*Harold Thibault ve Brice Pedroletti imzasıyla Le Monde’da yayınlanan araştırmayı Ahmet İnsel’in İngilizce çevirisinden Türkçe’ye aktarıyoruz:
“Çin devleti, son özel alanı da gözetimine almak için Çinli görevlileri ayda bir hafta Müslüman azınlıkların evlerinde uyumaya gönderiyor.
Ayda bir hafta evde kalıyorlar. Yemekleri paylaşıyorlar, Uygurlu Zumret Dawut’un Çin yemeklerini nasıl pişireceğini bildiğinden emin oluyorlar, bulaşıklara yardım ediyormuş gibi davranıyorlar, ancak bu sırada Kuran aramak için evin her köşesini inceliyorlar.
Anneleri arkasını döner dönmez çocuklara sorular soruyorlar: Ebeveynler onlarla Tanrı hakkında konuştu mu? Cuma günleri camiye gittiler mi?
Anne, ikisi kız biri erkek olan üç çocuğuna, bu garip ziyaretçilerden gelen tüm bu sorulara hayır cevabını vermeyi ya da onlardan kaçmayı öğretmişti.
Geceleri de “kuzenler” oradaydı, Zümret Dawut ve kocasıyla aynı odada yerde bir şilte üzerinde uyuyor, sabah banyolarını kullanıyor ve ardından onlar için hazırlanan kahvaltıyı yiyorlardı.
Şu anda ailesiyle birlikte Virginia’da (ABD) bir mülteci olan 38 yaşındaki Dawut, “Onlar için bir oyun gibi görünüyordu, ancak bizi gözetlemekten ibaretti” diyor.
Kuzenlerin ortaya çıkışı
Sincan’da Türkçe konuşan ve Müslüman olan Uygurlar için, bu ziyaretler Çin hükümeti tarafından bu azınlığa karşı kurulan baskı ve tam gözetleme sistemini tamamlıyor: her sokak köşesindeki kameralar, cami ve okullardaki muhbirler, akıllı telefonlara yüklenen casus uygulamalar…
Buna ek olarak, en az bir milyon Uygur (11,5 milyondan), onları yeniden eğitim veya zorla çalıştıran toplama kamplarına gönderildi
Yine de bir kör nokta kalmıştı: Aile evi. İşte o zaman bu garip “kuzenler”, Han Çinlileri ortaya çıktı ve ailelerin zoraki sinizasyonlarına direnmemelerini sağlamak ve tedirginliklerini artırmak için kendilerini Uygur evlerine soktular.
Bu politikanın “etnik grupların tek bir aile içinde birleşmesi” adı verilen ilk denemesi 2016 yılından kalma:
100 bin’den fazla memur daha sonra bölgenin güneyindeki aileleri ziyaret etmek zorundaydılar, bölge Çin etkisine en düşmanı Uygurlar nüfusun% 70’inden fazlasını oluşturuyor.
Bu pilot deney, kadro ekiplerinin “etnik birlik haftalarında” Uygur evlerinde ana ilkeleri yayacağı Çin Komünist Partisi’nin (ÇKP) 19. Kongresi olan 2017’de pekiştirilecekti.
Daha sonraki iki yıl içinde bu durum devlet kurumlarından ve devlete ait şirketlerden bir milyondan fazla yöneticiyi harekete geçirerek 2018’de yaygınlaşacaktı.
Yeni program, “birlikte yaşamayı, birlikte yemek yapmayı, birlikte yemek yemeyi, birlikte öğrenmeyi, birlikte uyumayı” gerektiriyor.
Han elçilerinin başka seçeneği yok: Çin devletinin radikalleşme yolunda olduğundan şüphelendiği Uygurlara karşı “halkın savaşı” kampanyalarının büyük geleneğinde bu görev için çağırılıyorlardı.
Ayda bir hafta…
En fakir Uygur hanelerine veya yeniden eğitime gönderilmiş aile üyelerine sahip ailelere ek olarak, birçok Uygur yetkilisi de ziyaret ediliyor:
Çin birimleri tarafından kendilerine “kuzenler” atanıyor. Özel sektörde çalışan Uygurlar veya köylüler, mahalle veya köy komiteleri tarafından birbirleriyle iletişime geçiriliyor.
Urumçi’de 51 yaşındaki Qelbinur Sidik bir öğretmen ve eğitim yöneticisiydi. Bu kuralların ortaya çıkması karşısında şok olduğunu söylüyor:
“Başlangıçta bize Han ‘kuzenlerimizle’ üç ayda bir hafta yaşamamız gerektiğini söylediler. Sonra ayda bir hafta oldu. Çalışmak, ders çalışmak ve birlikte yemek yemek… Bunu anladım, ancak neden onlarla birlikte yaşamalı ve onları kendi evimizde uyutmalıyız…”
Qelbinur Sidik, 2019’da Hollanda’daki bir mülteci kampına kaçtı.
Han’ı işleten iki kadın yönetici, her Uygur çalışanın “kuzenleri” ile onlara “mutlu günlük yaşamlarının” fotoğraflarını göndermelerini sağlıyor: “Onlarla birlikte yemek yiyor, yemek pişiriyor ve uyurken fotoğraflarını göndermemiz gerekiyordu..Ve onlara ‘etnik birlik’ hakkında ne düşündükleri hakkında bir form doldurtuluyor.”
Qelbinur’un ailesindeki “kuzen”, 56 yaşındaki kocasının meslektaşı. 2017’den Mart 2019’a kadar ailesiyle düzenli olarak kaldı.
Zorunlu bir ilişki
Zumret Dawut’a ise tamamen yabancılar gelmiş. Mahalle komitesi önceden ona ayaklarını yıkamak için bir leğen ve her biri için yeni bir diş fırçası hazırlaması gerektiğini söylemiş.
Yeni “kuzenleri” genellikle süt kutusu gibi bir hediye ile gelirler veya biraz para verirler.
“Başlangıçta misafir olarak hareket ederler, ancak ilişki hemen tersine döner, ev sahibi aslında kendi evinde bir rehinedir. Bu, onlara kuzenlerin somutlaştırdığı devletten hiçbir şeyin kaçamayacağını gösteren zorunlu bir ilişkidir. Kampların bir uzantısıdır. ama dikenli tellerin dışında,” diyor Indiana’daki Rose-Hulman Enstitüsü’nde Çin etnik siyaseti uzmanı Timothy Grose.
Bu izinsiz girişlere Uygurlar için vatanseverlik yükümlülükleri de eklendi. Bölgenin başkenti Urumçi havaalanı yakınında, Zümret Davut’un yaşadığı mahallede her Pazartesi sabahı yapılan bayrak dikme töreni gibi.
Kırmızı bir not defterinde bir varlık damgası ve katılım seviyesini belirten bir puan sistemi (kabul edilebilir minimum 90’dır).
Bir toplama kampında akrabası olan herkes için, sırayla oraya gönderilmediği için 100 puan almak daha iyi.
Zümret Dawut, eşinin yabancı kökenli olması nedeniyle 2018 baharında burada iki ay geçirecekti. Çift daha sonra kayınpederinin sağlık durumunu Pakistan’a gitme ve Amerika Birleşik Devletleri’ne kaçmak için bahane etti.
“Sapkın” testler
Çinli “kuzenler”, olası radikalleşme konusunda uyarması gereken kriterlere dayanan değerlendirme tablolarını doldurmakla görevli.
Her ayrıntı anımsatıcı olabilir: Bir erkek bir kadınla tokalaşmaktan kaçındı mı? Kashgar ziyaretçilere verilen ve Seattle, Washington’da bir antropolog olan araştırmacı Darren Byler tarafından incelenen kılavuzlardan birinde, yöneticilerin ev sahiplerine “korumalarını düşürmeleri” için özel talimatlar var.
“Sıcak” olmaları tavsiye ediliyor, “onlara hemen ders vermeyin”. Ama aynı zamanda “uyanık” olmaları konusunda uyarılıyorlar:
Ev sahipleri tedirgin görünüyor mu, kaçamak bir dil kullanıyorlar mı? TV programları yerine DVD izliyorlar mı? Duvara dini nesneler asılı mı? Kılavuz, ev sahiplerinin “kuzenlerine” aileden gelen tüm internet ve cep telefonu iletişimlerinin izlendiğini ve dini uygulamaları hakkında onlara yalan söylememeleri gerektiğini söylemelerini tavsiye ediyor.
Şu an Hollanda’daki Sidik, ziyaretçilerin sorularını “Ben bir memurum ve dine inanmıyorum. ÇKP’yi tam olarak destekliyoruz ve aileye asla inanmadık,” diye yanıtladığını söylüyor.
“2016 yılında, sahip olduğumuz tüm dini kitapları, Türk filmlerini, şarkıları ve hatta Uygur kitaplarından oluşan koleksiyonumuzu yaktık, onları ÇKP’deki kitaplarla değiştirdik” diye açıklıyor.
Diğer tanıklıklar Han ziyaretçileri tarafından daha sapkın “testler” uygulandığını bildiriyor: Bunun erkeklerden abartılı bir tepkiye yol açıp açmadığını görmek” için hanedeki kadınlarla konuşmaları da tavsiye edilliyor.
Han’ın bir kısmı, hangisi olduğunu belirtmeden, buharda pişirilmiş etli börek pişirmeyi teklif ediyor: Buradaki fikir, Uygurların domuz eti olduklarından endişe edip etmediklerini kontrol etmek.
Cinsel taciz veya tecavüz
Aileleri her türlü misillemeye maruz kalan sürgündeki Uygurları sarsan diğer olaylar ise şöyle:
“Sosyal ağlarda, Han erkeklerin kocalarının, erkek kardeşlerinin veya oğullarının Uygur evlerine gönderildiği bildiriliyor.
Hollanda Uygur İnsan Hakları Vakfı’ndan Enwer Memet, evde yalnız olan kadınlara “cinsel taciz veya tecavüz”de bulunulduğunu aktarıyor.
Prensip olarak Han erkekleri misafirlerine evli olduklarını göstermeliler. Resmi Çin basınında yer alan bazı resimler, kadın yöneticilerle çevrili Uygur kadınlarını gösteriyor, ancak Zümret Dawut mahallesinde bunun tersi geçerli.
Ve Uygur öğretmen Qelbinur, etnik birlik haftalarına adanmış 200 yöneticinin katıldığı bir toplantıda erkeklerin kadınların evlerini ziyaret etmek zorunda olduklarını doğruluyor.
Qelbinur, özellikle kocası uzaktayken, evine gönderilen gözetleyicilerin girişimlerini geri püskürtmek zorunda olduğunu söylüyor.
“Bana, Güney’e gönderilen Han kadrolarının Uygur kadınlarıyla iyi vakit geçirdiğini söyledi. Onlara iyi davrandıklarını ve onların kendilerini reddetmediklerini, daha işbirlikçi olmam gerektiğini ima etti. Anlamıyormuş gibi davrandım. Ama eğer eşi ile birlikte yaşayan 50 yaşında bir kadın olmasaydım ne yapmak zorunda kalırdım bilmiyorum” diyor.
Zümret Dawut, evinde uyuyan üç adam konusunda endişeliydi. Arayanlardan biri onu sarhoş halde telefonla aramış ve ertesi gün kızlarından birine bakmayı ve onu okula bırakmayı teklif etmişti.
Ancak Dawut, kızlarını korumak için her şeyi yaptığını söylüyor.
(PT)
