Eylül ayında Venedik Film Festivali’nde dünya prömiyerini yapan Queer filminin, MUBI Fest Istanbul kapsamında planlanan gösterimine Kadıköy Kaymakamlığı’ndan yasak geldi.
Festivali düzenleyen MUBI’nin Türkiye ofisi, Perşembe günü sosyal medya hesaplarında bir açıklama yayınlayarak Kadıköy Kaymakamlığı’nın festivalin başlamasına saatler kala yasak kararını kendilerine tebliğ ettiğini duyurdu.
Dijital platform, film yapım ve dağıtım şirketi olan MUBI, açıklamasında, “Kararda filmin, toplum barışını tehlikeye atacak provokatif içerik taşıdığı gerekçesiyle yasaklandığı ve yasak kararının güvenlik nedeniyle uygulanacağı belirtiliyor. Bu yasak kararının, sanatı ve ifade özgürlüğünü kısıtlayan bir müdahale olduğuna inanıyoruz” ifadelerini kullandı.
Açıklamada, yasağın sadece bir filmi değil, festivalin tamamını “anlamından ve amacından uzaklaştırdığını” vurgulayan platform, “MUBI olarak seyircimizin bizden beklediği doğru duruşu sergilemek istiyor ve MUBI FEST İstanbul’un tamamını iptal etme kararı aldığımızı üzülerek bildiriyoruz” dedi.
MUBI, “İfade özgürlüğünün ve sanatsal ifadelerin korunması adına bu konudaki duruşumuzu sürdürmeye devam edeceğiz” diye ekledi.
7-10 Kasım tarihleri arasında İstanbul’da gerçekleşmesi planlanan festivalin programında, çeşitli film gösterimleri, konuşmalar ve performanslar yer alıyordu. İtalyan yönetmen Luca Guadagnino’nun yönettiği ve başrollerinde Daniel Craig ile Drew Starkey’in yer aldığı 2024 yapımı Queer filmi, festivalin açılışında gösterilecekti. MUBI’nin açıklamasına göre, festivalin biletleri günler öncesinden tükenmişti.
Senaryosu William S. Burroughs’un 1985 tarihli romanından uyarlanan film, 1950’lerde Mexico City’de yaşayan Amerikalı bir expat erkeğin genç bir adam ile yakınlaşmasını konu ediyor.
Ekim ayında MUBI, aralarında Türkiye’nin de bulunduğu çeşitli ülkelerde filmin dağıtım haklarını edinmişti.
Tepkiler
Filmin gösterimine getirilen yasağa çeşitli kuruluşlar tepki gösterdi.
X’te yayınladıkları açıklamada, yasak kararını “açıkça bir sansür uygulaması” olarak değerlendiren Oyuncular Sendikası, “Sanat ve sanatçının görevi toplumların ufkunu açmak, onlara kendi hikayelerini anlatırken yeni bakış açıları sunmaktır. Sanat güvenliği tehdit etmez, olsa olsa bir tartışma yaratır. Tartışma kültürü ise demokrasinin yapı taşıdır” ifadesini kullandı.
Sendika açıklamasında, “Anayasada belirtildiği gibi sanat faaliyetleri, bizlerin tabiriyle ‘Sanatsal İfade Özgürlüğü’ yasalarla da koruma altına alınmıştır. Tam da bu nedenle tüm sansür uygulamalarının karşısında olduk ve olmaya devam edeceğiz” denildi.
İnsan Hakları Derneği’nin İstanbul şubesinin LGBTİ+ Hakları Komisyonu da X üzerinden yaptığı paylaşımda, Queer filminin gösteriminin yasaklanmasına tepki gösterdi.
“LGBTİ+’ların kriminalize edilme çeşitliliği sanat yoluyla devam ediyor” denilen açıklamada, kaymakamlığın aldığı yasak kararının iç hukuka aykırı olmasının yanısıra Türkiye’nin imzacısı olduğu Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin “ayrımcılık yasağı” ilkesinin ihlali anlamına geldiği vurgulandı.
VOA Türkçe’ye konuşan LGBTİ+ haber portalı KaosGL.org’un Genel Yayın Yönetmeni Yıldız Tar, yasak kararına şaşırmadığını söyledi.
Tar, “Queer filmi yasağının gerekçesi tabii ki de LGBTİ+larla ilgili bir film olması. Türkiye’de 2015’ten beri LGBTİ+ temalı herhangi bir etkinlik yapmak için çalıştığınızda zaten böyle yasaklarla karşılaşıyorsunuz” dedi.
Haziran 2023’te Onur Ayı etkinlikleri kapsamında Pride filmi gösteriminin yine Kadıköy Kaymakamlığı tarafından yasaklandığını hatırlatan Tar, “Gerçekten de artık olduğumuz, geldiğimiz nokta itibariyle LGBTİ+ temalı filmler bu kadar açıktan sansürleniyorsa, festivallerin de, kültür-sanat dünyasının da bu sansüre karşı çok güçlü bir ses çıkartması gerekiyor” yorumunu yaptı.
Tar, MUBI’nin yasak kararı sonrası festivali iptal etme kararını önemli ve kıymetli bir mesaj olarak değerlendirdi ve platformun tavrının örnek olması gerektiğini savundu.
VOA Türkçe’ye konuşan akademisyen ve sinema yazarı Yeşim Burul da kaymakamlığın yasağını sansür olarak görüyor.
Burul, “Kabul edilmesi mümkün olmayan bir sansürden bahsediyoruz burada. Bir kaymakamlığın bir filmin seyirciyle buluşmasını engellemek üzere böyle kararlar alması gerçekten abes. Hangi filmi izleyip izleyemeyeceğimize yetişkinler olarak biz karar verebiliyoruz. Bu tarz festivaller zaten 18 yaş üstüne yönelik yapılıyor ve biletler o şekilde satılıyor” dedi.
MUBI’nin tutumunu takdir eden Burul, “Türkiye’de festivallerde filmlerin bir şekilde yerel yönetimler ya da merkezi yönetim tarafından yasaklanmasını ve sansüre uğratılmasını bir şekilde sineye çekip festivali düzenlemeye devam eden organizasyonlar gördük. MUBI Türkiye’nin burada geriye adım atmaması ve festivali tamamen iptal etmesi bence önemli de bir dönüm noktasını gösteriyor” yorumunu yaptı.
