HDP şerh düştü: TRT payının kaldırılmasıyla kayırmanın üstü örtülüyor

Meclis Sanayi, Ticaret, Enerji, Tabii Kaynaklar, Bilgi ve Teknoloji Komisyonu’nun kabul edilen ve haftaya Genel Kurul’da görüşülmeye başlanacak, “Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapan Kanun Teklifi”ne dair HDP şerh düştü.

Teklifin kamuoyuna elektrik faturalarından TRT payının çıkarılması şeklinde sunulduğunu ve olumlu karşılandığını ancak birçok olumsuz düzenleme yapıldığına dikkat çekildi. AKP’nin bu yöntemi birçok yasa teklifinde ve hatta Anayasa değişikliğinde dahi yaptığı vurgulanarak, birçok talan, vurgun ve kayırmanın üstü örtülmeye çalışıldığı kaydedildi.

YETKİSİ DAHİLİNDE BULUNMAYAN 8 KANUN

Kanun teklifi içerisinde komisyonun yetkisi dahilinde bulunmayan 8 kanun mevcut olduğu, “En azından alt komisyonlarda görüşüldükten sonra gelmesi gereken kanunlar ilgili komisyonlarda dahi hiç görüşülmeden direkt bu komisyona getirilmiştir. Torba yasa yapım tekniğinin temel sıkıntısı budur” diye belirtildi. Bu şekilde kanun teklifinin demokratik işleyişin bir parçası olmadığının altı çizilerek, bu yaklaşımdan vazgeçilmesi gerektiği belirtildi.

ORMAN ALANLARI RANTA AÇILACAK

Şerhte madde madde yapılanlar anlatıldı. Dikkat çeken maddeler şöyle:

“Telifin 2. Maddesinde; 6831 sayılı Orman Kanunu’nun 18 inci maddesinde yapılacak değişikle; Orman içi suların balık yetiştiriciliğinde kullanılmasına ve midye ile istiridye üretiminde zorunlu olarak karada kurulması gereken yapıların kıyıda bulunan orman alanlarında da kurulabilmesine yönelik düzenlemeler içermektedir. Madde ile amaçlanan, balık çiftliklerinin ormanlık alanlara kurularak bu alanlardan faydalanılmasını temel almaktır. Ormanlık alanın balık çiftliğine kiralanması ya da tatlı su balığı yetiştiriciliği için ormanlık alanın kiralanması öngörülmektedir. Rant alanları olarak görülecek orman alanları özelleştirilerek, orman içinde kurulacak balık çiftlikleriyle birlikte telafisi mümkün olmayan ekolojik tahribatlar meydana gelecektir.

KOOPRATİFÇİLİK DÜZENLEMESİ

* Teklifin 3. maddesinde 1163 sayılı Kooperatifler Kanunu’na eklenen geçici madde ile; Kooperatif birliklerine, kooperatif birliklerinin de merkez birliğine ortak olmadığı takdirde, kamu kaynaklarından desteklenen kredilere kefalet sağlayamayacağı ve kamu kaynaklı tarımsal desteklemelere aracılık yapamayacağı hükmünün, kooperatif ortağı çiftçilere yapılmasında mağduriyet oluşturmaması için söz konusu hükmün 1/1/2024 tarihinden itibaren uygulanması öngörülmektedir.

HDP olarak, TBMM’ne daha önce bütünlüklü bir şekilde kooperatifçilikle ilgili sunduğumuz kanun teklifinde ilgili kooperatiflerin demokratik bir zeminde bir araya gelerek üst birlik oluşturmalarının teşvik edilmesini belirtmiştik. Dolayısıyla söz konusu kanun teklifinin mevcut sorunlara çözüm üretmediği gibi var olan yapısal sorunları daha da derinleştireceği kaygısından dolayı aynı zaman yukarıda kısaca belirttiğimiz sebeplerden ötürü bu maddeye karşı olduğumuzu ifade ediyoruz.

* Teklifin 4. 5. 6. 7. 8. Maddelerinde, 3093 sayılı Türkiye Radyo-Televizyon Kurumu kanununda yapılacak değişikler ile; elektrik enerjisi satışı üzerinden alınan TRT payı ve Enerji fonu, 1 Ocak 2022 tarihi itibariyle kaldırılacağı öngörülmektedir. Bu düzenlemeler yerinde fakat eksik düzenlemelerdir. Çünkü yapılması gereken düzenleme; elektrik enerjisi satışı üzerinden   TRT payı ve Enerji fonu ile birlikte KDV’nin kaldırılmasıdır.

EMEK SÖMÜRÜSÜ

* Teklifin 12. maddesinde; 3308 sayılı Mesleki Eğitim Kanunu’nun 25 inci maddesinde yapılacak değişiklik ile; kalfalık yeterliliğini kazanan mesleki eğitim merkezi 12’nci sınıf öğrencilerine asgari ücretin yüzde ellisinden” ibaresi eklenerek, 9, 10 ve 11 inci sınıf öğrencilerine göre işletmeye daha fazla katkı sağladıkları dikkate alınarak farklı ücret uygulanmasının amaçlandığı söylenmektedir.

Kalfa belgesini edinebilen gençlerin ücretlerinde yaşanacak cüzi artışın onların hayatlarında bir değişikliğe tekabül etmeyeceği de asgari ücretin reel karşılığının bugün düştüğü trajikomik seviye ile rahatlıkla anlaşılabilecektir.  Bu madde ile öngörülen düzenleme; emeği sömürülen 12. sınıf öğrencilerinden kalfalık belgesi almaya hak kazananların pozitif ayrımcılığa tabi tutularak diğer çocuk işçilerden daha fazla ücret almasının düzenlenmektedir. Fiili olarak haftalık çalışma saati 40 saatin üzerine çıkan herkes ister çırak veya stajyer olsun ister başka bir statüde, asgari ücretin altında çalıştırılamamalıdır. İşsizlik fonu ile ödenen miktar asgari ücrete tekabül etmiyor ise geriye kalan miktar işveren tarafından işçiye ödenmelidir.

YASAL DÜZENLEME GEREKİYOR

* Teklifin 13. maddesi ile halihazırda Usta öğreticilik başlığı altında “Ustalık yeterliğini kazanmış olanlar Bakanlıkça açılacak iş pedagojisi kurslarını başarıyla tamamladıkları takdirde kendilerine usta öğreticilik belgesi verilir.” biçiminde yer verilen 31 inci maddeye yeni bir fıkra eklenmektedir.

Usta öğreticilere ödenen ücretlerin Destekleme ve yetiştirme kurslarında olduğu gibi ders saati ücretlerinin iki katı şeklinde ödenmesi, Kadrolu Öğretmenlere ve Kadrolu Usta Öğreticilere verilen özlük haklarından yararlandırılmaları için gerekli yasal düzenlemelerin yapılması, Kadrosuz Usta Öğreticilerin SGK Prim gün sayılarının arttırılması için gerekli yasal düzenlemelerin yapılarak 30 saat ders okutan bir usta öğreticinin aylık 30 gün SGK primi yatırılmasının sağlanması, Usta Öğreticilerin de işsizlik sigorta primine dahil edilerek işsiz kaldıklarında işsizlik maaşından ve kıdem tazminatından yararlanabilmeleri için gerekli yasal düzenlemelerin yapılması gerekmektedir.

* Teklifin 14. maddesi ile Mesleki ve teknik öğretimin daha fazla tercih edilmesi yolunu açmak için, ödenecek Devlet katkısının Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı bütçesinden İşsizlik Sigortası Fonuna aktarılmasına ve bu kapsamda yapılacak ödemelerin Cumhurbaşkanı tarafından yedi eğitim ve öğretim yılına kadar uzatılabileceğine ilişkin düzenleme yapılmaktadır. Bu bağlamda, stajyer öğrencilik ve çıraklık sürelerinin emeklilik süresinden sayılması için en azından iki seçenek sunulmalıdır. Birincisi, stajyer ve çırakların çalışma başlangıçlarının doğrudan emeklilikte başlangıç kabul edilmesi. İkincisi ise staj ve çıraklıkta geçen sürelere, askerlikte olduğu gibi borçlanma hakkının verilmesi.

YENİ KIYAKLARA YOL

* Teklifin 16. Maddesi ile; özelleştirilen Türkiye Denizcilik İşletmeleri A.Ş. ve T.C. Devlet Demir Yolları İşletmesi Genel Müdürlüğüne ait bazı limanların işletme hakkı verilmesi/devri yöntemiyle gerçekleştirilen özelleştirilmesi uygulamaları neticesinde imzalanan kırk dokuz yıldan az süreli sözleşme sürelerinin başvuru gerçekleştirilmesi ve sözleşmeden kaynaklanan tüm yükümlülüklerin yerine getirilmesi ile davalardan vazgeçilmesi halinde sözleşmelerinin süresinin kırk dokuz yıla kadar uzatılması amaçlanmaktadır.

AKP iktidarı, bu madde ile özelleştirilen limanlar için şirketlere yeni haklar tanımaya hazırlanmaktadır. Teklifin yasalaşmasının ardından dört ay içerisinde başvuran şirketlerin işletme hakkını otomatikman 49 yıla kadar uzatacaktır. Tabi bu konuda açılmış dava varsa bu davalardan vazgeçilmesi şartını koyarak yandaş işletmelere yeni kıyakların yolu açılmaktadır.

AKP VE MHP KADROLARI YERLEŞTİRİLECEK

* Teklifin 24. Maddesinde 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’na eklenecek madde ile, ‘Herhangi bir sosyal güvenlik kurumundan emeklilik veya yaşlılık aylığı alanlardan Türkiye Maarif Vakfı, Yunus Emre Vakfı, Türkiye Kızılay Demeği, Yeşilay Cemiyeti ve Yeşilay Vakfında görev alanların bu aylıkları kesilmez’ hükmü getirilmektedir. Bu madde ile asıl amaçlan husus, elektrik faturalarından TRT payının kaldırılacağı maskesi ile bu madde adı geçen kurumlarda AKP- MHP kadrolarının görev alması ve söz konusu kişilere çifte maaş kıyağı sağlanmasıdır.

Ayrıca bu kuruluşların, kamunun sağladığı her türlü prim, teşvik, destek ve indirimlerden yararlanabilmesi ve Sosyal Güvenlik Kurumu’na olan borçları da silinmesi bütün yurttaşlar için kamu gelirlerinin paylaşılması yerine sadece bir kesime yarar sağlanması; herkesin eşit bir şekilde vergi gelirlerinden yararlanma ilkesine aykırıdır. Madde ile getirilmek istenilen düzenleme bahsi geçen kurumlarda görev alanlara dair açık olarak bir ayrıcalık içermektedir.

* Teklifin 29. Maddesinde, 5894 sayılı Türkiye Futbol Federasyonu Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanuna eklenecek düzenleme ile; Anayasa Mahkemesince daha önce iptal edilen ve mevzuatta ortaya çıkan boşluğun giderilmesi ve canlı spor etkinliklerinde çevrimiçi korsan yayınlarla mücadele edilmesi amacıyla düzenleme yapılması hedeflenmektedir.

Erişimin engellenmesiyle ilgili iş ve işlemleri yapmak üzere TFF bünyesinde idari birim kurulacak ve TFF Başkanı, bu madde kapsamındaki yetkisini idari birimde görev alacak kişilere devredebilecek denilmektedir. Bu düzenlemenin keyfi uygulamalara ve suiistimallere açık bir konu olduğunu düşünüyoruz.

ÖZELLEŞTİRME CAZİP HALE GELMEKTEDİR

* Teklifin 31. Maddesinde, yapılacak düzenleme ile hanelerin gerekli enerji ihtiyaçlarının ortalaması kadar elektrik tüketimi için daha ucuz tarife belirleneceği gibi daha fazla elektrik tüketen aboneler için ise daha pahalı olacak şekilde yeni bir tarife belirleneceği öngörülmektedir. Burada EPDK’nin tüketicilere göre bir çalışma yapması ve bu çalışmaya göre tüketicilerin ortalama elektrik tüketiminin belirlenmesi amaçlanmıştır. Bu şekilde Türkiye Elektrik İletim A.Ş.’nin (TEİAŞ) elektrik enerjisi arz güvenliği yükümlülüğünü Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığına (ETKB) devrederek, kar marjını yükselterek TEİAŞ’ın özelleştirmesini cazip hale getirilmesi amaçlanmaktadır.

MTV VE ÖTV KALDIRILMALI

* Teklifin 33. Maddesinde; çevrenin korunması için sera gazı salınımlarının azaltılması hedefi doğrultusunda elektrikli araç kullanımının yaygınlaştırılmasına yönelik elektrikli araç ekosisteminin ve bu sisteme dayalı yeterli ve sürdürülebilir elektrikli araç şarj altyapısı ile serbest bir piyasanın tesis edilmesi, piyasa faaliyetlerinin yürütülmesinde düzenleme ve denetim usul ve esasları, piyasa işleyişi temel ilkeleri, piyasadaki taraflar ile EPDK’nın görev, yetki, sorumluluklarının belirlenmesi ile elektrikli araç kullanıcılarının haklarının güvence altına alınması amaçlanmıştır. Elektrikli araç kullanımının ekolojik etkisini arttırmak ve kullanımını diğer araçlara göre avantajlı hale getirmek amacıyla MTV ve ÖTV vergilerinin kaldırılması gereklidir.

Bu madde ile yurttaşların çevreye sağladığı yarar açısından elektrikli araç kullanımına yönelmesi olumlu olmakla birlikte Türkiye Elektrik İletim A.Ş.’nin (TEİAŞ)’a sistem güvenliğini sağlamak imkanı verilerek özelleştirme öncesi yeni üretim tesisi kurma görevi verilmektedir. Bu şekilde TEİAŞ’ın özelleştirmesinin cazip hale getirilmesi amaçlanmaktadır.” 

21 DEĞİŞİK KANUNDA DÜZENLEME

Getirilen kanun teklifinin 21 değişik kanunda değişiklik öngördüğü kaydedilen şerhte, torba kanun da yer alan ve değişiklik yapılan kanunlar şöyle sıralandı: “5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu, 6831 sayılı Orman Kanunu, 1163 sayılı Kooperatifler Kanunu, 3093 sayılı TRT kanunu, 3096 sayılı TEK Dışındaki Kuruluşların Elektrik Üretimi Hakkında Kanun, 3291 sayılı Kanun, 3308 sayılı Mesleki Eğitim Kanunu, 3516 sayılı Ölçüler ve Ayar Kanunu, 4046 sayılı Özelleştirme Uygulamaları Hakkında Kanun, 4628 sayılı EPDK Teşkilatı Hakkında Kanun, 4646 sayılı Doğal Gaz Piyasası Kanunu, 4691 sayılı Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanunu, 5346 sayılı Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Elektrik Enerjisi Kullanımı Kanunu, 5449 sayılı Kalkınma Ajansları Kanunu, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası kanunu, 5627 sayılı Enerji Verimliliği Kanunu, 5746 sayılı AR-GE Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanun, 5894 sayılı Türkiye Futbol Federasyonu Hakkında Kanun, 6446 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu, 6491 sayılı Türk Petrol Kanunu ve 6745 sayılı Yatırımların Proje Bazında Desteklenmesi Kanunudur.”