Gazeteci Gök, Mahabad’ı yazdı: Halk geri adım atmıyor

Artı Gerçek – İran’da 13 Eylül 2022’de Tahran’da başı örtülü olmadığı gerekçesiyle gözaltına alınan Kürt kadın Mahsa Jina Amini’nin polis şiddeti sonucu 16 Eylül’de ölümünün ardından başlayan isyan sürüyor. Mezopotamya Ajansı muhabiri Abdurahman Gök, eylemlerin ve çatışmaların iki aydır sürdüğü İran’a gitti.

Gazeteci Gök, izlenimlerini aktardığı yazı dizisinin üçüncü bölümünde Mahamad’ı anlattı:

“Mahabad’ın girişinde bir polis noktası var. Şoför bu polis noktasının daha çok kaçakçılık kontrolü yaptığını söylüyor. Noktayı geçtikten sonra kentin hemen girişinde gözüme savaş dışı kaldığı için bir kaidenin üzerine konulmuş bir savaş uçağı maketi ilişiyor.

Şehrin otobüs terminalinde taksiden iniyor ve şehir merkezine gitmek için başka bir taksiye biniyorum. Beni Çarçıra Meydanı’na götürmesini istiyorum. Qazi Mihemed’in idam edildiği bu meydanın ismi her ne kadar İslam Cumhuriyeti Meydanı olarak değiştirilmişse de halk ya Çarçıra Meydanı ya da Belediye Meydanı diyor. Taleqani Şerqî Caddesi üzerinden Molla Cami Meydanı’na doğru yürüyünce hemen solda ateşe verilmiş bir banka şubesi dikkatimi çekiyor. 27 Ekim’de Simko Mewlûdî’nin cenazesi toprağa verildikten sonra protesto gösterileri sırasında Refah Bank’ın bu şubesinin ateşe verildiği söyleniyor. Kimi yurttaşlar da, bankanın göstericiler tarafından taşlandığını daha sonra halkın üzerine ateş açan pasdarlar tarafından yakıldığını belirtiyor. Bankanın hemen karşısında bulunan pasajdaki dükkanlarda hala o günden kalan kurşun izleri bulunuyor.

HER YERDE YAZILAMALAR

Yine yakılan bankanın yakınındaki bir diğer banka olan Bank Sepah’ın çatısındaki kum turbaları 27 Ekim’deki eylemde buraya konumlanan silahlı güçlerin halkın üzerine ateş açtığının kanıtı olarak hala varlığını gösteriyor. Aynı gün kentin birkaç noktasında daha devlet dairelerinin yakıldığını ve halkın yaşamını yitiren gençlere sahip çıktığını öğreniyorum. Şapur Caddesi’nde ve Sihhat Meydanı’nda yakılan bir başka devlet dairesi, mobese kameralarının bulunduğu direklerin tahrip edilmesi eylemlerin boyutunu gösteriyor.

İşlek caddelerden tutun ara sokaklara kadar her yerde “Jin Jiyan Azadî”, “Jîna Emînî” ve “Diktatöre Ölüm” yazılamaları göze çarpıyor. Ancak rejim güçleri de boş durmuyor anlaşılan. Akşam oldu mu belediye çalışanları sivil polisler ellerindeki boyalarla özellikle ana caddeler üzerindeki yazılamaların üstünü çizerek siliyorlar.

SİMKO’NUN VURULDUĞU GÜN VE SONRASI

Jîna Emînî’nin ölümünden hemen sonra Mahabad’da 19 Eylül’de başlayan eylemler giderek kitleselleşti. Kentteki son iki ayı değerlendirmeleri için ilk günden beri eylemlerin içerisinde bulunan bir grup gençle buluşuyorum.

Gençler Mahabad’taki ilk eylemin 19 Eylül’de Şapur Caddesi’nde 15-16 gençle başladığını ve o günden bugüne devlet şiddetinin artışına göre, gençlerin eyleminde de artış olduğunun altını çiziyor: “Mahabad’taki en büyük ve en katılımlı eylem Simko Mewlûdî’nin öldürülmesinden sonraydı. Simko 26 Ekim’de şehit düştüğünde annesi ve abisinin camide bir çağrısı vardı ve halk o gün ailenin çağrısına kayıtsız kalmadı. İran İtlaat (istihbarat) güçleri, cenazeyi bekletmeden aynı gece toprağa verilmesi yönünde aileyi tehdit etti ancak aile ve ailenin çağrısı üzerinde camide toplanan halk bu tehditlere boyun eğmedi ve sabaha kadar camide Simko’nun cenazesi başında nöbet tuttu.

Bunu duyan 7’den 70’e Mahabadlılar güneşin doğuşuyla birlikte caminin önünde birikmeye başladı. Sihet Meydanı’ndan (Daha önce burada hayvan pazarı bulunduğu için halk Meydana Heywanan diyor) Çarçira Meydanı’na kadar caddeleri sokakları doldurdu. Toplumun her kesiminden insanlar bu yürüyüşe katıldı. 27 Ekim’deki bu yürüyüşün ardından Simko sloganlarla toprağa verildi ve halk mezarlıktan şehir merkezine, Fermandarî’ye (Kaymakamlık) doğru yürüdü. Hem köşe başlarında konumlanmış cahşlar (korucu) hem de Besic ve pasdarlar halkın üzerine ateş açtı. Bu saldırılarda isimleri tespit edilen 6 kişi şehid düştü ve onlarca kişi de yaralandı.”

HER ÖLÜMLE TEPKİ DAHA DA BÜYÜYOR

Simko’nun Jîna için eylemlere katılırken yaşamını yitirdiğini, Mesûd Ehmedzade, Şaho Xizrî, Kubra Şêxa Seqa, Ferîşta Ehmedî ve Zanyar Ebûbekirî’nin de 27 Ekim’de Simko’un öldürülmesine karşı çıkan onbinlerce kişinin arasında bulunduğu için öldürüldüğünü vurgulayan gençler, rejime karşı öfkelerinin giderek arttığını ve bu öfkeye karşı rejimin de daha fazla pervasızlaştığının altını çiziyor.

Grubun içerisindeki iki genç Simko’nun yaşamını yitirdiği günü şöyle anlatıyor: “Arkadaşımız Simko, Mela Xelîl Meydanı’na yakın bir yerde vuruldu. Meydanın hemen aşağısında bir polis noktası vardı ve bu noktadan açılan ateşle sol göğsünün altından vurularak hemen oracıkta şehit düştü.”

Gençler Simko’nun vurulduğu yerin önemini de şu sözlerle anlatıyor: “Uzun yıllardır aslında o cadde birçok eyleme tanıklık etti. 15-16 yıl önce Şiwan Seyidqadir isimli Mahabadlı bir genç, adli bir suç nedeniyle polis tarafından vurulmuş ve ardından polis o gencin cenazesine karşı saygısızlık etmişti. Mahabadlılar da polisin o tavrını kınamak amacıyla sokaklara dökülmüş ve gence sahip çıkmıştı. Bu nedenle o cadde halk arasında Şiwan Seyidqadir Caddesi olarak bilinir ve ondan sonra da birçok eyleme ev sahipliği yaptı. Jîna için yapılan eylemler de orada başladı ve Simko da o caddede vuruldu.”

HALK ARTIK KORKMUYOR

Jîna Emini’nin öldürülmesinden sonra İran genelinde itisab (grev) ilan edildi ve her Cumartesi günleri esnaf kepenklerini açmayarak bu durumu protesto etti. Rojhilat kentlerinde ise itisab sadece Cumartesi günleri değil Çarşamba günleri de yapıldı. Bu durumu sorduğum gençler şöyle diyor: “İtisab günlerinde pazar yerleri ve çarşı esnafı kepenklerini açmıyor. Rojhilat tarihinde ilk defa bir grev bu kadar uzun süreli sürdürülüyor. Aslında ilk grev okullarda başladı. Öğrenciler okulları boykot ettiler ve bu dalga dalga çarşı pazara da yayıldı. Bu korkunun kırılmasında okulların önemli bir katkısı var. İlk başlarda dükkanlarını kapatma korkusu yaşayan halk, şimdi itirazlarını daha cesur bir şekilde dile getiriyor.”

Mahabad’ta bir öğle sonrası esnafın bir anda teker teker kepenklerini indirdiğine tanıklık ediyorum. Cumartesi ya da Çarşamba olmamasına rağmen neden her tarafın kapandığını sorduğum bir esnaf şöyle diyor: “Eylemlerde yaralanmış ancak evde ya da hastanede tedavi edilen birinin yaşamını yitirdiği haberi geldiğinde de halk kendi inisiyatifiyle bu durumu protesto etmek için kepenklerini indiriyor. Sözünü ettiğiniz gün hastanede yaklaşık bir aydır tedavi gören Faiq Mamqaderi’nin yaşamını yitirdiği haberi gelmişti.”

Faiq Mamqaderi’nin ne zaman ve hangi eylemlerde yaralandığını sorduğumda da şu bilgileri veriyor: “Faiq aslında herhangi bir eylemde yaralanmadı. Gece yarısı İran silahlı güçlerinin ailesinin evine baskın yaptığı haberini alınca bir arkadaşıyla beraber aracına biniyor ve evin önüne gidiyor. Ailesinin evinin önünde polis aracı tarıyor ve araçtaki iki kişi yaralanıyor. Faiq’in yanındaki arkadaşı tedavi sonrası iyileşti, Faiq ise Urmiye’deki bir hastaneye kaldırılmıştı ve orada yaşamını yitirdi.”

İNTERNET VE ELEKTRİKLER KESİLİYOR

Mahabad’da eylemler sırasında hem internet kesintileri hem de elektrik kesintileri sık sık yaşanıyor. Faiq Mamqaderi’nin cenazesinin toprağa verildiği 10 Kasım’da iki gün boyunca elektrik kesintilerine tanıklık ediyorum. Bunun nedenini sorduğumda da yönetimin, halkı cezalandırmak için böylesi yöntemlere başvurduğu yanıtını alıyorum.

EYLEMLER ZORUNLU ÖRTÜNMEYİ AŞTI

Üniversite öğrencisi bir grup gençle de görüşüyorum. Eylemlerin zorunlu örtünmenin Jîna’nın ölümüne neden olması sonrası başladığını hatırlatarak, şu an geldiği boyutu soruyorum. Öğrenciler şöyle diyor: “İran halkları değişimden umudunu kesmişti. Bu nedenle bu kadar süren ve herkesin katıldığı itirazlar, 1979 devrimi öncesinde kalmıştı. Ancak Jîna’nın öldürülmesi ve bunun bütün baskılara rağmen kamuoyuna aktarılması o korkuyu kırdı. İnsanlarda ‘ölümden ötesi yok’ hissiyatını güçlendirdi ve gasp edilmiş tüm haklarına sahip çıkma cesareti göstermeye başladı. Bu kavga artık zorunlu örtünmeye yönelik itirazı aştı. Bu kavga özgürlük kavgasına dönüştü. Tabi hakkını da teslim etmek gerekiyor ki bu arayış kaynağını da ‘Jin Jiyan Azadî’den aldı.”

Sık sık Urmiye, Tebriz gibi kentlerden Besîc gücü, motorize ekipler, zırhlı araçlar ve otobüslerle polisin Mahabad’a taşındığını, bunun halkta bir korkuya neden olup olmayacağını sorduğum üniversite öğrencileri şu yanıtı veriyor:

“Simko’nun öldürülmesinden hemen sonra, Urmiye’den 60 motorsiklet, 8 merziye (pikap) ve otobüslerle 300 silahlı Mahabad’a getirildi, okul ve camilere yerleştirildiler. Halk bunu görmesine rağmen sokaklardan çekilmedi. İki ayda önemli bir eşik aşıldı Rojhilat kentlerinde. Bugün 3 yaşındaki çocuklar dahi sokakta, evlerinin içinde, çarşıda ‘diktatöre ölüm’ ve ‘Jin Jiyan Azadî’ sloganlarını haykırıyor. Çünkü her yerde tek konu bu. Eskiden 7’den 70’e diye bir tabir vardı. Rojhilat’ta artık bu da değişti. 3 yaşındaki çocuklardan 70 yaşındaki insanlara kadar özgürlüğü haykırıyor. Yeni nesil yarım yamalak bir özgürlükle de yetinmiyor ve yetinmeyecek. Tam özgürlük istiyor. Bu da mevcudiyetini Jin Jiyan Azadî sloganında buluyor. Zaman zaman arkadaşlarımızla bu durumu tartıştığımızda -belki erken bir tespit ama- Fransa Devrimi’ni de aşan bir noktada olduğu yorumlarıyla karşılaşıyoruz.”

YAZININ TAMAMI