Uyuşturucu ticaretinde Türkiye hem transit hem pazar ülke: ‘Yakalanan kadar kaçırılıyor’

Osman ÇAKLI

İSTANBUL – Emniyet Genel Müdürlüğü Narkotik Suçlarla Mücadele Dairesi, son dört yıldır ‘Narkolog’ adıyla uyuşturucu kullanımını gösteren rapor hazırlamaya başladı. Rapor, Türkiye’de uyuşturucu kullanımının neden ve sonuçlarına eğilirken, uyuşturucu trafiğinde Türkiye’nin yalnızca transit değil hedef ülke de olduğunu gösteriyor. Rapordaki verilerden yola çıkarak, son yıllarda kullanımı Türkiye’de giderek artan metamfetamin uyuşturucusunun nerelerde üretilip yayıldığını narko suçlar üzerine çalışan gazeteci ve yazar Cengiz Erdinç ile konuştuk.

‘METAMFETAMİN YOKSULLARIN KOKAİNİ OLDU’

Narkolog’un son üç raporuna bakınca, eroin ve kokainde biraz azalma eğilimi görülmekle birlikte metamfetamin spesifik düzeyde artıyor. Üstelik bu artış işçiler arasında fazla. Niçin işçiler arasında çok yaygın?

“Bunu söylemek çok zor. Narkolog’ta bununla ilgili çok ölçü yok. Fakat uyuşturucu nedeniyle ailesiyle arası bozulanlar var. Fakat işini kaybedenler yüzde üç düzeyinde. Normalde daha fazla olması beklenir, bu veri yaygınlığı besleyebilir. Her uyuşturucunun bir kültürü vardır. Mesela kokain neo-liberalizm ile yükselmiştir. Borsada 24 saat işlem yapanlar arasında yaygındır, hala öyledir.”

Bir de kokain zengin uyuşturucusu olarak bilinir değil mi?

“Evet. Çünkü daha pahalıdır. Gerçi görece üretimin artmasıyla ucuzladı biraz. Mesela hırsızlar cesaret için başka bir şey kullanır. Raporla ilgili şunu söyleyebilirim. Metamfetamin en çarpıcı yanı. Bursa’da bir haber vardı. Eroin bağımlılarının metamfetamine geçtiği üzerine. Etkisi o kadar fazla ki aileleri eroine geri dönmelerini tercih ediyordu.”

Metamfetamin sanırım daha ucuz. Bu doğru mu?

“Aslında yoksulların kokaini olarak bilinir.”

Gazeteci Cengiz Erdinç

‘AYAKTA TEDAVİ İLE GEÇİŞTİRİLEMEZ’

Raporda da zaten metruk binalarda en çok kullanılan uyuşturucu olarak öne çıkıyor. Kokain daha çok otel, hostel gibi yerlerde kullanılıyor. Metamfetamin özelinde devam edelim, bağımlılık hali ve tedavi aşamalarında ne değişti?

“Bağımlı olmadığını söyleyenler yüzde 40 civarında. Bunun dışında tedavi olacağını söyleyenlerin yerine tedaviye ulaşamadığını söyleyenler türemeye başladı. Tedaviyi ulaşamayan ve pahalı bulanlar var.”

Bunun nedeni ne?

“Kapasiteler yetmiyor. Ayaktan tedavi diye bir şey uyduruldu. Oysa, ağır bağımlılık yaratan maddeler ayakta tedaviyle geçiştirilemez. Bağımlılığın kontrol altına alınıp, bazen ilaçla bazen terapiyle maddeden uzak tutulması sağlanır.”

YAKALANANDAN DAHA ÇOĞU SIZIYOR

İlginç verilerden biri de ilk denenen uyuşturucu hala esrar olsa da ilk denenen metamfetamin kullanımında çarpıcı artış gözleniyor. Bu neyle ilgili?

“İlk defa denenmesi pazarlama yöntemlerine işaret ediyor. Köy ve kasabalarda yani kırsal kesimde artış olduğunu görüyoruz. Kişi uyuşturucu kullanacak ve ilk defa karşısına metamfetamin çıkaran organizasyon var. Bu çok büyük bir pazarlama ve organizasyon gerektirir.”

Son iki senedir ve son aylarda uyuşturucuya karşı kökünü kazıma gibi operasyonlar yapılıyor. Tek seferde tonajlı uyuşturucu madde yakalandığını görüyoruz. Uyuşturucuya karşı mücadelenin arttığı anlamı çıkıyor. Bu kadar fazla uyuşturucu yakalanıyorsa bağımlı sayısının azalması beklenir. Fakat böyle bir resim yok, neden?

“Evet. Kokainde dahil bu duruma. Metamfetaminde geçmişe göre çeşitli raporlara bakıldığında, yüzde 25’in üzerinde satıcı yakalanıyor. Yani toptan ticareti gösteren bir durum var. Yakalanan miktarı, ticaretten içeri alınanlara bölünce ortaya yedi ya da sekiz kilo gibi bir tablo çıkıyor karşımıza. Sonra görüyoruz ki yakalanan partiler büyüyor. Fakat kullananlar da artıyor. Satıcı kullanıcı arasındaki ilişkiye bakarsak, pazar oluşumunu gösteren veriler var. Afganistan’da afyon üretimi patlamış durumda. Buradan doğu Pakistan ve Afganistan üzerinde üretilen uyuşturucu buradan geçmeye başlıyor. Çünkü hala Avrupa’da pazarı var. Yakalanan da kaçırılan da artıyor, görünen bu.

Uyuşturucu kaçakçısı Pablo Escobar’ın hayatını anlatan bir dizi vardı. Orada bir miktar uyuşturucu yakalanıyorsa daha fazlası kaçırılıyordu. Burada da benzer durum var mı?

Bir yılda 250 bin başvuran bağımlı var. Bunun yarısı eroin bağımlısı. Bir bağımlının yılda 77 gram kokain kullandığı varsayılır. Burada basit bir matematik hesabıyla aslında yedi, sekiz tonları bulan bir kaçakçılık ortaya çıkıyor. Metamfetaminde iki günde bir gram gibi bir kullanım hali var. Eroin ve kokain çok üretildiği için kar marjı düştü. Türkiye’ye metamfetamin İran’dan geliyor. Ancak kokainde şöyle bir durum var. Yeni karteller Escobar’ı mumla aratıyor. Özellikle Meksikalı karteller. Daha küçük alanda daha fazla kokain yetiştirmeye başladılar. Çünkü uzmanlaşmayı öğrendiler. Dünya’da yıllık kokain üretimi iki bin tona geldi. Escobar döneminde bu 300-400 ton civarındaydı.

‘ÜRETİMİ KOLAY OLDUĞU İÇİN YAYGINLAŞTI’

Daha önce de görüştüğümüzde Türkiye’nin uyuşturucu trafiğinde transit bir ülke olmakla birlikte hedef ülke olduğunu söylemiştiniz. Sürekli yeni bağımlılar oluşuyor. Metamfetamin Türkiye özelinde mi hedef ülke?

“Türkiye aslında işin görünen tarafı. Metamfetaminin bu kadar yayılmasının nedeni Braking Bad dizisi. Sebep ise özenme değil, herkesin erişebileceği kimyasallar ile üretilebiliyor olması. Bu durum ABD’de metamfetamin dağıtımının klasik uyuşturucu çeteleri yerine sokak çetelerinin dağıttığı hale büründü. Yani profesyonel olmayan fakat ileri amatör gruplar.”

O zaman bir iç pazarda üretiliyor olması da muhtemel. Buna bilgi var mı?

“Üç kademe üretim şekli var. Anne mutfağı, salla çalkala ve endüstriyel yöntemleri var. Böyle olduğu için çok hızlı dünyanın her yerine yayıldı. Türkiye’de bu bahsettiğim laboratuvarlar yakalandı mı bilmiyorum. Fakat oldukça mümkün çünkü çok kolay.”

Peki, tekrar rapora dönelim. Kullanım yaşı bir yaş yukarı atmış gibi. Siz bir değişim gözlemlediniz mi?

“Yaş konusu biraz sıkıntılı. Hep böyle ’10-12 yaşına düştü’ denir. ABD’de de ortaokul öğrencileri arasında kullanan var, evet. Fakat Türkiye’de böyle bir veri yok. ABD’de de olmasının nedeni gelir düzeyi. Türkiye’de çocuklar hangi harçlıkla temin edecek. Metamfetamin ucuz fakat bu kadar değil. Artık alkol bile yoksulların çok zor ulaşacağı bir şeye dönüştü. Asıl üzerinde düşünülmesi gereken şey metamfetamini insanların karşısına çıkaran bu organizasyon nedir? Bunun politik desteği var mı? Buralara bakmak lazım. Narkolog aslında şundan dolayı önemli. Seçim anketleri üç bin kişiyle yapılırken bu rapor 50 bin kişiyle yapılıyor. Veriler düzgün ve standart olarak açıklanıyor. 41 ilde kanalizasyon suyundan uyuşturucu analizi yapılıyor fakat sonuçlarını bilmiyoruz. Türkiye’nin neresinde ne yapılıyor? Bunun sonuçları yok.”

Narkolog raporunun tamamına buradan ulaşabilirsiniz

Yarın: Uyuşturucu kullanımının artışındaki sosyal dinamikler

Narkolog: Türkiye’de en çok metamfetamin kullanımı artıyor