Van’da ’33 kurşunlu yürek’ anıldı: Muğlalı adı hala silinmedi

Artı Gerçek -Halkların Demokratik Partisi (HDP), Yeşiller ve Sol Gelecek Partisi (Yeşil Sol Parti) ve Demokratik Bölgeler Partisi (DBP) Van il örgütleri, Qelgelî (Özalp) ilçesinde 33 Kürt köylünün kurşuna dizildiği Sefo Deresi Katliamı’nın 80’inci yıldönümü nedeniyle anma etkinliği gerçekleştirdi.

HDP il binası önündeki anmaya çok sayıda kişi katılırken, alana “33 Kurşun…Unutmadık, unutturmayacağız” pankartı asıldı. Bir dakikalık saygı duruşunun ardından katledilenlerin anısına 33 mum yakıldı.

‘HALA BİRÇOK SOKAK VE YERİN İSMİ MUSTAFA MUĞLALI’

Anmada konuşan Yeşil Sol Parti İl Eşsözcüsü Veysi Dilekçi, Cumhuriyet tarihinin, katliamlarla anıldığını belirterek, “Dersim, Zilan, Roboski gibi onlarca katliam yaşandı. Sefo Deresi katliamı sadece bir kişinin yaptığı bir katliam değildir. Bu katliam planlanarak yapılan bir katliamdır. Diğer katliamlar gibi bu katliam da bizzat devlet tarafından organize edildi. Bu katliamı yapan Mustafa Muğlalı bizzat devlet tarafından katliam sonrası ödüllendirilmiştir. Halen ülkedeki birçok sokak ve yerlerin isimleri Mustafa Muğlalı olarak geçmektedir. Ne olursa olsun tüm katliamlara rağmen Kürt halkı bunları unutmayacak ve unutturmayacaktır” dedi.

Konuşmanın ardından anmada şiirler okundu.

NE OLMUŞTU?

Katliam, sınır ihlalinde bulundukları gerekçesiyle İran tarafındaki Kürt aşiretlerin koyunlarına zaman zaman el konulmasıyla başlayıp, Mehmedi Misto adındaki bir aşiret reisinin 2 bin koyununa el konulması ile tırmandı. Sürüsüne el konulan aile, Özalp Kaymakamlığı’na gönderdiği mektupla sürüsünü geri istedi ancak olumsuz yanıt aldı. Bunun üzerine bazı aşiret üyeleri, aldıkları 500 koyunu sınırın 1 buçuk kilometre öte tarafına geçirdi. Bunu duyan dönemin 3’üncü Ordu Komutanı Orgeneral Mustafa Muğlalı, 33 köylüyü gözaltına aldı.

Olaya ilişkin bölgeye gelen ve köylülerle yaptığı görüşme neticesinde köylülerin suçsuz olduğunu belirten İçişleri Bakanlığı müfettişi Avni Doğan’a karşı, kaymakam ve subayların “Bunlar bizim ordunun nasıl ve nerede konuşlandığını Ruslara bildirerek casusluk da yapıyorlar” yalanı doğrultusunda Muğlalı, müfettişi dinlemedi. 33 köylü Muğlalı’nın emriyle 29 Temmuz 1943 günü gece yarısından sonra jandarma tarafından cezaevinden alınıp, Hudut Taburu Komutanlığına teslim edildi. Elleri ve gözleri bağlı olan 33 köylü askerlerce götürüldükleri Sefo Deresi’nde iki manga askerin yaylım ateşi ile kurşuna dizildi. 33 köylüden biri, cenazelerin altında kalarak yaralı bir şekilde kurtulup İran tarafına geçti ancak kısa bir süre sonra o da vefat etti.

TANIK ASKERLERİN İFADELERİ

Olaydan 6 yıl sonra katliamın gerçekleştiren bazı askerler, tüm bildiklerini askeri mahkemeye anlatarak katliamın detayları bir bir gün yüzüne çıktı. Kayıtlara Yüzbaşı Tezer olarak düşen bir asker, olayı şöyle anlattı: “33 köylü gözaltına alındıktan sonra bir ay boyunca ahıra konuldu. Köylülerin sırtlarına eyer vuruldu, ağızlarına gem takıldı ve askerler üstlerine bindiler. Ben bu olayın ne kadar iğrenç olduğunu sivil olunca anladım. Orada robot gibiydim. Sivilde kendimi bir cani, bir canavar gibi gördüm. Ne insanlık, ne din ne de imanın askerlikte olmadığını gördüm.”

Başka bir asker Niğdeli İsmail Çolak ise, katliamı şöyle anlattı: “Köylüler yere dizüstü çökmüşlerdi. Her iki grup, yerde sürünerek yan yana gelmişti. Çoğu yüksek sesle dua okuyordu. Bağıran, çağıran, küfür edenler vardı. ‘Ateş’ komutuyla yumdum gözlerimi. Şuursuzca basmışım tetiğe. Mermim bitmiş ama ben hala ateş vaziyetindeyim. İnsanlar gözlerimin önünde cansız vaziyette yatıyordu. Katliamın ardından ‘Dağ başını duman almış’ marşını söyleyerek Saray’a döndük.”

MUSTAFA MUĞLALI’NIN İDAM CEZASI 20 YILA ÇEVRİLDİ

Askerlerin itirafları üzerine katliamın emrini verdiği gerekçesiyle 1949 yılında mahkeme karşısına çıkarılan Mustafa Muğlalı’yla ilgili Genelkurmay Askeri Mahkemesi, 23 Kasım 1949’da “görevsizlik” kararı verdi. Askeri Yargıtay’ın 9 Ocak 1950’de bu kararı bozması üzerine Orgeneral Muğlalı’ya, 2 Mart 1950’de verilen idam cezası, yaşı dikkate alınarak 20 yıl hapse çevrildi. Muğlalı ile yargılanan diğer askerlerin ise beraatine karar verildi. Mahkum edildikten sonra Gülhane Askeri Tıp Akademisi’nin “ileri derecede akli yetersizlik” raporu üzerine Muğlalı, tahliye edildi ve 1 Aralık 1951’de öldü.

İSMİ KIŞLAYA VERİLDİ

Katliamın hesabı sorulmadığı gibi yıllar sonra 2004’te Özalp’teki askeri kışlaya Mustafa Muğlalı’nın ismi verildi. Ailelerin mahkemeye yaptıkları başvuru ve halkın tepkisi sonucu kışlanın ismi, 2011 yılında “Şehit Astsubay Erkan Durukan” olarak değiştirildi.

Katliam, Ahmed Arif’in kaleme aldığı “33 Kurşun” şiiriyle tarihe; artık “33 Kurşun Katliamı” olarak geçti.

AHMED ARİF: TAVUK DEĞİL BU YAHU, 33 TANE SENİN VATANDAŞIN

Katliamı “33 Kurşun” adını verdiği şiirinde anlatan Şair Ahmed Arif, bir röportajında olayın hikayesini şöyle kaydetti: “Otuzüç Kurşun’u bir ağıt olarak yazdım. Bugün de öyle düşünüyorum. Çok yakınlarım, arkadaşlarım ‘Niye yazdın bunu’ dediler. Ben de dedim ki, ‘Şu Bahçelievler’de manyağın biri otuz tane tavuğu çalsa, kesse, sokağa atsa, ertesi gün Ulus Gazetesi olayı dört sütun üzerinden verir. Tavuk değil bu yahu, 33 tane senin vatandaşın. Hiçbir suçu yok. Tertemiz. Belki hepimizden daha suçsuz. Kimsesizlikten başka suçu yok. Kimsesiz adamlar, o kadar. İçlerinde genci var, yaşlısı var. Öldürmüşler, kurşuna dizmişler… Dediğim gibi ben bunu bir ağıt olarak ele aldım. Yüreğim doldu. Gerçekten bir köylü kadın, mesela onlardan birinin annesi ya da o öldürülenlerden birinin kardeşi neyi duyuyorsa ben de aynı acıları duydum. İşte bu ‘Otuzüç Kurşun’ şiiri yüzünden geldiler götürdüler beni. Gece sabaha kadar dövdüler. ‘Oku’ dediler, okumadım.”

33 KURŞUN ŞİİRİ

1.

Bu dağ Mengene dağıdır
Tanyeri atanda Van’da
Bu dağ Nemrut yavrusudur
Tanyeri atanda Nemruda karşı
Bir yanın çığ tutar, Kafkas ufkudur
Bir yanın seccade Acem mülküdür
Doruklarda buzulların salkımı
Firari güvercinler su başlarında
Ve karaca sürüsü,
Keklik takımı…

Yiğitlik inkar gelinmez
Tek’e – tek döğüşte yenilmediler
Bin yıllardan bu yan, bura uşağı
Gel haberi nerden verek
Turna sürüsü değil bu
Gökte yıldız burcu değil
Otuzüç kurşunlu yürek
Otuzüç kan pınarı
Akmaz,
Göl olmuş bu dağda…

2.

Yokuşun dibinden bir tavşan kalktı
Sırtı alaçakır
Karnı sütbeyaz
Garip, ikicanlı, bir dağ tavşanı
Yüreği ağzında öyle zavallı
Tövbeye getirir insanı
Tenhaydı, tenhaydı vakitler
Kusursuz, çırılçıplak bir şafaktı

Baktı otuzüçten biri
Karnında açlığın ağır boşluğu
Saç, sakal bir karış
Yakasında bit,
Baktı kolları vurulu,
Cehennem yürekli bir yiğit,
Bir garip tavşana,
Bir gerilere.

Düştü nazlı filintası aklına,
Yastığı altında küsmüş,
Düştü, Harran ovasından getirdiği tay
Perçemi mavi boncuklu,
Alnında akıtma
Üç topuğu ak,
Eşkini hovarda, kıvrak,
Doru, seglavi kısrağı.
Nasıl uçmuşlardı Hozat önünde!

Şimdi, böyle çaresiz ve bağlı,
Böyle arkasında bir soğuk namlu
Bulunmayaydı,
Sığınabilirdi yüceltilere…

Bu dağlar, kardeş dağlar, kadrini bilir,
Evvel Allah bu eller utandırmaz adamı,
Yanan cıgaranın külünü,
Güneşlerde çatal kıvılcımlanan
Engereğin dilini,
İlk atımda uçuran
Usta elleri…

Bu gözler, bir kere bile faka basmadı
Çığ bekleyen boğazların kıyametini
Karlı, yumuşacık hıyanetini
Uçurumların,
Önceden bilen gözleri…
Çaresiz
Vurulacaktı,
Buyruk kesindi,
Gayrı gözlerini kör sürüngenler
Yüreğini leş kuşları yesindi…

3.

Vurulmuşum
Dağların kuytuluk bir boğazında
Vakitlerden bir sabah namazında
Yatarım
Kanlı, upuzun…

Vurulmuşum
Düşüm, gecelerden kara
Bir hayra yoranım çıkmaz
Canım alırlar ecelsiz
Sığdıramam kitaplara
Şifre buyurmuş bir paşa
Vurulmuşum hiç sorgusuz, yargısız

Kirvem, hallarımı aynı böyle yaz
Rivayet sanılır belki
Gül memeler değil
Domdom kurşunu
Paramparça ağzımdaki…

4.

Ölüm buyruğunu uyguladılar,
Mavi dağ dumanını
ve uyur-uyanık seher yelini
Kanlara buladılar.
Sonra oracıkta tüfek çattılar
Koynumuzu usul-usul yoklayıp
Aradılar.
Didik-didik ettiler
Kirmanşah dokuması al kuşağımı
Tespihimi, tabakamı alıp gittiler
Hepsi de armağandı Acemelinden…

Kirveyiz, kardeşiz, kanla bağlıyız
Karşıyaka köyleri, obalarıyla
Kız alıp vermişiz yüzyıllar boyu,
Komşuyuz yaka yakaya
Birbirine karışır tavuklarımız
Bilmezlikten değil,
Fıkaralıktan
Pasaporta ısınmamış içimiz
Budur katlimize sebep suçumuz,
Gayrı eşkiyaya çıkar adımız
Kaçakçıya
Soyguncuya
Hayına…

Kirvem hallarımı aynı böyle yaz
Rivayet sanılır belki
Gül memeler değil
Domdom kurşunu
Paramparça ağzımdaki…

5.

Vurun ulan,
Vurun,
Ben kolay ölmem.
Ocakta küllenmiş közüm,
Karnımda sözüm var
Haldan bilene.
Babam gözlerini verdi Urfa önünde
Üç de kardaşını
Üç nazlı selvi,
Ömrüne doymamış üç dağ parçası.
Burçlardan, tepelerden, minarelerden
Kirve, hısım, dağların çocukları
Fransız Kuşatmasına karşı koyanda

Bıyıkları yeni terlemiş daha
Benim küçük dayım Nazif
Yakışıklı,
Hafif,
İyi süvari
Vurun kardaş demiş
Namus günüdür
Ve şaha kaldırmış atını.

Kirvem hallarımı aynı böyle yaz
Rivayet sanılır belki
Gül memeler değil
Domdom kurşunu
Paramparça ağzımdaki…