ABD’de 8 Kasım’daki ara seçimlerde 435 üyeli Temsilciler Meclisi’nin tamamı Senato’da da 35 koltuğun sahibi belirlenecek. Eyaletlerin bazılarında halihazırda görevde olan senatörler bir dönem için daha rakibine karşı yarışacak; Alabama ve Pennsylvania gibi bazı eyaletlerdeyse yeni senatör belirlenecek.
Amerika’da ara seçimlerdeki kampanya sürecinde ekonomi, kürtaj, suçla mücadele, göç gibi iç siyaset konuları ön planda. Bununla birlikte seçim sonucu aslında iki yıl boyunca etkili olacak dış politikanın şekillendirilmesinde de rol oynuyor.
Ağustos ayında yapılan Pew Araştırma Merkezi’nin anketine göre, kayıtlı seçmenlerin yüzde 77’si ekonomiyi en önemli konu olarak belirlerken; yüzde 45’i dış politikayı önemli bir konu olarak sayıyor.
Şu anda dış politika alanında Kongre’de Cumhuriyetçiler ve Demokratlar’ın üzerinde mutabakat sağladığı iki konu bulunuyor. Çin tehdidi ve Rusya’nın Ukrayna’yı işgali.
8 Kasım’da yapılacak ara seçimlerde Cumhuriyetçiler’in Temsilciler Meclisi’nde çoğunluğu elde etmesi halinde, ABD’nin Ukrayna’ya sağladığı mali yardımın boyutunun tartışma konusu olabileceği belirtiliyor.
ABD Kongresi’nin tutumu, Türkiye ile ilişkilerin seyrinde öne çıkan faktörlerden biri.
Türkiye’nin Rusya’dan S-400 füze savunma sistemi satın alması sebebiyle F-35 programından çıkarılması ve CAATSA olarak bilinen Amerika’nın Hasımlarıyla Yaptırımlar Yoluyla Mücadele Yasası kapsamında yaptırıma uğrayan ilk NATO üyesi olması ilişkilere önceki yıllarda damga vurmuştu.
Rusya tehdidi ABD Kongresi’nde her iki siyasi partiyi birleştiren bir konu olmuş, Ukrayna savaşında Türkiye’nin Kiev’e Bayraktar insansız hava araçlarını sağlamasının Kongre’de Türkiye karşıtı havayı kırabileceği yorumu öne çıkmıştı.
ABD-Türkiye ilişkilerinde son dönemde ağırlık kazanan en önemli konu başlığıysa Ankara’nın Washington’dan talep ettiği F-16 uçakları ve modernizasyon kitleri.
Taraflar arasında bu konuda görüşmeler bir süredir devam ediyor. Başkan Joe Biden da Türkiye’ye F-16 satışına destek verdiğini söylemişti.
Amerika’nın yabancı ülkelere silah satışı Kongre onayına tabi olduğu için özellikle Senato’da Türkiye konusundaki tutum önem taşıyor.
F-16 satışına karşı çıkan Menendez 2025’e kadar görevde
Bazı Kongre üyeleri, 2019 yılında Rus yapımı S-400 füze savunma sistemi satın alarak ABD yaptırımlarına maruz kalan ve bu sebeple F-35 savaş uçağı programından çıkarılan Türkiye’ye mesafeli yaklaşıyor.
New Jersey eyaletini temsil eden Demokrat Senatör Bob Menendez’in bu konudaki olumsuz tutumu dikkat çekiyor.
Senato Dış İlişkiler Komisyonu Başkanı olarak veto yetkisine sahip olduğu için F-16 satışı konusunda anahtarı elinde tutan Demokrat Partili Senatör konuya ilişkin en son yaptığı açıklamada, “Erdoğan bölgedeki saldırganlık kampanyasını durdurana kadar Türkiye’ye F-16 satışına karşı çıkmayı sürdüreceğini” söyledi.
Menendez ve bir diğer Demokrat Senatör Chris van Hollen’ın sunduğu ve Türkiye’ye F-16 satışını sınırlandırıcı koşullara bağlayan ek maddelerin, ABD 2023 Ulusal Savunma Yetkilendirme Yasa (NDAA) tasarısının Senato versiyonundan çıkarıldığı” yönünde haberler basında yer almıştı.
Bunun üzerine sosyal medyadaki paylaşımında konuya değinen Menendez, bu konuda itirazının devam ettiği mesajını vermişti.
Demokrat Senatör, “Ulusal Savunma Yetkilendirme Yasası’ndaki (NDAA) bir değişiklik, ABD’nin Doğu Akdeniz’deki çıkarlarını geliştirmek için elimizdeki araçlardan sadece bir tanesidir. Açık konuşayım: ABD Kongresi’nin Senato Dış İlişkiler Komisyonu Başkanı olarak, Erdoğan bölgedeki saldırganlık kampanyasını durdurana kadar Türkiye için F-16’larla ilgili hiçbir konuyu onaylamayacağım. Nokta” demişti.
Amerika’da senatörler göreve 6 yıllığına seçiliyor. Senatör Bob Menendez de 2018 Kasım ayında seçilip 3 Ocak 2019’da göreve geldiği için, bu yıl 8 Kasım’da yapılacak ara seçimlerde yarışmıyor.
Görev süresi 2025’te sona erecek olan Menendez önümüzdeki 2 yıl boyunca Senato’da olmaya devam edecek.
Senato Dış İlişkiler Komisyonu Başkanlığı önemli bir konum
Anketlere göre Demokratlar’ın Kongre’nin üst kanadı olan 100 sandalyeli Senato’da Demokrat Başkan Yardımcısı Kamala Harris’in eşitliği bozabildiği 50-50 dengesini koruması bekleniyor.
Ancak Cumhuriyetçiler’in 8 Kasım’daki ara seçimlerde Senato’da çoğunluğu elde etmesi halinde, Senato Dış İlişkiler Komisyonu’nun başkanı değişebilir. Böyle bir durumda komisyon başkanı olması muhtemel isimlerden biri Cumhuriyetçi Senatör Jim Risch.
Şu anda Dış İlişkiler Komisyonu’nun kıdemli üyesi olan Senatör Risch, Türkiye’nin Rusya’dan S-400 füze savunma sistemlerini satın alması nedeniyle 2019’da Senato Dış İlişkiler Komisyonu Başkanı olduğu dönemde yaptırım tasarısını hazırlamış olan isimlerden.
Senatör Chris Van Hollen ara seçimlerde yarışıyor
Demokrat Partili Senatör Chris Van Hollen da Türkiye’ye F-16 satışı konusunda olumsuz görüşe sahip olan senatörlerden. Chris Van Hollen, ABD 2023 Ulusal Savunma Yetkilendirme Yasa (NDAA) tasarısına Türkiye’ye F-16 satışını sınırlandırıcı koşullara bağlayan eklemeleri sunan senatörlerden bir diğeriydi.
Maryland eyaletini temsil eden Demokrat Senatör, 8 Kasım’daki ara seçimlerde ikinci dönem için Cumhuriyetçi senatör adayı Chris Chaffee ile yarışıyor.
Demokrat Senatör Eylül ayında Yunan basınına verdiği bir röportajda Türkiye’nin S-400 satın alması sebebiyle “sadık olmayan bir NATO müttefiki” olduğunu ileri sürmüştü.
Chris Van Hollen, Türkiye’ye F-16 satışınınsa Yunanistan’ın hava sahasını ihlal etmekte ya da Suriye’de ABD’nin Kürt müttefiklerine karşı kullanılmaması koşullarına bağlı olması gerektiğini savunmuştu.
Senatör Shaheen 2027’ye kadar görevde
New Hampshire eyaletini temsil eden, hem Senato Dış İlişkiler Komisyonu hem de Senato Silahlı Hizmetler Komisyonu üyesi olan Demokrat Senatör Jeanne Shaheen bu yılki ara seçimlerde yarışmıyor.
2019 yılında Türkiye’nin Suriye’nin kuzeyine yaptığı harekata yönelik eleştirileri olduğu bilinen Senatör Shaheen’in görev süresi 2027’de sona eriyor.
Senato’daki NATO Gözlemci Grubu’nun eş başkanı Demokrat Senatör Jeanne Shaheen geçen Mayıs ayında “Hill” adlı yayın kuruluşuna yaptığı açıklamada, F-16 satışını destekleyip desteklemediği sorusu üzerine, “Türkiye’nin güçlü bir NATO müttefiki olarak kalmasını sağlamamızın, bizim açımızdan önemli olduğunu düşünüyorum” demişti.
Türkiye’yi yakından takip eden Graham 4 yıl daha senatör koltuğunda
Cumhuriyetçi Senatör Lindsey Graham dış politika konusunda aktif olan ve Türkiye’yi yakından tanıyan isimlerden biri.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Eylül ayında New York’ta yapılan BM Genel Kurulu sırasında Senatör Lindsey Graham ve Senatör Chris Coons’la görüşmüş, Erdoğan iki senatörden F-16 satışı konusunda olumlu geri dönüş aldığını söylemişti.
Cumhuriyetçi Senatör Graham, 2021’de göreve başladığı için 2027 yılına kadar görevde kalacak.
Mehmet Öz Senato’ya girebilecek mi?
8 Kasım’daki ara seçimlerde Türkiye’nin yakından tanıdığı bir isim de yarışıyor. Kalp cerrahı Mehmet Öz Pennsylvania eyaletinden Cumhuriyetçi senatör adayı.
Cumhuriyetçi senatör Pat Toomey’nin emekli olduğunu açıklamasının ardından bu eyaleti Senato’da temsil etmek üzere Cumhuriyetçi Mehmet Öz Demokrat rakibi John Fetterman’a karşı yarışıyor.
Ağustos ve Eylül ayındaki anketlerde iki senatör adayı arasındaki fark 9-10 puan civarındaydı.
Eski Başkan Donald Trump’ın desteklediği Öz ve Demokrat Başkan Biden’ın desteklediği Fetterman arasındaki fark ara seçimlere iki haftadan az zaman kala bazı anketlere göre 2-3 puana inmiş durumda.
ABD Başkanı Joe Biden geçtiğimiz günlerde New Jersey’de yaşamasına rağmen Pennsylvania’dan aday olan Cumhuriyetçi Öz’ü sert sözlerle eleştirmiş, Mehmet Öz’ün o bölgeden biri olmadığını vurgulamıştı.
Mehmet Öz’ün ABD vatandaşı dışında aynı zamanda Türk vatandaşı da olması kampanya sürecinde tartışmaya yol açmış, Öz’ün nasıl güvenlik brifingi alabileceği konusunda soru işaretleri gündeme getirilmişti.
ABD’de Türk bir ailenin çocuğu olarak dünyaya gelen Mehmet Öz tartışmaların ardından geçtiğimiz yaz yaptığı açıklamada, senatör seçildiği takdirde Türk vatandaşlığından ayrılacağını belirtmişti.
Cumhuriyetçi Parti’den senatör adayı olan Mehmet Öz Kasım ayındaki ara seçimlerde Demokrat rakibi John Fetterman’ı yenmesi halinde, Senato’ya giren ilk Müslüman olacak.
Kongre’deki Türkiye dostluk grubunun üyeleri değişecek mi?
ABD Kongresi’nde resmi adı ABD-Türkiye İlişkileri ve Türk Amerikalılar olan Türkiye dostluk grubunun Temsilciler Meclisi üyeleri ve senatörler dahil olmak üzere toplam 101 üyesi bulunuyor. Türkiye dostluk grubu, iki ülke arasındaki ilişkilere ve Amerika’da yaşayan Türkleri ilgilendiren konulara odaklanıyor.
Türkiye grubu 4 senatör, 97 Temsilciler Meclisi üyesinden oluşuyor. Üyelerin 54’ü Cumhuriyetçi; 47’si Demokrat Partili.
Grubun ikisi Demokrat ikisi Cumhuriyetçi Temsilciler Meclisi üyesi olmak üzere dört eş-başkanı bulunuyor. Cumhuriyetçi Steve Chabot, Joe Wilson’la Demokrat Partili Stephen Cohen ve Gerry Connolly bu grubun eş başkanları.
Kongre’deki Türkiye dostluk grubunun eş-başkanları, 29 Ekim Cumhuriyet Bayramı vesilesiyle geçtiğimiz günlerde bir kutlama mesajı yayınlamıştı.
Kongre üyeleri mesajda, “Mustafa Kemal Atatürk ve onun çağdaş ve demokratik bir Türkiye Cumhuriyeti vizyonu kapsamında gerçekleştirdiği reformların” altını çizmiş; ABD’de yaşayan Türkler’in Amerika’nın dokusunun önemli bir unsuru olduğunu vurgulamıştı.
Açıklamada, “Türkiye NATO üyeliğinin 70. yılını kutlarken, Ukrayna’daki savaştan kaynaklanan zorlukların çözümüne yönelik diplomatik çabaları dahil bölgesel güvenliğe katkılarının altını çizmek isteriz” ifadeleri yer aldı.
Açıklamada Türkiye’nin Montrö Sözleşmesi’nin tam olarak uygulanması konusunda önemli bir ortak olduğu ve Montrö’nün Karadeniz’in savaş bölgesinin bir parçası olmasını engellediği de belirtildi.
Kongre üyeleri yayınladıkları kutlama mesajında, Türkiye’nin İsveç ve Finlandiya’nın NATO’ya üyelik sürecinde gündeme getirdiği kaygılara da değinmiş, “İsveç ve Finlandiya’yı transatlantik ittifakın yeni üyeleri olarak onaylarken, Türkiye’nin kaygılarının tüm müttefikler tarafından dikkate alınmasını sağlamak üzere Türkiye ile çalışmayı sabırsızlıkla bekliyoruz” denilmişti.
Ara seçimlerde Temsilciler Meclisi’nin tamamı belirlendiği için Türkiye dostluk grubundaki Temsilciler Meclisi üyeleri de 8 Kasım’daki seçimlerde yarışıyor.
Cumhuriyetçi senatörler John Boozman’la Lindsey Graham; Demokrat senatörler Chris Murphy ile Roger Wicker Türkiye dostluk grubunda yer alan isimler.
Görev süresi 3 Ocak 2023’te sona erecek olan Cumhuriyetçi Senatör John Boozman 8 Kasım’daki ara seçimlerde temsil ettiği Arkansas eyaletinden yeniden seçilmek amacıyla yarışıyor. Mississippi eyaletini temsil eden Cumhuriyetçi Senatör Roger Wicker da görev süresi 2025 yılında sona ereceği için bu yılki ara seçimlerde yarışmıyor.
Connecticut eyaletini temsil eden Demokrat Senatör Chris Murphy’nin görev süresiyse 2025’te doluyor.
