AB’nin Macaristan ve Polonya’ya yapacağı yardımların kesilmesinin önü açıldı

Avrupa Adalet Divanı Savcısı bugün yayınladığı yazılı mütalaasında, Avrupa Birliği’nin (AB) Polonya ve Macaristan’a yapılacak mali yardımların hukuk devleti ilkesinin ihlali ve yolsuzluk suçlamaları yüzünden askıya alınması yolunda görüş belirtti.

Savcılık, Polonya ve Macaristan’ın kendilerine yapılacak AB mali yardımların kesilmesini isteyen AB Komisyonu’nun önerisinin reddedilmesi yolundaki başvurunun kabul edilmemesini istedi.

Polonya ve Macaristan’ın üst düzey yöneticileri, savcılığın verdiği bu mütalaayı eleştiren sert açıklamalar yaptı.

Varşova ve Budapeşte’nin gerekçelerine karşı çıkan savcılık makamı, yardımların kesilmesini öngören yeni AB yasal düzenlemesinin, birliğin anlaşmalarında ortaya konduğu gibi AB ve Brüksel’deki merkezi kurumlarının yetkilerini aşmadığı görüşünü dile getirdi.

Bağlayıcı olmamakla birlikte genelde Avrupa Adalet Divanı, savcılığın görüşlerini karar verirken önemli ölçüde dikkate alıyor.

7 yıl içinde yapılacak 10 milyarlarca euro tutarındaki mali yardım kesilebilir

Avrupa Adalet Divanı’nın, savcının verdiği görüş doğrultusunda karar vermesi halinde bu iki ülkeye gelecek 7 yıl içinde yapılacak 10 milyarlarca euro tutarındaki mali yardım kesilecek.

AB Komisyonu da daha önce fonların kesilmesi yolunda görüş belirtmişti. AB fonlarının kesilmesine imkan sağlayacak yasaya itiraz eden iki ülke, yaptığı itirazla davayı AB’deki anlaşmazlıklarda son sözü söyleyen Avrupa Adalet Divanı’na taşımıştı.

Savcının bugün verdiği ve bağlayıcı olmayan mütalaasından sonra başvuruyla ilgili Avrupa Adalet Divanı’nın nihai kararı gelecek yılın ilk üç ayı içinde verilecek.

AB Komisyonu geçen ay inceleme başlattı

AB Komisyonu geçen ay yolsuzluk ve hukuk devleti ilkesinin ihlal edildiği gerekçesiyle Polonya ve Macaristan’a yapılan mali desteğin kesilmesinin önünü açacak incelemeyi resmen başlattı.

AB Komisyonu, bu incelemenin ilk adımı olarak Polonya ve Macaristan’a birer mektup göndererek, haklarında yöneltilen suçlamalara yönelik ayrıntılı açıklama istedi. Varşova ve Budapeşte’nin iki ay içinde gönderilen mektuplara yanıt vermesi gerekiyor.

Gecen yıl aralık ayında kabul edilen ve bu yıl başında yürürlüğe giden AB yasal düzenlemesine rağmen birliğin icraatından sorumlu AB Komisyonu’nun Polonya ve Macaristan için harekete geçmemesi yoğun eleştirilere yol açıyordu.

AB’nin adeta danışma organı olarak görev yapan ve yasal değişikliklerde söz söyleme hakkı bulunan Avrupa Parlamentosu, harekete geçme konusunda geç kaldığı gerekçesiyle AB Komisyonu’na iki ay önce dava açmıştı.

AB ile Polonya ve Macaristan arasında ne tür sorunlar yaşanıyor?

AB, Polonya ve Macaristan’a yönelik bağımsız yargı, basın özgürlüğü konularında uzun zamandır eleştiriler yöneltiyor ve iki ülke de bu konuda başlatılan soruşturmalara hedef oluyor.

Polonya ile AB arasında son yıllarda mülteci kabulü, kürtaj, LGBT hakları ve İstanbul Sözleşmesi gibi birçok alanda görüş ayrılıkları yaşandı Polonya, Avrupa mahkemelerinin yasa dışı hükmettiği tartışmalı yargı reformları konusunda geri adım atmıyor.

Macaristan hükümeti ise bağımsız kurumları sistematik olarak baltalamakla ve iktidardaki Fidesz partisine yakın isimlerin AB fonlarının kötüye kullanılması da dahil olmak üzere yaygın yolsuzluğa bulaşmalarına göz yummakla suçlanıyor.

Bu iki ülkeyi AB fonlarından mahrum bırakmak adına güç kullanmaktan vazgeçtiği için Komisyon, Budapeşte ve Varşova’daki muhalif vekiller ve insan hakları aktivistleri tarafından ciddi eleştirilere maruz kalmıştı.

AB’de Hukukun Üstünlüğü Mekanizması ne anlama geliyor?

Bu yılın başında yürürlüğe giren yeni ‘Hukukun Üstünlüğü Mekanizması’, belirli hukuk kuralları ihlallerinin AB’nin mali çıkarlarını etkilediği durumlarda, örneğin ulusal mahkemelerin bağımsız olarak değerlendirilmediği durumlarda, AB’nin üye ülkelere sağladığı fonları kesmesine izin veriyor.

Ancak Varşova ve Budapeşte, AB Adalet Divanı’na giderek, bu mekanizmanın yasallığına itiraz etti. Geçen yılın sonlarında varılan siyasi bir uzlaşmaya göre, AB liderleri Komisyon’dan, dava devam ettiği sürece bu mekanizmayı tetiklemekten kaçınmasını istedi.

AB Komisyonu’nun elinde başka yaptırım araçları var mı?

Hukukun Üstünlüğü Mekanizması, Brüksel’in Varşova ve Budapeşte üzerinde mali baskı oluşturmak için elinde bulundurduğu birkaç araçtan sadece biri. Komisyon Polonya ve Macaristan için milyarlarca dolarlık salgın kurtarma fonunu da henüz onaylamış değil.

Komisyon bu salgın fonlarına erişim için bir ön koşul olarak ülkenin yargı sistemine bağlı bir dizi değişiklik talep etti. Bunun yanı sıra AB Adalet Divanı, AB Komisyonu’nun Polonya’yı mahkemeye vermesinin ardından Polonya hükümetine talepleri yerine getirmediği her gün başına 1 milyon euroluk rekor bir para cezası kesmişti.