilerin yanlış olduğu çoktan ortaya çıksa da bu yanlış inanış, aşılatma oranlarını olumsuz etkiliyor. Kızamık hastalığının içerdiği risklere rağmen ebeveynlerin çocuklarını aşılatmama eğilimi de salgın riskini ortaya çıkarıyor. Zira, İstanbul ve Ankara başta olmak üzere 7 ilde çocuklara yapılamayan kızamık aşısı 25 bin 972 doz olarak verilere yansıdı. Aile hekimleri özellikle kızamık konusundaki vaka artışlarına dikkat çekerken, TTB’den Muzaffer Eskiocak’ın çıkardığı veriler salgına ilişkin alarm veriyor.

KIZAMIK VAKALARINDA 14 YILDA 50 KAT ARTIŞ

Verilere göre 2011 yılında 105 kızamık vakasının görüldüğü Türkiye’de 2023 yılında vaka sayısı 5 bine çıktı. Bu sayı ile Türkiye 2019 yılından bu yana son 6 yılın en yüksek kızamık vaka sayısına ulaştı. Bunun yanı sıra son 12 ay içerisindeki vakalar incelendiğinde ise yaşa göre insidansın (direncin) en yüksek olduğu grubun 1-4 yaş grubu olması ve bütün yaş gruplarında büyük çoğunluğun aşısız gruptan oluşması dikkat çekici.

‘2017’DEKİ 23 BİN AŞI REDDİNE ŞİMDİ İKİ İLDE ULAŞIYORUZ’

Türkiye’de aşı reddinin giderek artığını, 7 ilin verilerine bakarak anlamanın mümkün olduğuna dikkat çeken Emrah Kırımlı, 2017’de Türkiye geneli için açıklanan 23 bin aşı reddine, bugün sadece İstanbul ve Ankara’da ulaşıldığını söyledi. Sağlık müdürlüklerinin sisteme girdiği ve paylaştığı verilere göre aşı reddinin yaklaşık 5 kat artığını anlatan Kırımlı şunları söyledi:

“Ankara’da 5 binden fazla aile çocuklarına aşı yaptırmıyor. İstanbul’da bu sayı 15 bine civarında. Sağlık Bakanlığı’nın aşı yaptırmayan aile sayısına dair son verisi 2017 yılından ve o sayı 23 bin. O günden bu yana sadece iki ilimizde bu sayıya yaklaşıyoruz. Bu aşı reddinde 5 kata yakın artış olduğunu gösteriyor. Bu durumda ülkemizde yüz bine yakın ailenin bebeklerine aşı yaptırmadığını söyleyebiliriz. 7 ilin verisi, 200 bin çocuk ve bebeğe aşı yapılamadığını ortaya koyuyor. Bu rakamı Türkiye geneline yansıtıldığında 400 bin doza yakın aşı yapılamadı diyebiliriz. Bu ciddi bir oran.”

‘AŞI TEMİNİNDE DE SORUN VAR’

Aşı reddinin yanı sıra aşı teminine ilişkin sorunların da yaşandığını aktaran Kırımlı, “Aşı konusunda ya aileyi ikna edemiyoruz ya da ikna ettiğimiz ailelere temin sorunu yaşandığı için aşı yapamıyoruz. Bu da çocukların aşı zamanlarının kaçırılmasına yol açabiliyor” vurgusu yaptı.

‘BAKANLIĞIN CİDDİ BİR KAMPANYA BAŞLATMASI LAZIM’

Aşı reddindeki bu artışın kızamık, boğmaca, suçiçeği gibi salgına yol açacak hastalıkların ilerleyen yıllarda daha da çok yayılacağına vurgu yapan Kırımlı, Sağlık Bakanlığı’nın zaman kaybetmeden ciddi bir aşı kampanyası ve çalışması başlatması gerektiğini söyledi:

“Yoğun bir aşısız toplumla karşı karşıyayız. Sağlık müdürlüğü verilerinden bu yapılmayan aşıların da iller ve bölgeler içinde kümelendiğini görüyoruz. Belirli bir Aile Sağlığı Merkezi bölgesinde bir ilin, bir ilçenin yapılmayan aşılarının büyük çoğunluğu görülebiliyor. Bu durum da bulaşıcı hastalıkların yayılma ve salgın haline gelme riskini doğuruyor. Hatta bu salgınlar nedeniyle ölen bebekler dahi oluyor. Etkilerini ve yayılma hızını önümüzdeki yıllarda görebiliriz. Aşı karşıtlığının daha da artmadan ciddi bir aşı kampanyasının yapılması gerekiyor. Sağlık Bakanlığı’nın aşısızlığın yükünü aile hekimleri ve ailelerin üzerinden alması lazım.”

BAKANLIKTAN TALEBİMİZE RET

Aşı reddi verilerine ilişkin Sağlık Bakanlığı’na CİMER üzerinden sorular yönelttik. Bakanlık, aşı retlerinin ek bir çalışma gerektirdiği gerekçesiyle, talebimize olumsuz yanıt verdi.