İsrail ve İran’ın bir haftadır süren karşılıklı hava saldırılarının ardından, Avrupa diplomasi trafiğini hızlandırıyor. İngiltere, Almanya ve Fransa dışişleri bakanlarının, İran Dışişleri Bakanı Abbas Arakçi ile Cenevre’de yüz yüze görüşecek. Cuma günü gerçekleşmesi beklenen zirve, saldırıların başlamasından bu yana İran’la kurulan ilk doğrudan temas olacak. Görüşmenin üç Avrupa ülkesinin talebi üzerine gerçekleştirilecek
Zirvenin gerçekleşmesi, Avrupa’nın krizi diplomasi yoluyla yumuşatma arzusunun somut bir adımı olarak değerlendiriliyor. Arakçi, hafta başında üç Avrupalı dışişleri bakanıyla telefon görüşmeleri yapmıştı. Ancak ABD’nin Orta Doğu özel temsilcisi Steve Witkoff ile görüşmeyi reddetti. Gerekçe olarak, İsrail’in saldırılarının ABD onayıyla gerçekleştiğini savundu. Arakçi, “İran bombalanırken ABD yetkilisiyle müzakere etmek mümkün değil” dedi.
Diplomasiye bir şans daha mı?
Cenevre görüşmeleri öncesinde İngiltere Dışişleri Bakanı David Lammy, Washington’a geçerek ABD Dışişleri Bakanı Marco Rubio ile bir araya gelecek. Görüşmenin ana gündemi Ortadoğu’daki gelişmeler ve İran’ın nükleer faaliyetlerinin geleceği olacak. Cuma günkü toplantıya AB Dış İlişkiler Yüksek Temsilcisi Kaja Kallas da katılacak.
Görüşmelerin en önemli maddesi ise İran’ın nükleer programını sınırlandırma ya da tamamen kapatma konusundaki tutumu olacak. ABD ile koordineli yürütülecek diplomatik çabaların bu noktada ilerleme sağlayıp sağlayamayacağı merak konusu.
İran Dışişleri Bakanı Arakçi, çarşamba akşamı sosyal medya hesabından yaptığı açıklamada, İran’ın kendini savunduğunu belirtti. “İran, bugüne kadar defalarca ilan ettiği pozisyonunu eylemleriyle de kanıtladı: Biz hiçbir zaman nükleer silah arayışında olmadık ve olmayacağız” ifadelerini kullandı. Arakçi ayrıca, “İsrail dışında tüm taraflarla diplomasiyi sürdürmeye kararlıyız. Ciddiyiz ve geleceğe dönük bakıyoruz” dedi.
Trump’tan gerilimi artıran açıklamalar
ABD Başkanı Donald Trump ise, sosyal medya paylaşımlarıyla diplomatik zemini zora sokuyor. İran’ın koşulsuz teslim olması gerektiğini savunan Trump, Tahran’ın tahliyesini bile önerdi. On milyon nüfuslu bir başkentin boşaltılmasını talep eden bu söylem, hem içeride hem dışarıda tepkilere neden oldu.
Avrupa ülkeleri ise daha temkinli bir tutum benimsiyor. Fransa ve İngiltere, İsrail’in meşru müdafaa hakkını kabul etmekle birlikte, İran’a yönelik doğrudan saldırıları desteklemedi. Üç ülke de rejim değişikliği çağrısı yapmaktan kaçındı. Almanya Başbakanı Merz ise “İsrail, hepimiz adına pis işi yapıyor” sözleriyle tepki çekti.
Nükleer anlaşmaya dönüş mümkün mü?
Üç Avrupa ülkesi, 2015 yılında imzalanan ve İran’a düşük düzeyde uranyum zenginleştirme hakkı tanıyan nükleer anlaşmanın tarafları arasında yer alıyor. Trump, ABD’yi 2018’de bu anlaşmadan çekmişti. Bir yıl sonra ise İran, anlaşmadan kısmi çekildiğini ilan etti.
Bugün itibarıyla Fransa, Almanya ve İngiltere bu anlaşmaya yönelik taahhütlerini resmen geri çekmiş değil. Ancak ABD, İran’ın yerli uranyum zenginleştirme faaliyetlerini tamamen sona erdirmesini talep ediyor.
Cenevre’deki olası görüşme, taraflar arasında diplomatik kanalların yeniden açılmasına zemin hazırlayabilir. Ancak hem sahadaki askeri gerçeklikler hem de İsrail-İran gerilimi, çözüm yolunun hala oldukça çetin olduğunu gösteriyor.
Kaynak: Tr724
***Mutluluk, adalet, özgürlük, hukuk, insanlık ve sevgi paylaştıkça artar***