Türkiye’de uzun yılladır hayvanseverler tarafından talep edilmesine rağmen “kurban geleneği, kısırlaştırma, uygulama zorluğu” gibi gerekçelerle gündeme alınmayan hayvanlara “canlı” statüsü sağlanması konusunda iktidar cephesi ilk kez adım attı.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın eşi Emine Erdoğan’ın aylar önce gündeme alınmasını istediği ancak sonrasında kamu kurum ve kuruluşlarınca, görev ve yetki alanlarıyla ilgili sıkıntı olduğu gerekçesiyle bekletilmekte olan hayvan haklarıyla ilgili düzenleme hayata geçme noktasına geldi.
Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın 4 Haziran’da AKP yönetiminde TBMM’nin yaz tatili için ara vermesi öncesinde ilgili düzenlemeyi yasalaştırma talimatı vermesiyle ‘bekleme’ tutumundan vazgeçildi.
Bugün AKP Grup Başkanvekili Mahir Ünal, TBMM’de düzenlediği basın toplantısıyla Hayvanları Koruma Kanunu ile Türk Ceza Kanunu’nda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi’ni TBMM Başkanlığı’na sunduklarını duyurdu.
Ünal, teklife ilişkin “Ruhunu, kalbini ve temel fikrini oluşturan bakış açımız şudur; hayvanlar mal, eşya olmaktan çıkarılıp canlı statüsüne getirilecek. Dolayısıyla Türk Ceza Kanunu’nun 151’inci maddesinde hayvanlarla ilgili husus ‘mala zarar verme’ noktasından çıkarılıp, ‘cana zarar verme’ noktasına getirilerek suç kapsamında alınacak. Bu düzenlemenin en temel noktasını bu oluşturuyor. Bu bakış açımızdaki değişiklik çerçevesinde hayvanlar artık mal olarak görülmekten ziyade bir can olarak görülecek. Sahiplerinin borçlarından dolayı özel ilgi ve refakat amaçlı bakılan hayvanların haczedilmesi ortadan kalkacak” açıklamasını yaptı.
24 Haziran 2004 tarihinde Hayvanları Koruma Kanunu’nun hayata geçirildiğine dikkat çeken Ünal, aradan geçen 17 yıllık süreçteki değişim nedeniyle güncelleme ihtiyacının ortaya çıktığını belirterek, “Hayvan dostlarımız, bize verilen bir emanet. Geçmişte kuş evleri yapan, kuşları koruma vakıfları kuran, kırsala vahşi hayvanların aç kalmaması için yiyecekler bırakan ve hayvan sevgisiyle bilinen bir kültürün, medeniyetin, inancın mensuplarıyız. Bu nedenle Hayvanları Koruma Kanunu’nu bu hassasiyetle yeniden şekillendirmiş bulunuyoruz” ifadesini kullandı.
Mahir Ünal’ın verdiği bilgiye göre; hayvanlara zarar vermeyle ilgili suç kapsamında değişikliğe gidildi, buna göre artık hayvanlar “mal” statüsünde değil “canlı” olarak değerlendirilecek. Dolayısıyla hayvanlara yönelik her türlü şiddet de canlıya kast açısından yorumlanacak. Bakıcı konumundaki kişilere ait borçlar nedeniyle hayvanlara yönelik “icralık eşya” muamelesi de ortadan kalkacak.
Mevcut kanundaki sahipli-sahipsiz hayvan ayrımı da ortadan kalkacak. Ünal, sahipli ya da sahipsiz nesli tükenmekte olan bir hayvanı öldürme, acımasız muamelede bulunma, hayvan dövüştürme fiillerini suç olarak düzenlediklerini söyledi.
Hayvana yönelik bazı suçlarda sahibi tarafından şikayet hakkı kullanılmasa dahi Tarım ve Orman Bakanlığı, süreci takiple sorumlu kılınacak.
Ünal, “Suç teşkil edilen fiillerin sahibi tarafından, sahip olduğu hayvana karşı işlenmesi durumunda süreç hem Tarım ve Orman Bakanlığı’mızca hem de adli mercilerce takip edilecek. Sahipsiz hayvan sayısının kontrolsüz artışının önüne geçilmesi, insan refah, huzur ve sağlığının da temin edilebilmesi için sahipsiz hayvanların tedavi, parazit mücadelesi, aşılama, kısırlaştırma ve dijital kimliklendirilmesini ifade eden rehabilitasyon süreci etkin şekilde yürütülecek. Bu doğrultuda büyükşehir belediyelerine, il belediyelerine, nüfusu 25 bini aşan belediyelere hayvan bakımevi kurma ve bütçelerinin belli bir miktarını bu hizmetler için kullanma zorunluluğu getirilecek. Nüfusu 25 binin altında olan belediyelere ise bölgelerinde bulunan hayvanları rehabilitasyon sürecine tabi tutulmaları için hayvan bakımevi bulunan en yakın hayvan bakımevine götürme ve rehabilitasyon süreci tamamlandıktan sonra alındıkları ortama bırakma zorunluluğu getirilecek” bilgilerini verdi.
Ünal, sahipsiz köpeklerin kısırlaştırılması konusunda ise hem sivil toplum örgütleri hem de kamu kurumları arasında koordinasyon gerektiğini sözlerine ekledi.
Bazı köpek cinslerine yasak getirilecek
AKP’nin sunduğu teklife göre, ayrıca kara ve su sirkleri ile yunus parkları açılamayacak, işletilmesi yasaklanacak.
Tehlikeli olarak adlandırılan Pitbull Terrier, Japanese Tosa, Dogo Argentino ve Fila Brasilerio cinsi köpekler için artık Türkiye’ye giriş yasağı uygulanacak. Bu türlerin satışı ya da reklamını yapanlara hayvan başına 11 bin TL idari para cezası verilecek. Satış amaçlı hayvanlara da el konulacak. Ancak Ünal, hali hazırda bu tür hayvanlara bakmakta olanlara yönelik ise “Mevcutta tehlikeli türlere sahip olan vatandaşlarımıza ise hayvanlarını kısırlaştırarak, kayıt belgesi alarak, ağızlıksız ve tasmasız dolaştırmayarak, çocuk oyun alanları ve parkları ile halkın yoğun bulunduğu bölgelere girmeme gibi şartlarda ‘Mevcut hayvanına ölünceye kadar bakabilirsin’ demekteyiz” ifadelerini kullandı.
Ünal, “Evlerdeki kedi ve köpek sayısına ilişkin sınırlama getiriliyor mu?” sorusu üzerine “Bu, teklifte yer almıyor” yanıtını verdi.
Basın toplantısında teklif sahibi imzacı vekiller olarak AKP Tekirdağ Milletvekili Mustafa Yel, İstanbul Milletvekili Serap Yaşar, İstanbul Milletvekili Rümeysa Kadak, Çanakkale Milletvekili Jülide İskenderoğlu ile Ankara Milletvekili Zeynep Yıldız da hazır bulundu.
Teklifte hangi ceza hükümleri öngörülüyor?
Teklife göre, nesli yok olma tehlikesi altında olan bir hayvanı öldürenler için 1 yıldan 5 yıla kadar hapis, bir hayvan neslini yok edenler için de 5 yıldan 10 yıla kadar hapis cezası talep ediliyor.
Bir ev hayvanını veya evcil hayvanı kasten öldürenlere, 6 aydan 4 yıla kadar hapis cezası öngörülüyor.
Hayvanlarla cinsel ilişkide bulunanların, 6 aydan 3 yıla kadar hapis ve 100 günden az olmamak üzere adli para cezası ile cezalandırılması isteniyor.
Bir ev hayvanına veya evcil hayvana acımasız muameleye veya işkence edenler için 6 aydan 3 yıla kadar hapis cezası uygun görülüyor.
Hayvanları dövüştürenler için 3 aydan 2 yıla kadar hapis veya adli para cezası ve bu suçun birden fazla hayvana karşı aynı anda işlenmesi durumunda verilecek cezanın yarı oranında arttırılması talep ediliyor.
Hayvanların sahiplenilmesi ve bakımıyla ilgili yasaklara ve yükümlülüklere uymayan ve alınması gereken önlemleri almayanlara hayvan başına uygulanan para cezası tutarı 60 liradan 1000 liraya çıkarılacak.
Ev hayvanı satış yerlerinde kedi ve köpek bulundurulmasına ilişkin hükme aykırı hareket edenlere, hayvan başına 500 lira idari para cezası kesilecek.
Herhangi bir hayvan neslini yok edecek müdahalede bulunanlara hayvan başına 10 bin lira olan idari para cezası tutarı 35 bin lira olacak.
Hayvanlara yönelik tıbbı gerekçe haricinde farklı gerekçelerle yapılacak şiddet içerikli fiziki müdahaleler için idari para cezası tutarı bin 200 liradan 4 bin 500 liraya yükseltilecek.
Hayvan deneyleri konusunda kurallara uymayanlara hayvan başına 1200 lira, yetkisi olmadığı halde hayvan deneyi yapanlara ise hayvan başına 4 bin 500 lira idari para cezası uygulanacak.
Hayvanları ticari amaçlı film çekimi ve reklam için kullanılmasıyla ilgili hususları ihlal edenlere ise 5 bin lira para cezası verilecek.
Hayvanları, doğal kapasitesini veya gücünü aşacak şekilde veya yaralanmasına, gereksiz acı çekmesine, kötü alışkanlıklara özendirilmesine neden olacak yöntemlerle eğitenlere 5 bin 500 lira ceza kesilecek.
Kurban bayramı ve kesim hayvanları
Kurban Bayramı açısından ise hayvanı korkutmadan, ürkütmeden, en az acı verecek şekilde, hijyenik kurallara uyularak ve usulüne uygun olarak bir anda yapılması zorunluluğunu ihlal edenlere hayvan başına 2 bin 100 lira, kurban kesimi sırasındaki kurallara aykırı davrananlara hayvan başına 5 bin 250 lira idari para cezası uygulanacak.
Kesim hayvanları, avlanmasına ve özel üretim çiftliklerinde üretimine izin verilmiş av hayvanları ile ticarete konu yabani hayvanlar dışındaki hayvanları et ihtiyacı amacıyla piyasaya sürenlere ise 11 bin lira ceza kesilecek.
Ev hayvanını terk edene ise hayvan başına 2 bin lira para idari para cezası verilecek.
Hayvanat bahçelerine ilişkin yükümlülüklere aykırı davrananlara hayvan başına 2 bin 500 lira idari para cezası kesilecek.
Ayrıca RTÜK, hayvan haklarıyla ilgili aykırı yayıncılık içinse ihlal yapılan her ay için 20 bin lira idari para cezası uygulayacak.
