Azledilen Zahawi’nin ilginç hayatı: Mülteci olarak geldiği İngiltere’de siyasetin zirvesine çıktı

HABER PORTRE | MEHMET ÖZDEMİR, LONDRA, TR724

İngiltere’de iktidarda bulunan Muhafazakar Parti’nin teşkilat başkanı Nadhim Zahawi, bakan olduğu dönemde vergi kaçırdığı gerekçesiyle dün görevden alındı. Kısa süre önce gündeme gelen vergi kaçırma iddiaları üzerine Başbakan Rishi Sunak, muhalefetten gelen baskının da etkisiyle geçen pazartesi soruşturma talimatı vermişti.

Pazar sabahı olmasına rağmen bir açıklama yayınlayan Sunak, bağımsız müfettiş Sir Laurie Magnus’un soruşturmayı tamamladığını belirtti. “Zahawi’nin bakanlık yasasını ciddi şekilde ihlal ettiği anlaşılmıştır.” dedi. Zahawi’nin hükümetteki görevine de son verildiğini duyurdu.

Gelirinin bir kısmını bildirmemekle suçlanan Zahawi’nin 2022’de üstlendiği maliye bakanlığı dönemine rastlayan hatayı kabul edip ceza ödediği geçen haftalarda ortaya çıkmıştı. BBC’nin haberine göre, Zahawi’nin ödediği miktar yaklaşık 5 milyon sterlin ve bunun yüzde 30’luk kısmı cezadan kaynaklanıyor.

Görevlerinden alınması üzerine Nadhim Zahawi de bir açıklama yaparak Başbakan Sunak’a teşekkür etti ve hükümetteki başarılarından dolayı gurur duyduğunu, gelecek yıllarda kendisine olan desteğini sürdüreceğini bildirdi.

Maceralı hayatı çocukluk yıllarında başladı

Peki, son yıllarda hükümette üst düzey görevler alan, bakanlık koltuklarında oturan ve 2 haftadır İngiliz siyasetinin tartışma konularından biri olan Zahawi kimdir? Kürt bir göçmen olan 56 yaşındaki Zahawi evli ve 3 çocuk sahibi. Sıra dışı hikâyesi daha çocukluk yıllarında başlıyor. 1967’de Irak’ın başkenti Bağdat’ta nüfuzlu ve zengin bir ailede doğdu. Dedesi Irak Merkez Bankası’nın başkanı, babası tanınmış bir iş adamıydı.

Arap milliyetçisi Baas Partisi, o doğduktan bir yıl sonra 1968’deki darbeyle Irak yönetimine el koydu. Saddam Hüseyin’in ‘ikinci adam’ olduğu parti, Kürtlere yönelik baskıyı her geçen gün arttırdı. Zahawi’nin babası, 1976’da Saddam’ın ‘sadık’ gizli polislerinden birinin kendisini tutuklamak için plan yaptığına dair istihbarat alınca Irak’tan kaçmaya karar verdi. Apar topar hazırlandı, arkadaşlarına ülkenin kuzeyine geziye çıktığını söyledi. İlk İngiltere uçağına bilet aldı. Uçak kalkışa hazırlanırken bir askeri araç ona doğru yaklaştı. Bu sırada eşi ve oğlu gözyaşları içinde olanları izliyordu. Fakat askerler uçaktan başka birini alıp götürdü. Zahawi’nin evini bastıklarında o çoktan Londra’ya ulaşmıştı.

İngiltere’de sığınma talebinde bulunan baba Zahawi, ülkenin güneyindeki Sussex’e yerleşti. Oturum aldıktan sonra 1978’de eşini ve çocuklarını da getirdi. Zahawi, babası kaçarken yaşadıklarını ‘travmatik bir çocukluk hikâyesi’ diye tanımlıyor. O zaman 9 yaşında olan Zahawi, yıllar sonra yerel gazete Stratford Herald’a verdiği demeçte şöyle diyecekti: “Ailem, Irak’ın onun (Saddam) liderliği altında güvende olmayacağını anlamıştı ve o zaman İngiltere’ye kaçmamız gerektiğine karar verdik.” Babasız geçirdikleri 2 yılı ve evlerinin etrafını saran ‘terörden’ kurtulmanın ne kadar zor olduğunu da hiç unutmayacaktı.

Babası işi batırınca taksi şoförlüğü yaptı

11 yaşında iken tek kelime İngilizce bilmeden İngiltere’ye gelen Zahawi’nin eğitim hayatı Londra’daki Holland Park School’da başladı. Yeni hayata uyum sağlamakta zorlandı, özellikle dil konusunda büyük mücadele verdi. Yabancı olduğu için okulda bazı zorbalıklara maruz kaldı. Kendini futbol, matematik ve fen derslerinin yanı sıra binicilikle meşgul etmeye çalıştı. Bir süre sonra, ailesi onu devam ettiği mesleki eğitimden alarak özel okula yazdırdı. Ardından sırasıyla Ibstock Place School ve King’s College School’da okudu. Ancak üniversiteye başlayacağı dönemde babasının yaptığı bir yatırım ters gitti ve aile, Vauxhall (Opel) marka araba dışında her şeyini kaybetti.

Genç Zahawi, bu aracı ailenin mali durumuna katkıda bulunmak için ‘ticari taksi’ olarak kullanmaya başladı. Annesi ise eğitime devam etmesi konusunda ısrar etti ve okul masraflarını karşılamak için mücevherlerini rehin verdi. Bu sayede University College London’a girerek kimya mühendisliği okuyan Zahawi, 1988’de mezun oldu.

Okul biter bitmez babasının izini takip ederek girişimci oldu ve iş dünyasına atıldı. BBC’nin çocuk dizisi Teletubbies’in oyuncak ürünlerini pazarlayan bir şirket kurdu. Bu ürünlerin lisansı onu daha sonra siyasete çekecek olan yazar, iş adamı ve politikacı Lord Jeffrey Archer’a aitti. Zahawi, ilk işinde başarısız oldu. Bu konudaki tecrübesini daha sonra ‘pahalı ve acı verici bir hata’ diye değerlendirecekti.

Lord Archer’e göre ‘doğuştan bir organizatör’

Muhafazakar Parti’de siyaset yapan Lord Archer, aynı zamanda Saddam Hüseyin’in devrilmesini isteyen Iraklı sürgünler için kampanya yürütüyordu. Archer, frekansları uyuşan Zahawi’yi yardımcısı olarak yanına aldı, onu ‘doğuştan bir organizatör’ diye tanımlıyordu. Zahawi, onun desteği ile 1994’te Londra’nın Wandsworth ilçesinde belediye meclis üyesi olarak seçildi.

1997’de, İşçi Partisi’nden boşalan 2 milletvekilinin yerine geçmek için Parlamento’ya girmeye çalıştı ama kazanamadı. Bir yıl sonra Londra belediye başkanlığı için yarışan Lord Archer’ın kampanyasında çalıştı, ancak Archer aleyhindeki iddialar sebebiyle yarıştan çekilmek zorunda kaldı.

İçinde yer aldığı siyasi kampanyalar Nadhim Zahawi’ye kamuoyu yoklamaları konusunda hayli tecrübe kazandırdı. 2000 yılında Archer’ın diğer bir yardımcısı olan Stephan Shakespeare ile birlikte evinin bahçesindeki kulübede YouGov isimli anket şirketini kurdu. Bu kez işi sağlam tutacaktı. Şirket kısa sürede büyüdü ve beş yıl içinde borsa değeri 18 milyon sterline çıktı. YouGov, halen üç kıtada 400’den fazla kişiye istihdam sağlıyor.

Zahawi, iş dünyasında elde ettiği başarıyı siyasete de taşımakta kararlıydı. 2010’da girdiği seçimde Muhafazakar Parti’nin Stratford-upon-Avon milletvekili seçildi. Bir yıl sonra milletvekili arkadaşı Matt Hancock ile ‘Masters of Nothing (Hiçbir Şeyin Ustaları)’ isimli, bankacılık krizlerinin nasıl önleneceğini anlatan kitabı yazdı.

Yazdığı kitap siyasette yükselmesine yardım etti

Kitap, partideki tanınırlığını arttırdı ve hükümete yakın pozisyonlarda çalışmaya başladı. 2013-2014 arasında sırasıyla Başbakanlık Politika Kurulu ile Dış İlişkiler Seçim Komitesine seçildi. 2013’te Avam Kamarası üyelerinin başını ağrıtan ‘milletvekili harcamalarıyla’ ilgili tartışmalarda başı sıkıntıya girse de bundan yara almadan sıyrıldı. 2015’te dönemin başbakanı David Cameron tarafından danışman olarak atandı. 2018’de Başbakan Theresa May onu Eğitim Bakanlığı’na müsteşar yaptı.

Bu dönemde sadece erkeklere açık ‘Başkanlar Kulübü’ tarafından düzenlenen bir galaya katıldığı için adı tartışma konusu oldu. Boris Johnson Temmuz 2019’da iktidara geldiğinde onu eğitimden işletme departmanına geçirdi ve müsteşarlık görevine devam etti.

Zahawi, Covid-19 virüsü patlak verdikten sonra daha çok tanındı. Johnson tarafından ülkenin ‘Aşı Dağıtım Bakanı’ olarak atandı. “Yapacağım en önemli iş!” diyerek başladığı salgınla mücadele konusundaki çalışmaları büyük övgü aldı.

Başbakanlığa aday oldu ama çabuk çekildi

Bu performansı onu kabineye taşıdı ve Eylül 2021’den itibaren eğitimden sorumlu devlet bakanlığı makamına oturdu. Temmuz 2022’de dönemin Maliye Bakanı Rishi Sunak, istifa ederek Covid kurallarını çiğneyen Başbakan Boris Johnson’ı görevi bırakmaya davet etti. Sunak’tan boşalan bakanlığa Zahawi getirildi. Ancak iki gün sonra o da koltuğu bıraktı ve “Doğru olanı yapmalı ve şimdi gitmelisin” diyerek Johnson’ı istifaya zorladı. Johnson’dan sonra başbakanlık için aday olsa da yeterli destek göremeyince geri çekildi.

Eylül 2022’de parti üyelerinin oyuyla başbakan seçilen Liz Truss, Zahawi’yi Lancaster Dükalığı Şansölyesi ve Eşitlikler Bakanı olarak görevlendirdi. Ancak yüksek vergileri düşürmeye yönelik ekonomi politikası iflas eden Truss sadece 45 gün koltukta kalabildi. Onun yerine geçen Rishi Sunak, Zahawi’yi Ekim 2022’de Muhafazakar Parti Başkanı ve devlet bakanı olarak atadı.