Göreve iade edilen emekçilere güvenlik soruşturması

ANKARA – Eğitim Sen Genel Merkezi avukatı Bedia Boran Bulut, hakkında komisyon ya da mahkemece göreve iade kararı verilen emekçilerin yeniden güvenlik soruşturmasından geçirildiğini kaydetti.  

Olağanüstü Hal (OHAL) kapsamında çıkarılan Kanun Hükmünde Kararname’yle (KHK) kamu görevinden ihraç edilenlerin başvurularını karara bağlamak amacıyla 23 Ocak 2017’de kurulan Olağanüstü Hal (OHAL) İnceleme Komisyonu’nun görev süresi sona erdi. Anayasa Mahkemesi (AYM) ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin (AİHM), “etkili iç hukuk yolu” olarak kabul ettiği komisyon, 12 Ocak 2023 itibariyle görev süresi içerisinde tüm başvuruları karara bağladı. Komisyona görev süresi boyunca 127 bin 292 başvuru yapıldı. Başvurulardan 17 bin 960’ında kabul kararı veren komisyon, 109 bin 332 dosyada başvuruların yüzde 86’sını reddetti. 

2016 yılında yayımlanan 15 kanun hükmünde kararname ile 136 binden fazla kişi ihraç edildi. OHAL KHK’leriyle 125 bin 678’i kamu görevinden çıkarma, toplam 131 bin 922 tedbir işlemi gerçekleştirildi. 3 bin 213 kişinin rütbeleri alındı, 2 bin 761 kurum ve kuruluşun kapatılmasına karar verildi, yurt dışında eğitim gören 270 kişinin de öğrencilikle ilişiği kesildi.

KESK’İN 2 BİN 151 BAŞVURUSUNA RET

Kamu Emekçileri Sendikaları Konfederasyonu’na (KESK) bağlı sendikaların üyesi 4 bin 819 kişi de değişik KHK’lerle ihraç edildi. İhraç edilenler komisyona başvuruda bulundu ve 27 Kasım 2022 itibariyle bin 389’u hakkında göreve iade, 2 bin 151 kişi hakkında ise ret kararı verildi. 679 kişiye ise henüz kararların tamamı tebliğ edilmediğinden bilgi edinilemedi. 

İDARE MAHKEMESİ KOMİSYONU ARATMADI

Komisyonun kararlarına karşı idare mahkemesinde açılan davalarda verilen kararlar da komisyondan farklı olmadı. KESK’e bağlı sendikaların üyesi bin 608 kişi komisyon kararına itiraz ederek dava açtı. İdare mahkemesi başvuruların 53’ü hakkında göreve iade, 585’i hakkında ret kararı verdi. 831 dosya hakkında ise henüz bir karar verilmiş değil.

ÖLDÜKTEN SONRA İADE KARARI VERİLDİ

Üç kez görev süresi uzatılan komisyon ve komisyonun ret kararına karşı davaların açıldığı idare mahkemeleri, KESK’e bağlı sendika üyesi birçok kişi hakkında göreve iade kararını başvurucular yaşamını yitirdikten sonra verdi. 677 Sayılı KHK ile İhraç edilen BES Amed eski Şube Başkanı Ahmet Çoban, komisyon incelemesi sonuçlanmadan 22 Nisan 2019 tarihinde yaşamını yitirdi, 10 Şubat 2020’de görevine iade kararı verildi. 677 Sayılı KHK ile ihraç edilen BES üyesi Necdet Kalkan’ın yaşamını yitirdiği 10 Aralık 2017 tarihinden sonra komisyon tarafından 25 Haziran 2018 tarihinde görevine iade edildi. 675 Sayılı KHK ile ihraç edilen ve 18 Şubat 2017 tarihinde kalbi haksızlığa dayanamayarak yaşamını yitiren SES Malatya Şubesi eski Eşbaşkanı Bülent Uçar, 14 Ekim 2019 tarihinde komisyon tarafından görevine iade edildi. 2016 yılında KHK ile işinden ihraç edilen kanser hastası Mücahit Karataş öldükten sonra Kasım 2019’da işe iade edildi. 7 Şubat 2017 tarihinde 686 nolu KHK ile ihraç edilen Mehmet Nasır Sönmez, 7 Kasım 2020 tarihinde oturduğu apartmanın balkonunda iş yaparken kazayla düşüp yaşamını yitirdi. 15 Ocak 2021 tarihinde komisyondan göreve iade kararı çıktı. SES’li 5 kişi ise mahkeme kararını vermeden süreç içerisinde yaşamını yitirdi. Birisinin başvurusu reddedildi, iki üye hakkında ise sonradan mahkeme işe iade kararı verdi.

EĞİTİM SEN ÜYELERİ HAKKINDA KARARLAR

En çok üyesi ihraç edilen KESK’e bağlı sendika ise Eğitim ve Bilim Emekçileri Sendikası (Eğitim Sen) oldu. Sendika üyesi bin 631 kişi çıkarılan değişik KHK’lerle ihraç edildi. Sendika üyesi 21 kişi de 375 sayılı KHK’nin geçici 35 maddesiyle ihraç edildi. İhraç edilen bin 631 kişiden 29’u mahkeme, 554’ü komisyon kararıyla olmak üzere bin 583’ü göreve iade edildi. Yaklaşık 850’ye yakın üyenin başvurusu ise reddedildi. Ret kararlarına ilişkin açılan davalar ise devam ediyor.

‘ÜÇ BAŞLIK ALTINDA KARAR VERİLİYOR’

Komisyonun kararlarını neye dayandırarak verdiğini, karar sonrası göreve iade süreçlerinin nasıl işletildiğini, Eğitim Sen Genel Merkez avukatı Bedia Boran Bulut, Mezopotamya Ajansı’na (MA) anlattı. Komisyonun genelde üç başlık altında kararlarını verdiğini ifade eden Bulut, “İlki; kişi hakkında adli soruşturma ya da kovuşturma bilgisi var mı, ikincisi; disiplin soruşturması ya da soruşturma sonucu verilen bir ceza var mı, üçüncüsü ise ‘kurum kanaati’ diye bir başlık var. Bu başlığın neyle doldurulduğunu bilmiyoruz. Valilik ya da kurumu tarafından, kişinin herhangi bir örgütle irtibatlı iltisaklı olduğu sonucuna varıldığı, böyle bir değerlendirmenin yapıldığı söyleniyor ve bu komisyonun ret kararına gerekçe yapılıyor” dedi.

MAHKEMELERİN RET DAYANAKLARI

Sendika olarak 643 kişinin davasını takip ettiklerini dile getiren Bulut,  “kurum kanaatine” ilişkin gelen belgelerin bazı davaların dosyalarına sunulduğunu, ancak bunların kişinin bir örgütle irtibatlı iltisaklı olduğuna delil olacak belgeler olmadığını söyledi. Mahkemelerin verdikleri kararlarda kurum kanaatini, emniyetten ya da MİT’ten gelen istihbari bilgileri dayanak olarak gösterdiğini aktaran Bulut, “Kişi hakkında açılan soruşturma sonucu takipsizlik kararı ya da beraat verilmiş olsa bile mahkemeler; ‘biz bu karara bağlı değiliz, yargılama usulümüz farklı bu karar onların herhangi bir örgütle irtibatlı iltisaklı olmadığı anlamına gelmez’ şeklinde değerlendirme yapıp ret kararları veriyorlar.  İstinaf mahkemeleri de genelde bu ret kararların onuyor.

‘SENDİKAL EYLEMLER KURUM KANAATİNE GEREKÇE’

Ret gerekçesi yapılan “kurum kanaatinin” dayanakları arasında sendikal eylemlerin de gösterildiğini anlatan Bulut, şu bilgileri verdi: “Üyelerimiz hakkında kurum kanaati gönderen MEB, 5-6 satırlık küçük bir çizelge hazırlıyor, ‘özet bilgi tablosu’ diye ve sendikal eylemleri sıralıyor. Basın açıklamasına katıldığı, göreve gitmediği şeklinde satırların karşısında da çarpı işareti koyuyor. Komisyonun bazı kararlarında ise ‘valilik ihraç kanaatini bildirmiştir’ deniliyor ama bir gerekçesi yok. Hatta bazı üyelerimizle ilgili hiç adli soruşturma, savcılık soruşturması ya da mahkeme yargılaması yok. Onlarla ilgili, kurum kanaatine dayanak belgelerinin verilmesi için başvuruda bulunduk ama başvurularına ret yanıtı ya da hiç yanıt verilmedi. Ret yanıtı ise bilgi edinme kanunun konuya dair ilke kararın olduğu bu nedenle verilmeyeceği şeklinde. Bu ret kararlarına karşı açtığımız davaların neredeyse tamamında üyelerimiz lehine karar verildi. Ama buna rağmen, dosyaya bu belgeler dışında herhangi bir şey sunulmadı.”

GÜVENLİK SORUŞTURMASI YAPILIYOR

Komisyonun tüm dosyaları bitirdiğini söyleyip görevinin bittiğini açıklasa da henüz kararın kendisine tebliğ edilmeyen üyelerinin olduğunu belirten Bulut, hakkında göreve iade kararı verilen kişilerin nasıl işe geri döndüklerini ya da dönemediklerini ise şöyle anlattı: “554 kişi komisyon başvurularını kabul ettiği için görevlerine iade oldular.  Başlarda karar kendilerine tebliğ olur olmaz görevlerine başladılar. Fakat sonra hem komisyonun hem de mahkeme kararlarıyla iade edilenler hakkında tekrar sanki mesleğe ilk kez atanıyormuş gibi güvenlik soruşturmaları yapılması istendi. O yüzden hala komisyon ve mahkeme kararına rağmen bekleyenler var. Kendilerine herhangi bir açıklama yapılmıyor. Ama bazı yerlerden gelen bilgiler; komisyon kararıyla iade edilen üyelerimizle ilgili güvenlik soruşturması yapıldığı için görevinin başlatılmadığı şeklinde. Bunun resmi olarak söylendiği de olmuş ama bir belge yok.  Son 2-3 aydır, mahkeme kararıyla iadeler hakkında da güvenlik soruşturması başlatıldığı bu nedenle bekletildikleri bilgisi ulaştı bize. Haklarında atanmadan önce güvenlik soruşturması yapılıyor. Öte yandan komisyon gerçekten hiçbir yerin yapamayacağı kadar kişilerin hayatlarını didik didik ediyor. Akrabalarına varıncaya kadar. Bu araştırmaları sonucu kişilerin iadesine karar veriyor. Dolayısıyla yapılacak güvenlik soruşturmasının hukuka aykırı olup olmadığı bir yana bulunacak bir şey de yok.”

‘SONUNA KADAR DEVAM EDECEĞİZ’

Komisyonun ret kararlarına karşı açtıkları davalarda verilen ret kararlarına da itiraz ettiklerini ve olumsuz kararın çıkması durumunda Danıştay’a taşıdıklarını dile getiren Bulut, “Bu aşamalar henüz birkaç üyemiz dışında tamamlanmış değil. Sonuna kadar devam edeceğiz. Bir üyemiz için olağan yargı yolları tüketildi ve AYM’ye yeni başvuru yapıldı Diğer ret kararları üzerine aynı yolu izleyeceğiz. Uzun bir süreç hala üyelerimizi bekliyor” dedi.

MA / Zemo Ağgöz