Rusya’yı terk eden gazeteci T24’e anlattı: Gerçeği yazamaz, ‘savaş’ diyemezdim; gitmem gerektiğine karar verdim

Ksenia Mironova, Rusya’nın Ukrayna’ya yönelik başlattığı savaşın ardından çalıştığı, ülkenin son bağımsız televizyon kanalı olan, TV Rain’in kapanmasıyla ülkeden ayrılmak zorunda kaldı. Mironova’nın çalıştığı TV Rain, geçen yaz Rusya’daki pek çok bağımsız medya kuruluşunun başına geldiği gibi ‘yabancı ajan’ ilan edilmişti. Bugüne kadar insan hakları, kadın hakları alanında haberler yapan Mironova, savaşın başlamasıyla birlikte iki hafta boyunca haber merkezinde aralıksız çalıştıklarını ancak hükûmetin medyaya uyguladığı her yasakla daha da sınırlandıklarını anlattı.

Mironova, ‘hain’ ilan edilme, hapse atılma riski karşısında ülkesinden ayrılırken, kendisi gibi gazeteci olan ve bir yıldır ‘casusluk’ gerekçesiyle hapiste olan eşini de bırakmak zorunda kaldı. 

Mironova şimdi Gürcistan’dan Serbest Görüş’e yaptığı açıklamalarda, Rusya’ya dönmek istese de bir daha burada gazetecilik yapamayacağını düşündüğünü söylüyor:

“Gerçeği yazamaz, ‘savaş’ diyemezdim. Bu nedenle gitmem gerektiğine karar verdim”

Rus gazeteci Mironova’yla Rusya’da bağımsız medyada çalışmayı, ‘yabancı ajan’ ilan edilmeyi, Ukrayna’ya yönelik savaş başladığında haber merkezindeki durumu konuştuk:

Gazeteciliğe nasıl başladınız, Rusya’da bir bağımsız medya kuruluşunda çalışmak nasıl?

Gazeteciliğe Rusya’daki en önemli en büyük ekonomi gazetelerinden olan Kommersant’ta başladım. Bu hikâyenin en önemli kısımlarından biri olarak, orada aynı şekilde gazeteci olan eşimle tanıştım. Rusya’daki tanınmış askeri muhabirlerden biriydi. Baskıların başlamasıyla Kommersant’tan beraber ayrıldık. 2019 yılıydı. Bugünle kıyaslandığı kadar büyük bir baskı yoktu aslında ama hissetmiştik. Ben daha sonra Riga merkezli bağımsız Rus medyası Meduza’da çalıştım. Ben Moskova’daydım ancak yönetim Riga’daydı. İki yıl önce de eşim tutuklandı. Onu bir ajan olmakla suçladılar ancak gerçek sebebi makaleleriydi. İki yıldır Moskova’da hapishanede. Eşimin tutuklanmasından sonra TV Rain’de (Dozhd), son bağımsız Rus televizyon kanalında, çalışmaya başladım. Kadın hakları, insan hakları, çocuk hakları alanlarında çalıştım.

TV Rain, bu yaz Rus hükûmeti tarafından ‘yabancı ajan’ ilan edilen medya kuruluşlarından biri oldu. ‘Yabancı ajan’ ilan edilmek bir medya kurumu için ne anlama geliyor?

Kulağa çok saçma geliyor, biz bile tam anlamını anlayamıyoruz. ‘Yabancı ajan medya’ var mesela, bizim televizyon kanalımızı da ilan ettiler. Bu durumda internet sitemizdeki her metinde, YouTube kanalımızdaki her yayının başında, önce 15 saniyelik “Bu yayın yabancı ajan medya tarafından yapılıyor” ifadeleri yer alan bir şerit geçiyor. Televizyon kanalımızın TikTok ve Twitter hesapları açamıyorduk çünkü 15 saniyelik zorunlu şerit geçtiğinde ya da zorunlu metin yazıldığında içeriğe yer kalmıyordu. Yabancı ajan ilan edildiğinizde hükûmetten isimler de size görüş vermek istemiyor, aslında son 5-6 yıldır bağımsız medyaya konuşmayı pek istemiyorlardı da şimdi daha çok arttı. Benim için en önemlisi, basın kartımdı. Mesela propaganda medyası mensupları normal basın kartı alabilirken benim basın kartımda bir şerit var. Yabancı ajan kurumunun çalışanı olduğumu belirtiyor.

“Meslektaşım aile grubunda bile ‘yabancı ajan’ olduğunu belirtmek zorunda kalıyor”

Kişiler de ‘yabancı ajan’ olabiliyor. Bu kişinin ‘yabancı ajan medya’yı temsil ettiğini söylüyorlar. Üç ayda bir belgeler hazırlamanız, harcadığınız her doları belirtmeniz ve bu belgeleri hükûmete teslim etmeniz gerekiyor. Kişisel sosyal medyanızda, yazışmalarınızda her mesajınızda zorunlu ‘yabancı ajan’ açıklamasını yazmanız gerekiyor. Örneğin meslektaşım Sonya Groysman da Rus hükûmeti tarafından yabancı ajan ilan edildi. İki kişiden fazla olan her yazışmada ‘yabancı ajan’ ifadesini belirtmesi gerekiyor. Mesela annesi ve babasının olduğu bir grupta dahi, iki kişiyi geçtiği için bunu belirtmesi gerekiyor. “Bu mesaj bir yabancı ajan tarafından yazılmıştır. Selam anne, selam baba” gibi.

‘Yabancı ajan’ olarak belirlenmenin okurlar, izleyiciler açısından etkilerini hissettiniz mi?

 Yabancı ajan ilan edildikten sonra daha çok takipçimiz olduğunu düşünüyorum. Rusya’daki çok sayıda insan için bunun bir önemi yok. Mesela TV Rain’i yabancı ajan ilan ettiklerinde benim sosyal medyamda insanlar “Bu işinizi doğru yaptığınızın işareti” yazdılar. Tabii, sadece propagandaya inanlar da var.  Rusya’da bir resmi olmayan “Male State” (Erkek Devlet) diye bir organizasyon var. Kadınları, feministleri internet üzerinden tehdit ediyorlar. Gerçek hayatta bir şey yapmıyorlar ama internet üzerinden ve telefonla taciz ve tehdit ediyorlar. Hükûmet bu konuda hiçbir şey yapmıyor. Bu organizasyon için ‘yabancı ajan’ ilan edilmek bir sinyal gibiydi. “Bu kadınlara her şeyi yapabiliriz” diye düşünüyorlardı. Korkunçtu. Ancak hiçbiri şu an yaşananlar kadar değil.

“Putin’in savaş başlatacağını beklemiyorduk”

Bugüne gelirsek, 24 Şubat’ta Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Ukrayna’ya karşı ‘özel askeri operasyon’ olarak nitelendirerek savaşı başlattı. O gün haber merkezindeki havayı aktarabilir misiniz?

Putin’in savaş başlatacağını beklemiyorduk. Ben evdeydim. 23’ünde kameramanımla Saint Petersburg’a video çekmek için gitmiştik. Moskova’ya dönmüştüm. Telefonumu elime aldım ve savaş kararını gördüm. Aklıma ilk gelen çantamı alıp ofise gitmek oldu. Başka hiçbir şey düşünemedim. Ofise geldiğimde hızlıca çalışma gruplarına ayrıldık. 24 saat boyunca çalışacak şekilde bir düzen yaptık. İnsanlar ofiste uyudu. İki hafta boyunca durmadan çalıştık. Benim kadın haklarıyla ilgili bir programım vardı. Ukrayna’daki kadınlarla, çocuklarına savaşı nasıl anlattıklarıyla ilgili bir video yaptım ancak tabii tüm programlar durdu. Yapımcılar, tüm çalışanlar haber akışıyla ilgilenmeye başladı.

Haber akışı konusunda nasıl ilerlediniz?

Bu savaş başladığında hükûmet, medya kuruluşlarının ‘savaş’ ifadesini kullanmasını yasakladı. ‘Özel askeri operasyon’ demeniz gerekiyordu. Rus ordusuna karşı herhangi bir ifadenin yer alması da yasaktı aynı zamanda Ukrayna’dan fotoğraf ve video görüntüsü paylaşmamıza da izin verilmiyordu. Tabii bu bir televizyon kanalı için çok saçma. İnsanların Ukrayna’dan bu korkunç fotoğrafları görmesinden korkuyorlardı. ‘Sahte’ bilgilerle ilgili yeni bir karar alındı. ‘Sahte bilgi yaymak’ suçundan 15-20 yıl hapis cezası alabilirdiniz ve tabii ki ‘sahte’ onlar için her bilgiyi kapsıyor. Ukrayna’ya ve destek olan ülkelere yardım eden herkesin “hain” olduğunu da söylediler.

“Giderken eşim hapiste olduğu için durmadan ağladım”

Savaş sürerken TV Rain, nasıl kapandı?

2 Mart’ta çalışıyorduk. Bir haftadır doğru düzgün uyumamıştım. Bir devlet ajansında TV Rain internet sitesinin engellendiği haberini gördük. Bizi ‘aşırılıkçı’ ilan etmişlerdi. Akşamüstü saatleriydi ve gitmeye karar verdik. Gidebilme şansı olanların gitmesi gerektiğine karar verdik, özellikle de ekran yüzlerinin. Hapse atılma riski vardı. Bilet alıp hazırlanmak için iki saatimiz vardı.

Bir yıldır ağlamıyordum ama o an eşim hapiste olduğu için durmadan ağladım. Gitmek istemiyordum ancak diğer yandan bir ikimizin de hapiste olması ailelerimiz için çok fazla gelirdi. Rusya’da daha fazla gazetecilik de yapamazdım. Gerçeği yazamaz, ‘savaş’ diyemezdim. Bu nedenle gitmem gerektiğine karar verdim.

Haber merkezindeydik ve güvenlik görevlisi gelip mülk sahibini arayarak polisin yaklaştığını söyledi. Polisin arama yapacağını aktardı. Geçen yıl Rusya’da medya ofislerine arama yaptıklarında ciddi şiddetli anlar yaşanmıştı. Polisler çok sert davranmıştı. Ofisi terk ettik.

Param da yoktu. Arkadaşım bana bilet aldı ve iki saat içinde hazırlanıp anneme her şeyi anlatmam gerekti. Arkadaşlarımı arayarak o gece annemle kalmalarını istedim. Evimi de arayabileceklerini düşündüm. Bir yandan da Rus hükûmetinin seferberlik ilan edebileceğini düşündüm. Annemin yanına kalmaya gelen üç erkek arkadaşıma ağlayarak “Lütfen ölmeyin,  lütfen orduya girmeyin” dedim. Sonunda İstanbul’a geldik. İstanbul’da bir süre durduktan sonra Gürcistan’a geçtim.

“Bazıları yaptırımların Putin savaş başlattığı için değil, Rusya’ya karşı olan kötü insanlar olduğu için yapıldığını düşünüyor”

Bütün bu savaş ve Rusya’dan ayrılma sürecinde, bir gazeteci ve Rus vatandaşı olarak, savaş nedeniyle izole edilmeye başlayan Rusya’yla, yaptırımlarla ilgili neler düşündünüz?

Bir yandan yaptırımların doğru olduğunu düşünüyorum. Rus oligarklara yönelik yaptırımların, Rusya’yı izole eden yaptırımların bir açıdan doğru olduğunu düşünüyorum. Umarım bazı insanlar bir şeyleri anlamaya başlarlar. Ancak diğer yandan bu yaptırımlar sadece sıradan insanları değil, aktivistleri; bu hükûmete, Putin’e, savaşa karşı olan, hapishanedekilere yardım eden insanları çok kötü etkiledi. Bu hükûmete karşı oldukları için Rusya’dan ayrılmak zorunda kalan insanlar da çok kötü etkilendi. Şu an paraları yok çünkü Visa ve Mastercard Rusya’da çalışmıyor. Korunmasız insanlar çok daha fazla etkileniyor. Hala Rusya’da olan insanlar, savaşa karşı çıkanlar işsiz kalıyor, protesto yapıyor ve hapse atılıyor.

Son 20 yıldır propagandaya inanan insanlarda yaptırımların bir şeyleri anlamaya yardımcı olacağını da düşünmüyorum. Onlar şimdi herkesin Rusya’yı yaralamak istediğini, ‘kötü insanların’ olduğunu, Putin’in onlara söylediği her şeye inanıyorlar. Bu yaptırımların Putin savaş başlattığı için değil, Rusya’ya karşı olan kötü insanlar olduğu için yapıldığını düşünüyorlar. Umarım bazıları anlar.

İnternet konusundaki kısıtlamalarla, Ruslar için çok sayıda servisin engellenmesinin iyi bir karar olduğunu düşünmüyorum. İnsanlar sadece propaganda medyasını görecek.

Şu an Gürcistan’dasınız, bundan sonrası için ne düşünüyorsunuz?

Umarım Rusya’ya dönebilirim. Her gün bunu düşünüyorum. Ancak artık orada gazetecilik yapamam. Şu an burada freelance gazeteci olarak çalışıyorum. Çok zor, kredi kartınızla bir şeyler yapmanız gerekiyor ancak yapamıyorsunuz. Ailemin bir kısmı da şu an Ukrayna’da. Her an onlara nasıl yardım edebileceğimi düşünüyorum. Şu an yapabileceğim tek şey gazeteci olarak çalışmaya devam etmek. Her şey çok hızlı değiştiği için bir plan yapamıyorum.

Uzun vadede ise, bu benim ülkem. Bu ülke için çok şey yaptım. Kadın hakları, insan hakları için yazdım. Bu ülke için iyi şeyler yaptığıma inanıyorum, bu hükûmet sayesinde değil, onun karşısında olarak. Geri dönmeli ve onların yok ettiği her şeyin yeniden inşasında bir parça olmalıyım. Ancak tabii şu an imkansız.