Sosyo Politik Saha Araştırmaları Merkezi adlı düşünce kuruluşunun Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerindeki 16 kentte yaptığı anadil kullanım araştırmasında, eğitim düzeyi ve gelir arttıkça Kürtçe konuşmanın azaldığı belirlendi.
Diyarbakır, Şanlıurfa, Şırnak, Batman, Adıyaman, Tunceli, Kars, Iğdır gibi 16 ilde ve bu illere bağlı 49 ilçede yapılan anadil kullanım araştırmasının sonuçları açıklandı. Sosyo-ekonomik ve kültürel durum ile anadil kullanımı arasındaki ilişkiyi ölçmek amacıyla yapılan araştırmada 5 bin 600 kişiyle hanelerde yüz yüze görüşüldü.
Araştırma grubunun yüzde 78,7’si etnik kimliğini “Kürt” olarak tanımlarken, yüzde 13,9’u “Türk”, yüzde 4,6’sı “Arap”, %0,7’si farklı kimliklerden olduklarını dile getirdi.
Sokakta Kürtçe resmi kurumda Türkçe
Araştırma grubuna sorulan hane içinde genellikle hangi dili kullandıkları sorusuna, yüzde 69,4’ü Kürtçe, yüzde 26,6’sı Türkçe ve %4’ü Arapça lehçesi yanıtı verdi. Sokakta genellikle hangi dili konuştukları sorusuna ise katılımcıların yüzde 59,4’ü Kürtçe, yüzde 38,2’si Türkçe, yüzde 2,4’ü Arapça konuştuklarını belirtti. Araştırmaya katılanlara resmi kurumlarda konuştukları dil de soruldu. Katılımcıların yüzde 88,1’i Türkçe konuştuğunu beyan ederken; yüzde 11,8’si Kürtçe, yüzde 0,1’i Arapça konuştuklarını söyledi. Sokakta erkeklerin yüzde 59,4’ü, kadınların yüzde 59,2’si Kürtçe konuşurken, resmi kurumlarda erkeklerin kadınlardan daha fazla Türkçe’yi kullandığı belirlendi.
Eğitimliler ve gençler daha az Kürtçe konuşuyor
Evde ve sokakta yaş ilerledikçe Kürtçe’nin daha fazla konuşulduğu da araştırmadan çıkan sonuçlardan biri. Örneğin hane içinde 18-24 yaş grubunun yüzde 68,2’si, 65 yaş üstünün ise yüzde 70’ten fazlası Kürtçe konuşuyor. Sokakta ve resmi kurumlarda Kürtçe kullanımı ile yaş ilişkisinde yine benzer bir tablo ortaya çıktı.
Peki Kürtçe konuşmayı tercih edenlerin eğitim durumu nedir? Araştırmanın bu bölümünde eğitim düzeyinin artması ile Kürtçe konuşma ters orantılı çıktı. Hane içinde okur-yazar olmayanların yüzde 76,2’si Kürtçe, yüzde 19,8’i Türkçe, üniversite ve yüksekokul mezunlarının ise yüzde 61,1’i Kürtçe, yüzde 36,2’si Türkçe konuştuğunu beyan etti.
Yoksullar daha fazla Kürtçe konuşuyor
Dil ile “hane aylık geliri” arasındaki ilişkiye dair bölümde ise gelir durumu yükseldikçe hanede Kürtçe konuşma oranının azaldığı ortaya çıktı. Araştırmanın bu bölümünde ortaya çıkan sonuçlar şöyle; “Hane aylık geliri 0-1000TL olanların yüzde 78,3’ü Kürtçe, yüzde 17,1’i Türkçe, yüzde 4,6’sı Arapça, 5001+TL gelir grubunun yüzde 54,3’ü Kürtçe, yüzde 42,7’si Türkçe, yüzde 3,1’i Arapça konuştuklarını belirtmişlerdir. Buradaki tek istisna 3001-4000TL gelir grubunun önceki gelir grubundan daha fazla Kürtçe konuştuğunun tespitidir. Bu grubun yüzde 72,4’ü Kürtçe, yüzde 22,4’ü Türkçe, yüzde 5,2’si hanelerinde Arapça konuştuklarını söylemişlerdir. Sokakta ve resmi kurumlarda kullanılan dil karşılaştırmalarına baktığımızda da benzer bir tablo ile karşılaşılmıştır.”
Köy kökenliler Kürtçe’ye daha ilgili
Hanede Kürtçe konuşanlarla doğduğu yer ilişkisinde ise şöyle bir tablo ortaya çıktı: “Köyde doğduğunu belirtenlerin yüzde 70,1’i Kürtçe, 25,9’u Türkçe, yüzde 4’ü Arapça; Kentte doğduğunu belirtenlerin ise yüzde 70,6’sı Kürtçe, yüzde 27,3’ü Türkçe, yüzde 4’ü Arapça hanelerinde konuştuklarını ifade etmişlerdir. Sokakta Kürtçe konuştuklarını söyleyenlerde ise köyde doğduğunu belirtenlerin oranı yüzde 70, kentte doğduğunu belirtenlerin oranı yüzde 55,4 olarak belirlendi.” Araştırma kurumu bu sonuçları “Köyde doğduğunu belirtenler kentte doğduğunu belirtenlerden genel olarak daha fazla Kürtçe konuşmaktadır” diye yorumladı.
