‘AK Parti kendi hayallerinin çok gerisinde’: 2023 için ekonomik hedefler neydi, ne oldu?

AK Parti hükümeti, 2012 sonunda Cumhuriyetin 100. yılı olan 2023 için ekonomik, siyasi ve altyapı hedeflerinin olduğu 100’e yakın madde açıklamıştı.

Bu hedeflerin en iddialı olanları arasında yıllık gayrisafi yurtiçi hasılayı (GSYH) 2 trilyon dolara çıkararak dünyanın ilk 10 büyük ekonomisi arasına girmek, kişi başına düşen milli geliri 20 bin doların üzerine çıkarmak ve 500 milyar dolarlık ihracat yapmak vardı.

Peki, AK Parti neyi hedefledi, neye ulaştı?

Euronews Türkçe’ye konuşan iktisat uzmanı Prof. Dr. Aziz Konukman, yayınlanmış olan son orta vadeli program (OVP) ile 10. ve 11. kalkınma planlarındaki 2023 hedefleri karşılaştırıldığında iktidarın kurduğu tüm hayallerin açık ara gerisine düştüğünü ifade ederek şunları söyledi:

“Veriler gösteriyor ki 10. Kalkınma Planı’nda GSYH 2023 hedefi 2 trilyon dolardı. 11. Kalkınma Planı’nda ise 2023 hedefi 1.1 trilyon dolar. Yani 2023 hedefinde yarı yarıya bir düşüş mevcut. Aynı şekilde kişi başına milli gelir hedefi 25 bin dolardı ancak 11. Kalkınma Planı’nda 12 bin 484 dolara düşürüldü. Son OVP ile de 2023’te kişi başına milli gelir hedefi 10 bin 703 dolara kadar indirildi.”

Konukman bununla birlikte 10. Kalkınma Planı’nın 500 milyar dolar hedeflenen ihracatın da 11. Kalkınma Planı’nda 226.6 milyar dolar göründüğünü ve onun da yine son OVP’de 242 milyar dolara düşürüldüğüne dikkat çekiyor. Yani burada da yarı yarıya bir düşüş söz konusu.

Konukman şöyle devam etti:

“Benzer durum 10. Kalkınma Planı’ndaki 2023 işsizlik hedefi için de geçerli. Yüzde 5 olan bu hedef. 11. Kalkınma Planı’nda önce yüzde 9.9’a son OVP’de de yüzde 11.4’e çıkarıldı. Enflasyona baktığımızda 10. Kalkınma Planı’nda ‘tek hane’ denildi. OVP’de yüzde 8’e yükseltildi.”

“Bu hedeflerin tutma şansı yok”

Enflasyon konusunda hükümetin 16,2 olarak belirlediği enflasyon verisinin bile gerçekçi olmadığını belirten Konukman, “Bunlara kim inanır?” diyerek şöyle devam etti:

“Niye olmaz bu biliyor musunuz? Üretici fiyatları yüzde 40’lar civarında. Tüketici fiyatları da 19 küsur. Basit bir iktisat kuramı; tüketici fiyatları nasıl belirleniyor? Üreticiler, perakendeciler hemen etiket değiştiremiyorlar. Bunun belli bir gecikme ile yansıtıyorlar. Bu gecikme nedeniyle tüketici fiyatları daha da yükselecek. İkincisi yıl sonuna doğru büyük bir ihtimalle hükümet enflasyon düşüyor diyerek politika faizini düşürmeye kalkabilir.

Oysa FED tahvil alımlarını yani fonlamayı azaltacak. FED fonlamayı azalttığında faizler ne oluyor ABD’de? Yükseliyor. Sıcak para da oraya yönelecek. Dolayısıyla sıcak parayı çekebilmek için sizin daha da çok faiz vermeniz lazım. Ama sen burada hala düşürme kavgası veriyorsun. 16,2 diyorsun, 2022’de 9,8 diyorsun 2023’te de yüzde 8 olacak diyorsun. Oysa kur ve enflasyon artmaya devam edecek. Kısaca bu hedeflerin tutma şansı yok.”

Hedefler arasında ‘cari açık vermek’ olduğunu hatırlatan Konukman, son OVP’de ‘Cari İşlemler Dengesi’ satırına dikkat çekerek 2023’e kadar her yıl için yapılan öngörülerin eksi rakamlar olduğunu vurguluyor.

“Aktif-pasif dengesi bozuldu”

Sosyal güvenlik açıklarının da kapatılmasının mümkün olmadığını belirten Konukman, ülkedeki aktif-pasif dengesinin bozulduğunu emeklisi fazla ama iş piyasasına yeni katılımcısı az bir ülke haline gelindiğini söyledi.

İstihdam yaratmayan bir büyüme yaşanmış olduğuna değinen Konukman, kişi başına düşen mili gelirin de adil şekilde dağılmıyor olmasının bir başka çok önemli sorun olduğunu kaydetti.

Ne yapılması gerek?

‘AK Parti’nin koyduğu hedeflere ulaşılabilmesi için ne yapılması gerek?’ sorusuna ise Konukman şu yanıtı veriyor:

“Dış yatırıma dayalı değil iç tasarrufa dayalı bir sisteme geçilmeli öncelikle. Ülke kendi kaynakları ile kendi yatırımlarını finanse eden bir konuma gelmeli. Bölgesel dinamikleri ve dengeleri gözeten planlı bir program dahilinde ilerlenmeli. Çevre dostu, fosil yakıta dayalı olmayan, kadın dostu olan yani AK Parti yüzde 38 kadın istihdamı diye hedef koymuş bunun çok daha yüksek olması lazım. Ancak tüm bunların uygulanması için daha ilk önce kurumsal değişikliklerin yaşanması lazım. Kamu idaresi diye bir şey kalmadı. Kamuda yeninden yapılanma çok zaman alacak bir şey olduğu için, iktidar değişse dahi tüm bunların hemen hayata geçirilmesi de kolay olmayacaktır.”

“Ciddi hedef ve programların dayanakları olur, neye göre hazırlandığı bilinir”

Ekonomi Profesörü Korkut Boratav da konuyu Euronews Türkçe’ye değerlendirerek 2023 hedeflerine ilişkin fikirlerini şu cümlelerle aktardı:

“Bir programı ciddiye alıyorsanız yaptığınız varsayımların dayanaklarını ortaya koymanız lazım. Bu hedeflerin ana problemi şu; bazı varsayımlar yapıyor ve hiçbir açıklama yok. Program metninde ayrıntılı açıklama yapmak gerekmeyebilir ama bir şekilde işin mutfağı bilinir, nasıl neye göre hazırlandığı bilinir.

Üç yıllık dönem için yüzde 5 ve 5,5 şeklinde büyüme hedefleri var diyelim ama Türkiye’de yüzde 5’i aşmayan bir büyüme temposu işsizlik oranını aşağı çekmeye müsait değildir mesela. İşsizlik oranı sabit kalsa bile çift hanede olur ve işsiz sayısı artmaya devam eder.

Ayrıca büyüme patikasının belli bir noktasından sonra iddialı bir dolar düzeyi ile tanımlanmış bir büyüme hedefi vardır. Orta gelir tuzağının kişi başına 10 bin dolar ile aşılacağı hep öngörüldü ama zaten 2007-2008’de aşılmıştı bu. Son yıllarda aşılmamasının ana sebebi doların artış temposunun hızlı olmasından kaynaklanıyor. Yani milli gelir dolar cinsinden hep düşmüştür. TL cinsinden büyüdüğü yıllarda dahi düşmüştür.

Bunu tersine çevirmek için program genel fiyat hareketlerinde doların ucuzlayacağını varsaymıştır. OVP’deki ek 1.1 tablosuna baktığımızda oradaki deflatör rakamlarına bakarsanız yüzde 12,9, yüzde 8,8 ve yüzde 7,9’dur 2022 ve sonraki sayılar.

Ancak bu rakamlar doların hareketi altında seyretmektedir. Dolar fiyatındaki artışa dikkat ederseniz 9,30, 9,8 ve 10,3’tür. Dolar hareketi ucuzladığı için TL yapay olarak değerlenecek dolar cinsinden milli gelirin büyüme hızı TL cinsinden büyüme hızını aşacağı öngörülmektedir. Bu sayede Türkiye’nin kişi başına milli geliri de 10 bin dolarlık eşiği 2024’te aşacak ve 10 bin 703 seviyesine gelecektir.

“Yapay öngörüleri program diye hedef diye sunuyorlar”

Bu ne anlama geliyor? TL’nin değer kazanması Türkiye’ye bol miktarda yabancı döviz gireceğini varsaymış oluyor örtülü olarak. Bunun tahmini sayı olarak verilmiyor ama bu iki varsayım dolarla büyüme temposunu TL ile büyüme temposunun üzerinde tutuyor. Bu sayede de yapay sonuçlar elde ediliyor.

Mesela IMF ülke istatistiklerinde orta dönem büyüme tahminlerini bir potansiyel büyüme hızı üzerine oturtan bir model kullanarak yapar. İstihdam, sermaye birikim oranı ve sermaye kullanım biçimi bir arada değerlendirilir. IMF’nin bu şekilde Türkiye için 2026’ye kadar öngördüğü büyüme hızı yüzde 3,3’tür. Yani OVP’yi bir kenara bırakalım, Türkiye’de çalışan kesimin yoksullaşma oranı bir bunalım tablosu çizmektedir. Gelir dağılımı bu nedenle ücretlilerin aleyhine dönmüştür. Ücretlilerin milli gelirdeki oranına dair rakamlar da bunu gösteriyor zaten.

Yani OVP’nin yazarları karamsarlığı önlemek için yapay öngörüler yapıyorlar ve program diye hedef diye sunuyorlar.”

AK Parti’nin 2023 hedefleri nelerdi?

İşte kategorilere göre 2012’de konulan başlıca hedefler:

Ekonomik hedefler

• İhracatta ileri ve yüksek teknolojili ürünlerin payını yüzde 20’ye çıkarmak.
• İnşaat malzemeleri ihracatında 100 milyar dolarla dünyada ilk üç arasına girmek.
• Orta ve yüksek teknolojili ürünlerde Avrasya’nın üretim üssü olmak.
• 46 milyon turist ağırlamak ve 50 milyar dolar gelir elde etmek.
• Büyüme oranlarını sürdürülebilir olarak ortalama yüzde 7’ler seviyesine yükseltmek.
• Cari açığı kapatarak cari fazla vermek.
• İşsizliğin yüzde 5’e indirilmesi.
• Kayıtdışı istihdamın yüzde 15’e düşürülmesi.
• Sosyal Güvenlik açığının GSYİH’nin yüzde 1’e düşürülmesi.
• Yoksulluk sınırının altındaki nüfusu azaltmak.
• Çok yüksek insani gelişme kategorisine çıkmak.
• İstanbul’u dünyanın önemli finans şehirlerinden biri yapmak.
• Denizcilik ekonomisinde Ar-Ge’nin payını, ulusal hedefe paralel yüzde 2 seviyesine çıkarmak.
• Otomotiv sektörünün 5 milyon araç üretmesini ve 125 milyar dolarlık ihracat yapmasını sağlamak.
• Yaklaşık 10 milyar dolarlık yaş sebze ve meyve ihracatı yapmak.
• Hazır giyim sektöründe 60 milyar dolarlık ihracat yapmak.
• İstanbul Menkul Kıymetler Borsası’nda işlem gören şirket sayısını 1.000’e ulaştırmak, nüfusun yüzde 10’una yakın yatırımcı olmasını sağlamak.
• Bölgelerarası gelişmişlik farkının kabul edilebilir düzeylere indirilmesi.
• Kadınların işgücüne katılımının yüzde 38’e çıkarılması.
• İş ve Meslek Danışmanı sayısının kısa vadede 4 bine çıkarılması.

Siyasi hedefler

• Demokrasi ve hukuk ilkelerini tam işler hale getirmek.
• Partilerin kapatılmasını tamamen kaldırılmak.
• Parti kurulmasında kısıtlayıcı ve yasaklayıcı hükümleri kaldırmak.
• Partilerde tek tipleştirici hükümleri kaldırmak.
• Siyasete katılmanın önündeki tüm engelleri kaldırmak.
• Temsilde adaleti sağlamak.
• YSK’yı yeniden yapılandırılmak.
• Başkanlık, yarı başkanlık ve partili cumhurbaşkanı meselelerini tartışmak.
• Şartlar ne olursa olsun mutlaka yeni bir Anayasa’yı ülkeye kazandırmak.
• Dokunulmazlık meselesini yeni anayasa çerçevesinde evrensel kriterlere göre yeniden düzenlemek.
• Anadilde kamu hizmetlerine erişim.
• Ayrımcılıkla mücadele ve eşitlik komisyonunun kurulması.
• İsmi darbelerle anılan şahısların isimlerinin kamu alanlarından kaldırılması.
• Askeri okullardaki müfredatın yenilenmesi.
• Kürtçe tercümanlık (kamu hizmetlerinde).
• Kamu hizmetlerinden yararlanmada her türlü etnik ayrımcılığa son verilmesi.
• Güvenlik için özgürlükten taviz verilmemesi.
• Jandarmanın kolluk hizmeti sunan sivil bir yapıya dönüştürülmesi.
• Kamuya 15 bin engelli alınması.
• YÖK’ün koordinasyon kuruluna dönüşmesi.
• AB hedefinden şaşmamak.

Yargı ve hukukta hedefler

• Yargıyı hızlandırılmak.
• Nefret suçu le ilgili düzenleme yapmak.
• İhtisas mahkemelerinin sayı ve çeşidini arttırmak
• Yargılamada etkinlik ve şeffaflığı sağlamak için sesli ve görüntülü bilişim sisteminin hayata geçirilmek.
• Hafif suçlarda mahpusluğun istisnai hale getirilmesi.
• Yargıtay ve Danıştay’ın iş yükünü azaltarak bu kurumların içtihat mahkemelerine dönüştürülmesi
• Anadilde savunmanın sorun olmaktan çıkarılması
• Bağımsız kolluk denetim merkezinin kurulması.
• Kişisel verilerin korunmasına yönelik yasal düzenleme yapılması.
• Darbelerin dayanağı olan mevzuatın ayıklanması.
• Yargı birliğinin sağlanması.
• Mevzuatta etnik ayrımcılık algısı yaratan bütün hükümlerin ayıklanması
• Hukuk içinde terörle etkin mücadeleye devam edilmeli.
• Yeni bir kamu personel sistemi
• Yeni bir köy kanunu.

Teknolojide hedefler

• Yerli imalat olarak en az 2 tip uluslararası bilinirliği olan tek-çift motor pervaneli ve çift motorlu hafif jet uçağı üretmek.
• Kendi uydusunu uzaya yerleştirecek teknolojiye sahip olmak.
• Bilişimin hacmini 160 milyar dolara çıkarmak.
• Genişbant internet abone sayısını 30 milyona ulaştırmak.
• Avrupa’nın çağrı merkezi üssü olmak.
• Küresel bilişim teknolojileri pazarında söz sahibi en az bir ulusal şirkete, en az bir ulusal markaya, tasarım ve standardıyla bize ait en az bir ulusal ürüne sahip olmak.
• Türkiye’nin ilk savaş uçağını tamamlamak.
• Entegre sınır yönetimi sisteminin hayata geçirilmesi.
• Ar-ge harcamalarında dünyada 1.ligde olunması.
• Bilgi ve teknoloji ihraç eden ülke.

Çevre hedefleri

• Orman varlığını, ülke toplam alanının yüzde 30’una çıkarmak.
• Türkiye’nin kıyılarını dünyanın en temiz kıyıları arasına taşıyacak etkin bir çevre yönetim sistemi kurmak.
• Yaşlı, engelli ve çocuk dostu yerleşim birimleri.
• Tüm nesli tehdit ve tehlike altında olan endemik, gösterge türlerin korunmasını sağlamak.
• Yenilenebilir enerji kaynaklarını en az yüzde 30 seviyesine çıkarmak.
• Rüzgar enerjisinde 10 bin MW (megavat) kurulu kapasiteye ulaşmak.
• Jeotermal kaynakların tamamını kullanmak.
• 5 bin MW küçük hidroelektrik santrali kurulu kapasitesini sağlamak.

Altyapısal hedefler

• 60 milyon kapasiteli 1, 30 milyon kapasiteli 2, 15 milyon kapasiteli 3 havalimanı yapmak.
• Türkiye’yi havacılık üssü yapmak.
• Kent içi ulaşım sistemlerini AB standartlarına uyumlu hale getirmek.
• Engelliler ve fiziksel hareket kısıtlılığı olanlar için ulaşımda planlama ve tasarım standardı oluşturmak.
• Kentlere özgün otopark yönetim sistemi kurmak.
• Tüm sulanabilir arazilerin sulanmasını sağlamak.
• Enerji köprüsü haline gelmek.
• Petrol ve doğalgaz aramalarını artırıp enerjide dışa bağımlılığı ortadan kaldırmak.
• 6 bin 792 kilometre yeni yüksek hızlı tren ağı inşa etmek.
• Başkentray projesini inşa etmek
• Egeray projesini tamamlamak, demiryolu araç filosunu yenilemek
• Demiryolu Araştırma Enstitüsü kurmak.
• Olimpiyat, Dünya Futbol Şampiyonası ya da Avrupa Futbol Şampiyonası gibi bir büyük organizasyona ev sahipliği yapmak.
• EXPO fuarına ev sahipliği yapmak.
• Bölünmüş yolları 32 bin kilometreye çıkarmak.
• Kuzey-güney karayolu koridorlarını iyileştirmek.
• Yerleşim merkezlerine çevre yolu yapmak.
• 24 yeni karayolu yapmak.
• Karayolu Akademisi kurmak.
• Tüm liman ve OSB’lerin bölünmüş yollarla bağlantılarını oluşturmak.
• Türk Otomotiv Kurumu’nu kurmak.

• İçme, kullanma ve sanayi için 38.5 milyar metreküplük su kapasitesi yaratmak; su sıkıntısını ortadan kaldırmak.

• Yeni liman projeleriyle transit ülke olmak.

• Katma değeri yüksek, ileri teknolojili gemiler inşa etmek.

• Marmara Denizi’nde kuzey-güney, doğu-batı ulaşımları için modern, fonksiyonel ve intermodal taşımacılığa uygun 2 veya 3 katlı araç yükleme boşaltma imkânları olan Ro-Ro terminalleri inşa etmek.

• 200 adet balıkçı barınağının 55’ini kademeli olarak yat limanına dönüştürmek.

• Deniz ticaret filosunu modernize edip, dünyanın en büyük 10 limanından en az birini inşa etmek.

• Meteoroloji alanında bölgesel merkez olmak.
• Yurtdışında en fazla temsilciliği olan 5. ülke olmak.