– Maraş’ta 6 Şubat’ta meydana gelen depremlerin yıkıma yol açtığı illerden göç etmek zorunda kalanların seçimde oy kullanabilmesinin sağlanması tartışılıyor.
CHP Genel Başkan Koordinatör Başdanışmanı Erdoğan Toprak, bu konuda öneri gündeme getirirken, oy kullanan seçmenin parmağının boyanması uygulanmasına geri dönülmesini de istedi.
Toprak, şunları söyledi:
‘SANDIĞI SEÇMENİN ÖNÜNE GETİRMEK DEMOKRASİ GÖREVİDİR’
“6 Şubat depremiyle ortaya çıkan tablo, Cumhurbaşkanı ve Milletvekili Genel Seçiminin sağlıklı bir şekilde ve zamanında yapılmasını ön plana çıkarttı. Seçimler ister 14 Mayıs ister 18 Haziran’da olsun; TBMM’de seçmen kütükleri ve depremzedelerin oy kullanması konusunda uzlaşıyla çözüm bulunmalı, demokrasimizin örselenmesine imkân verilmemelidir.
Bölgedeki ağır yıkım, ardından başlayan tahliye ve göçlerle ciddi güçlükler söz konusu olsa da çözüm yollarını bulmak, sandığı seçmenin önüne getirmek iktidarı ve muhalefetiyle hepimize düşen demokrasi görevidir.
‘KAYIP VE YARALI LİSTESİ KISA SÜREDE PAYLAŞILMALI’
Binaların yıkılması, vefat edenlerin sayısı, ikamet ve seçmen kayıtlarının yeniden düzenlenmesi mecburiyetini acil kılmaktadır. Kimlik tespiti yapılamayan cenazeler, DNA örnekleri alınıp, yüz fotoğrafları çekilerek numaralı mezarlara defnedilmektedir. Savcıların kayıt ve kontrolü altında kimlik tespitiyle defin belgesi düzenlenenler açısından bir sorun söz konusu değildir. Burada öncelikli olan, vefat edenlerin, kayıpların ve yaralıların listesinin en kısa sürede kesinleştirilerek şeffaf bir şekilde paylaşılmasıdır.
Vefatların kesinleştirilerek İçişleri Bakanlığı Nüfus İşleri Müdürlüğü’nce Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi’nde (ADNKS) ikametlerinden düşürülüp Yüksek Seçim Kurulu’na (YSK) bildirilmesi ve seçmen kütüklerinden silinmesi işlemin yapılmalıdır.
‘OY KULLANMALARINA HUKUKİ ZEMİN SAĞLANMALI’
Cumhurbaşkanı kararıyla TBMM feshedilerek 14 Mayıs’ta seçim ihtimali söz konusu olursa, fesih kararının en geç 14 Mart’ta alınması gerekiyor. Seçim normal vaktinde, 18 Haziran’da olursa YSK’nın seçim takvimini 17-18 Nisan’da başlatması gerekiyor. Önümüzdeki 1,5-2 ayda vefat sayılarının kesinleşmesi, ADNKS kayıtlarının netleştirilmesi ve YSK tarafından seçmen kütüklerine işlenmesi olanaklı hale gelecek, yeni nüfus ve seçmen sayısına göre illerin çıkartacağı milletvekili sayıları belirlenecektir.
Afet bölgesinden başka illere göç eden seçmenlerin, bulundukları illerde asıl ikamet ettikleri ilin seçmeni olarak oy kullanmalarına hukuki zemin sağlanmalı, teşvik edilmelidir. Böylece hem yıkıma uğrayan illerin TBMM’deki vekil sayısı olumsuz etkilenmeyecek hem de seçmenlerin dönüş ve yaşamlarını kendi illerinde sürdürme duyguları canlı tutulacaktır.
‘BAZI İLLERİN VEKİL SAYILARI OLAĞANÜSTÜ ARTACAK’
Aksi durumda halen yüzde 30’a varan göçün devamı dikkate alındığında, ikametlerin taşınması ve kütüklerin buna göre değiştirilmesi halinde, göç eden nüfusla seçmen sayısındaki artış bazı illerin vekil sayılarını olağanüstü artıracak, başta afet bölgesi illeri olmak üzere bazı illerin vekil sayısında sert düşüşler olacaktır. Bunun için de Seçimlerin Temel Hükümleri Hakkında Kanun’da değişiklik yapılması ve ‘bu değişikliğin bir yıl içinde yapılacak seçimlerde uygulanamayacağına’ ilişkin anayasanın 67’nci maddesine 2023 seçimi için bir defalık geçici istisna hükmü eklenmesi gereklidir.
Anayasada sadece 2023 seçimine dönük yapılacak geçici düzenleme, iktidar-muhalefet uzlaşısıyla TBMM’den 400’ün üzerinde oyla geçirildikten sonra, seçim yasası da buna göre değiştirilerek 14 Mayıs veya 18 Haziran seçiminde uygulanacak hale getirilir.
‘BİR AY ÖNCESİNDEN KENDİ İLLERİ İÇİN OY VERMEYE BAŞLAYABİLİRLER’
Başka illere göç eden depremzedeler için bu seçimde yurt dışı seçmen modeli uygulanması olabilir. Depremzede göçmen seçmenler, YSK’nın ilan edeceği seçmen kütükleriyle, seçim tarihinden iki hafta veya bir ay öncesinden itibaren bulundukları yerdeki il ve ilçe seçim kurulunun belirleyeceği merkezlerde kendi illeri için oy vermeye başlayabilir.
Bir başka seçenek, seçim yasasında yer alan, 2015-2018 seçimlerinde ağırlıkla Doğu-Güneydoğu Anadolu bölgesinde uygulanan düzenlemeyle YSK’nın, seçim ve sandık çevrelerini yeniden düzenleyip, deprem illerine yakın, güvenli çevre illerde depremzede seçmenlere oy kullanma olanağı sağlamasıdır. İllerinde kalmaya devam eden seçmenler içinse, çadır kent ve konteyner kentler parselasyonla mahalleye dönüştürülerek buralardaki seçmenler kayıt altına alınıp, kütükler oluşturulur ve oy kullanma olanağı sağlanabilir. Benzer model otel ve yurtlarda iskan edilen seçmenler için de uygulanabilir.
Buna olanak sağlayacak yasa değişikliği ve uygulamaya hukuki zemin yaratacak geçici anayasa düzenlemesiyle, YSK’nın yeni seçmen kütükleri-seçim ve sandık çevresi genelgesi yayınlamasına, seçimin zamanında yapılmasına dönük engeller ortadan kalkar.
‘MİLYONLARCA DEPREMZEDE İKAMETİNİ TAŞIMAZSA OY KULLANAMAYACAK’
Deprem illerindeki seçmen kaybı, göç ve nüfus değişimi karşısında, ‘temsilde adaleti’ koruma, seçimlerin adil ve zamanında yapılmasını sağlama amaçlı çözüm önerilerimin dışında iktidarın tercihi YSK’nın seçimi 6 Nisan’da yürürlüğe girecek seçim yasası değişiklikleri ve seçmen kütükleriyle yapması yönünde olabilir. Ancak bu yönde alınacak bir karar, temsilde adalet açısından kabul edilemez sonuçlara yol açabilir.
Bu durumda afet bölgesindeki 11 ilin 96 olan vekil sayısı ciddi şekilde azalarak, diğer illere dağıtılacaktır. Milyonlarca depremzede seçmen ikametini taşımazsa oy kullanamayacaktır. Anayasa’nın 78. Maddesine ‘savaş hali dışında seçimin ertelenmesine olanak sağlayacak geçici madde ilavesi’ ile ilgili görüşler demokrasiyi ve en temel unsuru olan seçimi-sandığı askıya alma amaçlıdır.
’19 HAZİRAN SONRASI İKTİDAR MEŞRUİYETİNİ YİTİRMİŞ OLACAKTIR’
Mevcut Cumhurbaşkanı ve TBMM’nin görevi, seçmenin verdiği meşruiyetin ve yönetme yetkisinin süresi 18 Haziran 2023’te dolacaktır. Bu tarihe kadar seçim yapılmaz ve seçmenden yeni meşruiyet yetkisi alınmaz ise 19 Haziran 2023’ten itibaren mevcut iktidar gayrimeşru, TBMM’de yasama yetkisini ve meşruiyetini yitirmiş olacaktır.
‘YABANCILARA TAŞINMAZ SATIŞI DURDURULMALIDIR’
Mağdur ailelere para yardımı dışında, bu illerde çalışanlar için daha yüksek tutarda ‘özel-bölgesel asgari ücret’ tespitiyle göç önlenmeli, kalanlar ve dönenler için ekonomik koşulların cazibesi artırılmalı, vergi-SGK ödemeleri faizsiz olarak ertelenmeli, gerekirse bu kesintiler işverenler ve çalışanlara iade edilmelidir.
Başta Hatay olmak üzere afet bölgesinde ve giderek ülke genelinde yabancılara taşınmaz satışı durdurulmalıdır. Kredi Garanti Fonu (KGF) ve kamu bankalarının düşük faizli, uzun vadeli, en az 3 yıl ödemesiz dönemli ticari, bireysel ihtiyaç kredilerinde deprem illerinde yaşayan ve çalışanlar ile faaliyet gösteren işletmelere, küçük esnafa, üreticilere, tarım-hayvancılıkla uğraşanlara öncelik tanınmalıdır. İnsani-Ekonomik ve Sosyal Acil Eylem Planı TBMM’den geçirilmelidir.” (ANKA)
AKP’li yetkili: Seçim ertelenmez, süreç aynen devam ediyor
Zamanında seçim şart: Depremde ve ekonomide yaşananlar aynı merkezden…
Kemal Kılıçdaroğlu: YSK seçimi erteleyemez; seçim zamanında, 18 Haziran’da yapılacak
Bülent Arınç ısrarcı: Seçimi Meclis ertelemezse başka imkanlar ararlar
***Mutluluk, adalet, özgürlük, hukuk, insanlık ve sevgi paylaştıkça artar***
