Çiftçiler şokta; mazot ve gübre desteği kalktı mı?

Cumhurbaşkanı Kararıyla, 2025 yılından itibaren çiftçilere ödenen mazot ve gübre desteklerinin kaldırıldığı haberi kamuoyunda büyük yankı uyandırdı. CHP’li Musa Çam, sosyal medya hesabından yaptığı paylaşımda, “Karara göre, 2025 yılından itibaren gübre ve mazot desteği ile 17 üründe verilen”PİRİM”desteği tamamen kaldırıldı.” ifadelerini kullandı. Tartışmalar üzerine Tarım ve Orman Bakanlığı, sosyal medya hesabından açıklama yaptı. İddiaları yalanladı. Açıklamada, “Bazı basın yayın organlarında yer alan, “2025 yılından itibaren çiftçilere ödenen mazot ve gübre destekleri kaldırıldı.” başlıklı haberlerin doğruluğu bulunmamaktadır.” denildi.

Peki gerçekte olan ne?

Tarım yazarı Ali Ekber Yıldırım, konuyla ilgili bir yazı kaleme aldı. Sosyal medya hesabından yaptığı paylaşımda, “Mazot, gübre ve prim desteği kaldırıldı. Resmi Gazete’de yayınlanan Cumhurbaşkanı Kararı ile 2025- 2027 dönemi bitkisel üretim destekleri açıklandı. Karara göre, 2025 yılından itibaren gübre ve mazot desteği ile 17 üründe verilen fark ödemesi (prim) desteği tamamen kaldırıldı. Çiftçi son kez 2024 üretim yılı için gübre, mazot ve prim desteği alacak. Yeni destek sisteminde 2025 yılı için dekar başına 244 liralık katsayı belirlendi. Temel destek, planlı üretim ve ürün geliştirme için belirlenen katsayı ile bu destek miktarı artacak.” ifadelerini kullandı.

Ardından kaleme aldığı yazıda ise şunları aktardı:

“Resmi Gazete’de yayınlanan Cumhurbaşkanı Kararı ile 2025- 2027 dönemi bitkisel üretim destekleri açıklandı.

Yeni destekleme modelinde neler var:

Mazot ve gübre desteği 2025 üretim yılı itibariyle tamamen kaldırılıyor.
Halen 18 üründe uygulanan fark ödemesi(prim) desteği iki bakanlığın teklifine göre ödenecek
İlk defa bitkisel üretim destekleri 3 yıllık açıklandı.
Destek kalemlerinde sadeleştirme yapıldı.
Üretim planlaması kapsamındaki stratejik ürünlere ilave destek verilecek.
Su kısıtı olan havzalarda münavebeye uygun üretime ilave destek sağlanacak.
Kamu kuruluşları tarafından ıslah edilen milli tohumla üretim yapan ilave destek alacak.

Bitkisel üretimde uygulanan desteklerle ilgili 5 günde iki kararname yayınlandı. İlk olarak 24 Ağustos 2024 günü 2024 yılı bitkisel üretim desteklerine ilişkin Cumhurbaşkanı Kararı yayınlandı. Bu karar ile 2024 üretim yılı ile ilgili destekler yayınlandı.

29 Ağustos 2024 tarihli Resmi Gazete’de ise 2025-2027 dönemini kapsayan 3 yıllık bitkisel üretim destekleri açıklandı. Böylece üretim döneminin başlayacağı 1 Eylül’den önce bitkisel üretim destekleri açıklanmış oldu.

Mazot ve gübre desteği kaldırıldı

Cumhurbaşkanı’nın 29 Ağustos 2024 tarihli 32647 Sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan “2025-2027 Yıllarında Yapılacak Bitkisel Üretime Yönelik Desteklemeler ile Diğer Bazı Tarımsal Desteklemelere İlişkin Karar” ile 2025 üretim yılından itibaren mazot ve gübre desteği tamamen kaldırıldı. Mazot ve gübre desteği yeni kararnamede yer almadı. Bunun yerine temel destek, planlı üretim desteği ve üretimi geliştirme desteği verilecek.

Kaldırılan mazot ve gübre desteği ne kadar?

Yeni destekleme modeli ile kaldırılan gübre ve mazot desteğinin 2024 yılı ödemesi toplamda 21 milyar 65 milyon lira. Cumhurbaşkanlığı 2024 Yılı Programı’na göre 2024 üretim yılı için çiftçilere 16 milyar 100 milyon liralık mazot ve 4 milyar 965 milyon liralık da gübre desteği olmak üzere toplam 21 Milyar 65 milyon lira destek çiftçiye ödenecek. 2025 yılında ise bu destek tamamen kaldırıldı. 2025 üretim yılından itibaren bu destek verilmeyecek.

Fark ödemesi desteğini iki bakanlık belirleyecek

Halen 18 üründe ödenen fark ödemesi desteği ise Tarım ve Orman Bakanlığı ile Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın teklif edeceği ve uygun göreceği destek miktarı ile ödeme yapılacak. Fark ödemesi desteği halen buğday, arpa, çavdar, yulaf, tritikale, dane mısır, aspir, çeltik, dane zeytin, soya, kanola, nohut, mercimek, kuru fasulye, yağlık ayçiçeği, zeytinyağı, kütlü pamuk ve yaş çayda uygulanıyor. Bu hafta başında, 24 Ağustos’ta yayınlanan Cumhurbaşkanı Kararı’nda 2024 yılında üretimi yapılan bu 18 ürün için fark ödemesi desteği ve destek miktarları yer aldı.

Cumhurbaşkanlığı 2024 Hükümet Programı’na göre 2022 yılında 9 milyar 524 milyon lira olan fark ödemesi 2023’te 7 milyar 759 milyar lira olarak ödendi. 2024 yılı için öngörülen bütçe ise 24 milyar 890 milyon lira. Bu ani yükselme buğday ve arpa alım fiyatına ilave olarak ödenen alım priminden kaynaklanıyor.

Fark ödemesinde hangi ürünlere destek verileceği her yıl belirlenecek

Yeni destek kararnamesinde (2025-2027) fark ödemesi desteği ile ilgili şu bilgilere yer verildi: “Öncelikle arz açığı veya planlama kapsamındaki ürünler olmak üzere ilgili üretim yılındaki üretim maliyetleri ile iç ve dış fiyatlar dikkate alınarak çiftçilerin, tarım politikaları amaç ve ilkelerine uyumunu kolaylaştırmak, üretimde sürdürülebilirliği sağlamak ve gelir kayıplarını telafi edebilmek amacıyla fark ödemesi desteği verilir. Her yıl, fark ödemesi kapsamına alınacak ürünler ve ödeme miktarı Tarım ve Orman Bakanlığı ile Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından ayrıca teklif edilir.”

Fındıkta alan bazlı destek de kaldırıldı

Uzun yıllardır uygulanan ve 11 yıldır dekar başına 170 lira olarak ödenen fındıktaki alan bazlı destek de kaldırıldı. Fındıkta alan bazlı desteğin başladığı 2009 yılında 150 lira olarak ödendi. 2010, 2011, 2012 yıllarında da dekar başına 150 lira olarak uygulanan destek, 2013 yılında 160 liraya, 2014 yılında ise 170 liraya çıkarıldı. Bir daha da artırılmadı.

Son 10 yıldır fındıkta alan bazlı destek dekar başına 170 lira olarak ödeniyor. 2024 ürünü fındık için de destek miktarı artırılmadı. Yine 170 lira olarak ödenecek. Açıklanan 3 yıllık kararnamede 2025 yılından itibaren fındıkta alan bazlı desteğe yer verilmedi.

Yeni destekleme modeli ile alan bazlı destek ödenecek

Cumhurbaşkanı Kararı ile 2025-2027 dönemini kapsayan yeni destekleme modelinde dekar başına yani alan bazlı destek ödemesi yapılacak. Buna göre 2025 yılı için dekar başına 244 liralık bir katsayı belirlendi. Temel destek, planlı üretim ve ürün geliştirme gibi destekler bu katsayı ile çarpılarak çiftçiye ödenecek.

(…)

Resmi Gazete’de yayınlanan Cumhurbaşkanı Kararı ile tarımsal desteklemede tamamen yeni bir modele geçiliyor. Bu model kapsamında destekler 2025-2027 dönemini kapsayacak şekilde 3 yıllık açıklandı. Desteklerin 3 yıllık açıklanması, çiftçinin önünü görmesi açısından önemli. Ancak yayınlanan kararname oldukça karşık. Kararnamede mazot ve gübre desteği yok. Bakanlık bürokratları bile bu konuda net bilgiye sahip değil. Benim telefonla görüştüğüm üst düzey bir bürokrat gübre ve mazot desteğinin kaldırıldığını söylerken bir başkası temel desteğin aslında mazot ve gübrenin yerine verileceğini söyledi. Madem yerine verilecek neden mazot ve gübre diye belirtilmedi. Özetle kararnamede mazot ve gübre desteği yer almadı. Mazot ve gübre sözcüğü dahi kararnamede yer almadı. Bakanlığın bilgi notunda ise mazot ve gübre maliyetinin karşılanmasından söz ediliyor. Anlaşılan bu kararname daha çok konuşulur.