YORUM | M. NEDİM HAZAR
Ünlü Rus yazar Fyodor Mihayloviç Dostoyevski, 1849’da I.Nikola’nın baskıcı rejimine muhalif Petraşevski grubunun üyesi olduğu gerekçesiyle tutuklandı. Kurşuna dizilmek üzereyken cezası sürgün ve zorunlu askerliğe çevrildi. Cezasını tamamlayıp Sibirya’dan döndükten sonra Petersburg’da Vremya dergisini çıkarmaya başladı. 1861-1862 yıllarında bu dergide yayımlanan Ölüler Evinden Anılar Dostoyevski´nin Sibirya´da geçirdiği sürgün yıllarının izlerini bütün canlılığıyla yansıtır.
Sibirya’da geçen dört yıllık sürgün hayatı, Dostoyevski’nin gerçeğiydi. Bu gerçek, onun ve onunla aynı kaderi paylaşan binlerce mahkûmun iç dünyalarındaki duyguların gerçekliğiyle birleşince ortaya, her biri bambaşka anlamlar taşıyan öyküler çıktı.
Bu hikayeler, diri diri mezara gömülmüş hayatların, ayaklarındaki zincirlerden ziyade ruhlarındaki prangalardan kurtulmaya çalışan Goryançikov’un, Akim Akimiç’in, Petrov’un, Ali’nin öyküsü; ezilmişliğin, mücadelenin, bencilliğin, dışlanmışlığın, yalnızlığın ve onları ayakta tutan en önemli şeyin, umudun öyküsüdür. Dostoyevski insanı yine en ince yerinden, insanlığından yakalar.
Dostoyevski, Ölüler Evinden Anılar’ında 3 tane köpeğin hikâyesini de diğer öykülerin arasına serpiştirir. Şarik, Belka ve Kultyapka (Topaç, Güdük ve Sincap) isimli bu üç köpek ne karakter, ne fiziksel, ne de kader olarak birbirine benzerler.
Dostoyevski dışında bir yazar olsa muhtemelen en fazla “Köpek” ismiyle bu öykülerde yer alacak olan bu üç farklı karakterden çok farklı psikolojik damıtmalar yapar yazar.
Şimdi size bu üç köpek ile ilgili ayrıntıları kitaptan olduğu gibi aktarıyorum.
Bir sonraki yazımız olan “Ev Zencisi”nde konuyu derinleştireceğiz inşallah.
Önce Şarik’ten başlayalım…
“Ortalık kararınca, tek başıma koğuş binasının arkasındaki duvar boyunca dolaşmaya başladım. Birdenbire bana doğru koşan Şarik’i gördüm. ‘Şarik’ hapishanemizin köpeğiydi, askeri bölüklerde ve topçu bataryalarında bulunan köpekler gibi bir köpekti. Çok eskiden beri hapishanedeydi, kimsenin malı değildi. Herkesi sahibi biliyor, mutfak artıklarıyla besleniyordu.
Şarik, beyazla karışık siyah tüylü, irice, henüz pek yaşlı olmayan, zeki bakışlı, kuyruğu tüylü bir köpekti. Onu kimse sevip okşamaz, umursamazdı. Hapishaneye geldiğim ilk gün sırtını okşamış, elimle ekmek vermiştim. Severken uslu duruyor, yüzüme tatlı tatlı bakıyor ve memnuniyetini belirtmek için kuyruğunu sallıyordu. Şimdi de beni –yani birkaç yıldır onu okşamayı ilk defa akıl eden insanı–uzun zaman göremeyince mahpuslar arasında dolaşarak aramaya başlamıştı, koğuşun arkasında karşılaşınca hafifçe inleyerek bana doğru koştu. Birdenbire, bana ne oldu bilemiyorum, ama köpeğe sarılıp başını göğsüme bastırdım ve öpmeye başladım; Şarik ön ayaklarını omuzlarıma koymuş, yüzümü yalıyordu. “İşte kaderimin bana yolladığı dost!” diye düşündüm ve o günden sonra da bu ilk ve en ağır gelen acıklı dönemimde, her işten dönüşümde, koğuşa girmeden hemen koğuşun arkasına gitmeye başladım; orada, sevincinden önümde ince bir sesle inleyip boyuna zıplayan Şarik’in yanına çömelir, başını ellerimle sararak öper, öperdim. Bu anlarda bütün varlığımı hem tatlı, hem de azap veren tuhaf bir duygu kaplardı. Duyduğum bu acıdan adeta övündüğümü hâlâ unutmam; bütün dünyada beni seven, bana bağlı olan tek bir yaratığın sadık dostum Şarik olmasıyla övünürdüm.”
Şimdi sıra Belka’da:
“(Önce Şarik’i hatırlatıyor okura) Hapishane köpeği olarak, önce de söylediğim gibi, Şarik adlı köpeğimiz vardı; zeki, iyi huylu bir hayvandı, onunla iyice arkadaş olmuştuk. Ama basit halk arasında köpek ilgiye değmez, tiksinti verici bir hayvan sayıldığından, bizde Şarik’e değer veren yoktu. Hayvan kendi halinde yaşardı; avluda yatar, mutfak artıklarıyla beslenir, kimsede özel bir ilgi uyandırmaz, ama herkesi tanır, hapishanedeki herkesi efendisi bilirdi. Mahpuslar akşamları işten dönerken dış karakoldan, “Onbaşılar!” bağırışı duyulur duyulmaz Şarik hemen kapıya koşar, gelen her gruba ayrı ayrı yaltaklanır, kuyruk sallar, ufak bir sevgi işareti bekleyerek herkesin gözünün içine bakardı. Ama uzun yıllar boyunca benden başka kimseden sevgi görmemişti. Bunun için beni diğerlerinden daha çok severdi. Nereden çıktığını hatırlamıyorum, ama sonraları hapishanede Belka adında başka bir köpek daha türedi.
Belka garip bir yaratıktı. Birisi arabasıyla hayvanın üstünden geçtiğinden beli o kadar çukurlaşmıştı ki, koşarken uzaktan Belka’yı birbirine yapışık iki beyaz hayvan sanırdınız. Zaten uyuz gibi bir şeydi, gözleri akardı, daima kıstığı kuyruğunun tüyleri dökülmüştü. Feleğin sillesini yediği için olacak, her zaman boynu eğik durmaya karar vermiş gibiydi. Cesaret edemiyormuş gibi, hiçbir zaman, hiç kimseye havlamazdı.
Koğuşlar arasında, verilen ekmek artıklarıyla yaşardı. Bizden birisini görür görmez, adam daha birkaç adım ötedeyken, hemen “Ne istersen yap, teslimim.” der gibi sırtüstü yatıverirdi. Önünde yuvarlandığı her mahpus da, sanki yapılması gereken bir ödevmiş gibi mutlaka hayvanın karnına bir tekme sallar, “Tüh rezil!” diye söylenirdi. Belka gıkını çıkarmaya bile cesaret edemez, ancak canı çok yandıysa, boğuk, acıklı bir sesle ulurdu. İhtiyaçları için hapishane avlusu dışına çıkan Şarik ve diğer köpeklerin önünde de böyle yuvarlanırdı. Bazen uzun kulaklı koca bir köpek hırlayarak, havlayarak üzerine atılınca Belka hemen sırtüstü yatıverir, hiç kıpırdamadan öylece dururdu. Ama köpekler, kendi cinslerinin boyun eğip teslim olmalarından pek hoşlanırlar. Haşin köpek o anda sakinleşir, bir şeyler düşünüyormuş gibi, ayaklarını havaya dikmiş hasmının önünde durarak, ağır ağır, büyük bir merakla Belka’nın her organını koklamaya başlardı. Tir tir titreyen Belka o sırada neler düşünürdü acaba? Herhalde aklından, “Ya şimdi bu haydut beni dişleyiverirse?” düşüncesi geçerdi. Fakat köpek koklamayı bitirdikten sonra, Belka’da ilgiye değer bir şey bulamadığından onu bırakırdı. Belka da hemen ayağa kalkıp bir dişi köpeğin peşinden giden bir it sürüsüne topallaya topallaya katılırdı. Dişi köpekle hiçbir zaman yakın bir ahbaplık kuramayacağını bildiği halde, uzaktan da olsa arkasından yürümek onu avuturdu. Artık onuru bir yana bırakmış gibiydi. Gelecek için hiçbir tasarısı, umudu yoktu, sadece boğazı için yaşar, bunu kendi de pekâlâ anlardı. Bir kere Belka’yı sevmek istedim; bu onun için o kadar yeni, beklenilmedik bir şeydi ki, hayvancağız önce dört ayağı üzerinde yere çöküverdi, bütün gövdesi ürperdi; sonra çok duygulandığından olacak, iniltiyle ağlama arası sesler çıkarmaya başladı. Acıdığım için onu sık sık seviyordum. Sevgime iniltilerle karşılık verirdi hep. Beni ta uzaktan görünce inlemeye başlar, acıklı sesler çıkarırdı. Sonra köpekler onu surlarda parçaladılar….”
Ve üçüncü köpek: Kultyapka:
“ Henüz enikken, bir gün işten dönerken yolda bulduğum bir köpeği eve getirdim ve ismini Kultyapka koydum. Diğer köpeklerden bambaşka yaradılıştaydı. Onu henüz gözleri açılmamış bir enikken neden atölyeden hapishaneye getirdiğimi bilemiyorum. Bu hayvancağızı besleyip büyütmek hoşuma gidiyordu. Şarik hemen onu himayesine aldı, birlikte yatmaya başladılar. Büyüyünce, kulaklarını ısırmasına, tüylerini dişleyip onunla büyük köpeklerin yavrularıyla oynadığı gibi oynamasına ses çıkarmadı. Garip ama Kultyapka boylamasına değil, enlemesine gelişiyordu. Tüyleri uzun, dağınık, açık renk, fare tüyleri gibiydi. Kulaklarının biri yukarıya kalkık, öbürü sarkıktı. Doğuştan pek canlı, pek coşkundu. Sahibini görünce her enik gibi sevinçli sesler çıkarır, yüzümü yalamaya kalkar, türlü sevgi belirtileri gösterirdi: Sevincini anlatsın da, nezaket kuralları vız gelirdi ona! Nerede olursam olayım,
“Kultyapka!” diye seslendim mi, bizimki yerden bitmiş gibi bir köşeden çıkıverirdi. Tiz perdeden havlayarak, bir topaç gibi yuvarlana tekerlene, yolda taklalar atarak doğru bana koşardı. Bu küçük mendeburu pek sevmiştim. Kader ona görünüşte rahat, mutlu bir yaşam hazırlar gibiydi. Ama günün birinde, kadın kunduraları diken, deri tabaklama işiyle uğraşan mahpus Neustroyev, Kultyapka’ya özel bir ilgi göstermeye başladı, yere sırtüstü yatırıp okşadı. Hiçbir şeyden şüphelenmeyen Kultyapka keyifli keyifli havlıyordu. Fakat hemen ertesi sabah ortadan kayboluverdi. Onu araya araya bir hal oldum, Kultyapka sırra kadem basmıştı. Ancak iki hafta sonra işin içyüzü anlaşıldı: Kultyapka’nın kürkü Neustroyev’in pek hoşuna gitmiş meğer. Hayvanı öldürüp yüzdükten sonra derisini bir mahkeme üyesinin karısına hazırladığı kadifeden kışlık çizmeye astar yapmıştı. Üstelik bitirdikten sonra bana da gösterdi. Kürk pek enfesti. Zavallı Kultyapka!”
Dediğim gibi Dostoyevski’nin anlattığı diğer sadık köpek hikayeleri ve bir köle hikayesi için sonraki yazıyı bekleyeceksiniz..
Türkiye’de bu haberi engelsiz paylaşmak için aşağıdaki linki kopyalayınız👇
Kaynak: Tr724
***Mutluluk, adalet, özgürlük, hukuk, insanlık ve sevgi paylaştıkça artar***