Botan dengbêjlerinin yaşam öyküleri kitaplaştırıldı

ŞIRNAK – Botan Dengbêjler Antolojisi’ni hazırlayan yazar Bahadîn Robar, Kürt kültürü ve edebiyatının mihenk taşı olan dengbêjliğin gelecek kuşaklara taşınması gerektiğini söyledi. 

Yazar Bahadîn Robar’ın “Antolojiya Dengbêjên Botanê” isimli kitabı Ar Yayınları’ndan çıktı. Robar, kitabında Şırnak ve ilçelerinde yaşayan 10’u kadın toplam 63 dengbêjin hikayesini okuyucuyla paylaştı. Kitapta yaşam öykülerine yer verilen dengbêjlerin büyük bir bölümü hayatta değil.  

Kitap, Kürt müziği, Dengbêj ve dengbêjlik, Sözlü edebiyat, Botan dengbêjlerinin ses özellikleri, Dengbêjlerin yaratıcıları kadınlardır, Dengbêjlerin ekonomik durumu bölümleri yer alıyor. Fotoğraflarla desteklenen biyografilerde, her bir dengbêjin seslendirdiği 20 kilama yer veren Robar, 1 yıl boyunca kentteki ilçe ve köyleri gezerek bilgileri derledi. 

GÖRÜNÜR KILIYOR

Botan’ın kültürel anlamda çok zengin bir bölge olduğunu ve tarihten bugüne Kürt edebiyatına öncülük yapan kentlerin başında geldiğini belirten Robar, ancak bu zenginliğin tozlu raflarda kaybolmaya yüz tuttuğunu dile getirdi. Tam da bu nedenle bu kitap çalışmasını yaptığını söyleyen Robar, Botan dengbêjlerinin Kürt dili ve edebiyatına verdikleri katkıyı görünür kılmayı amaçlıyor. Asimilasyon politikalarına rağmen Kürtçenin bugüne gelmesinde dengbêjlerin emeklerinin olduğunu vurgulayan Robar, yaptığı çalışma sırasında kişilerin hayat hikayelerine ilişkin röportajlar alarak kitabı tamamladığını aktardı. 

80 İSME ULAŞTI

Çalışmalarına başladığında sadece bölgede 10 dengbêji tanıdığını belirten Robar, ancak işin içine girdikçe yeni isimler ve seslere ulaştığını, çalışma sonunda 80 kişiye ilişkin bilgiler derlediğini ifade etti. Bu öykülerden 63’üne kitapta yer veren Robar, “Yaşam öykülerinde, karşılaştıkları zorluklar, onları dengbêjliğe iten nedenler ile dengbêjliğin anlam ve önemini dinledik. Yaşamını yitiren ve toplumda tanınan kişilerin de hikayelerine ise araştırmalar sonucunda ulaştım. Tabi sadece bununla sınırlı kalmadık. Sait Axayê Cizirî gibi yaşamları hakkında belge olan isimlerin aileleriyle de görüşmeler yaparak hikayelerini derledik” dedi. 

TANINMAYAN EKOLLER

Kitapta dikkat çeken dengbêjlerden biri olan Feqe Xalidê Sehdo hakkında bilgi veren Robar, “Mihemed Arif Cizrawî, Meryem Xan, Nesrîn Şêrwan gibi Bağdat radyosunda dengbêjlik yapan dengbêjlerin kilamlarının kaynağı, Feqe Xalidê  Sehdo’dur. Cizrawî’den dinlediğimiz, Eyşana Elî klamı Feqe Xalidê Sehdo’nun kilamıdır. Böyle tanınmayan ama bir ekol olan isimlerin hayatlarına da yer verdik” diye konuştu

Kitabı hazırlamak için görüştüğü dengbêjlerden bir kısmının kitap yayınlanmadan önce yaşamını yitirdiğini ifade eden Robar, “Esker Cizîrî’den hayatı hakkında yaptığımız röportaj sonrasında yaşamını yitirdi. Cemalê Mihê’den birçok kez randevu aldık ama görüşemeden yaşamını yitirdi. Onunla görüştüğümüz süre zarfında toplumsal, ekonomik ve sosyal hayatını konuştuk. Kitabımda da onun yaşam öyküsüne yer verdik. Kitabı okuyanlar ne demek istediğimi o duyguyu çok iyi anlayacaktır” diye konuştu.

ANNNEDEN ÖĞRENİLİYOR

Ulaştığı dengbêjlerin neredeyse tamamının dengbêjliği annelerinden öğrendiğini söyleyen Robar devamla şunları söyledi: “Bu da bize gösteriyor ki dengbêjliği anneler gelecek kuşaklara taşıyor. Birebir 10 kadın dengbêjin yaşam öyküsünü yazdım. Bu 10 kadın dengbêjden bir çoğu şuanda hayatta değil ya da metrepollere göç etmek zorunda kalmış. Ama Meryem Xan, Ne’ema Xelil, Xezale Eliya Mijinî gibi dengbêjlikte öncülük yapan kadınların yaşamlarını araştırdım.”

YAŞATACAK ALANLAR 

Kürt kültürü ve sanatının temelinin dengbêjlik olduğu belirten Robar, “Kürt kurumları, siyasi partiler, belediyeler, bu kültürü yaşatacak alanları oluşturmalı. Bu alanlar, dengbêjlerin ekonomik ve sosyal açıdan kendilerini rahat hissedebileceği yerler olmalı” diye belirtti. 

MA / Müjdat Can