Ekonomist Mahfi Eğilmez, gece sonlandırılan kur korumalı mevduat (KKM) uygulamasının Türkiye’yi 60 milyar dolar zarara uğrattığını yazdı ve ekledi: “Bu kez carry trade yolu açıldı.”
KKM sistemi, Aralık 2021’de Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati tarafından tanıtılmış, AKP’li Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan tarafından kamuoyuna duyurulmuştu.
Merkez Bankası (MB) 21 Aralık 2021’den beri kullanılabilen KKM uygulamasının gece itibarıyla sonlandırıldığını açıkladı.
Lira cinsi vadeli KKM hesaplarında dövizdeki artış vade sonunda faiz getirisini aşarsa fark yatırımcıya devlet tarafından ödeniyordu. Amaç lira talebini artırmak ve dövizdeki dalgalanmaları azaltmaktı.
Eğilmez bugün internet sitesinde yayınladığı ‘KKM faciası’ başlıklı yazısında MB’nin zararının en büyük nedenin bu uygulama olduğunu yazdı.
Eğilmez şimdi de carry trade’e (taşıma ticareti / faiz arbitrajı) göz yumulduğunu belirtti:
”Merkez Bankası bugün yayınladığı bir duyuruyla KKM hesabı açma ve yenileme işlemlerinin sonlandırıldığını duyurdu. Böylece yaklaşık üç yıl sekiz ay süren ve ekonomide irrasyonelliğin simgesi haline gelmiş olan bir uygulama, yarattığı 60 milyar dolar dolayında bir zararla tarihe karışmış oluyor.
‘Zarar çok büyük ölçüde KKM uygulamasından kaynaklandı’
Bu zarar toplumu pek çok yönden etkiledi. 2022 yılında 72 milyar TL kâr etmiş olan Merkez Bankası 2023 yılında 818,2 milyar TL, 2024 yılında 700,4 milyar TL zarar etti. Zararın 2025 yılında da azalarak devam ettiği tahmin ediliyor. Kuşkusuz zararın tek nedeni KKM değil ama en büyük nedeni o.
Merkez Bankası’nın zarar etmesi KKM olmasa da mümkün olabilir. Özellikle dünyada belirsizliklerin arttığı ortamda bu oldukça yaygın görülen bir durumdur.
Böyle bir zarar kurlara, rezervlerin (özellikle altın rezervinin) değer değişimine bağlı olarak ortaya çıkabilir. Hatta bunun bir bölümü para politikasının bir parçası olarak da doğabilir. Ama bizdeki zarar çok büyük ölçüde KKM uygulamasından kaynaklandı.
Merkez Bankası kâr ederse ne olur zarar ederse ne olur? Merkez Bankası kâr ederse, kuruluş yasası hükümleri gereğince kârının çok büyük bir kısmını ana ortağı konumundaki Hazine’ye devreder. Böylece bütçeye giren bu para bütçe açığının finansmanında olumlu katkı sağlar.
Buna karşılık Merkez Bankası zarar ederse böyle bir devir işlemi olmayacağı için bütçe açığının finansman sorunu da büyümüş olur. Son üç yılda olan budur.
Babam bana hep derdi ki “Yaşamında bir şey yanlış gidiyorsa önce kendine bak, yaptığın bir hata olup olmadığını araştır eğer öyle bir şey olmadığına kanaat getirirsen o zaman başkalarına bak”. Faiz sebep enflasyon sonuç söylemiyle yola çıkılarak yükselen enflasyon ve dövize kaçış olgusuyla karşılaşıldığında ekonomi yönetimi hatanın bu uygulamada olduğunu anlamıştı.
Babamın sözüne bir söz de ben eklemek istiyorum: “Hata başkasındaysa yapılacak şeyler sınırlıdır ama eğer hata sendeyse bu yanlışın çözümünde yapılacak ilk şey hataya yol açan adımları geri almaktır”. Ne yazık ki ekonomi yönetimi hataya yol açan yanlış adımları geri almak yerine daha da yanlış bir yola girerek KKM uygulamasını getirdi ve ülkeyi 60 milyar dolar zarara uğrattı.
‘Bundan sonra olmayacak düşünebiliriz ama kazın ayağı öyle değil’
Şimdi KKM kalktı ve bundan sonra böyle zarar olmayacak diye düşünebiliriz ama ne yazık ki kazın ayağı öyle değil. KKM’yi kaldırabilmek için bu kez carry trade yolu açıldı.
Bir süredir kurun fırlayıp gitmemesi için carry trade’e göz yumuluyor. Bunun da yarattığı ciddi bir zarar söz konusu. Bu da eklenirse zarar 60 milyar doların çok üzerine çıkar.
KKM, üç yıl sekiz ay sonra uygulamadan sonra kaldırıldı kaldırılmasına da benzer yanlışları yapma inadını zihnimizden kaldırdık mı orasını bilmiyorum.
Carry trade ne demek?
Carry trade sisteminde yatırımcı düşük faiz oranlı bir para biriminden borçlanıp parayı yüksek faiz oranlı bir para birimine yatırıyor. Daha sonra kur riskini göze alıp faiz farkından getiri sağlamaya çalışıyor.
***Mutluluk, adalet, özgürlük, hukuk, insanlık ve sevgi paylaştıkça artar***