Rusya, BRICS zirvesine ev sahipliği yapıyor. Türkiye’nin BRICS üyeliği tartışılırken, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın yarın zirveye katılması ve Rusya Cumhurbaşkanı Vladimir Putin’le görüşmesi bekleniyor.
Brezilya, Rusya, Hindistan, Çin ve Güney Afrika’nın İngilizce baş harflerinden oluşan BRICS birliği ülkeleri, dünya nüfusunun yaklaşık yüzde 45’ini ve küresel ekonominin yüzde 28’ini oluşturuyor. Bu ülkeler, dünyadaki ham petrolün üçte birinden fazlasını üretiyor. Suudi Arabistan’ın da gruba katılması halinde BRICS ülkeleri, küresel ham petrolün yaklaşık yüzde 43’ünü üretecek.
Rusya’nın Kazan kentinde bugün başlayıp, 24 Ekim’e kadar sürecek zirve öncesi Rusya Cumhurbaşkanı Vladimir Putin, “BRICS’in ortak değerler, ortak kalkınma vizyonu ve en önemlisi birbirinin çıkarlarını dikkate alarak çalışan devletlerden oluşan bir birlik olduğunu” söyledi.
BRICS zirvesi, küresel finans aktörlerinin Washington’da biraraya geldiği, Ortadoğu’nun yanısıra Ukrayna’da savaşın devam ettiği, Çin ekonomisindeki gerileme ile ABD başkanlık seçiminin yeni ticaret savaşlarını tetikleyebileceği endişelerinin yaşandığı bir ortamda gerçekleşiyor.
Ukrayna’nın doğusunda sekiz yıl süren çatışmaların ardından 2022’de Ukrayna’ya asker gönderme emri veren Putin, BRICS muhabirlerinin yönelttiği Ukrayna’da ateşkes ihtimaliyle ilgili sorulara yanıt verdi.
Putin, Moskova’nın Doğu Ukrayna’da kendi kontrolündeki dört bölgeyi takas etmeyeceğini ve Avrupa’da uzun vadeli güvenlik çıkarlarının dikkate alınmasını istediğini söyledi.
Reuters haber ajansına bilgi veren iki Rus kaynak, Moskova’da olası bir ateşkes anlaşmasına dair konuşmaların arttığını ancak henüz somut bir şey olmadığını ve dünyanın 5 Kasım’da ABD’de yapılacak başkanlık seçimlerinin sonucunu beklediğini dile getirdi.
Rusya, 2014 yılında tek taraflı ilhak ettiği Kırım da dahil olmak üzere Ukrayna’nın yaklaşık beşte birini, Donetsk ve Luhansk bölgelerini kapsayan kömür ve çelik bölgesi Donbas’ın yaklaşık yüzde 80’ini ve Zaporijya ve Herson bölgelerinin ise yüzde 70’inden fazlasını kontrol ediyor.
Zirve öncesi BAE ile görüşme
Putin, Batı’nın artık Rusya’nın galip geleceğini anladığını ancak Nisan 2022’de İstanbul’da varılan taslak ateşkes anlaşması temelinde görüşmelere açık olduğunu da söyledi.
BRICS zirvesi öncesinde Vladimir Putin, Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) Devlet Başkanı Şeyh Muhammed bin Zayid El Nahyan ile Moskova dışındaki Novo-Ogaryovo konutunda dün gece yarısına kadar görüştü.
Putin görüşmede hem Şeyh Muhammed’i, hem de Kazan’daki zirveye katılmayacak olan Suudi Veliaht Prensi Muhammed bin Salman’ı Ukrayna konusundaki arabuluculuk çabalarından dolayı övdü.
Şeyh Muhammed Putin’e, “Sizi temin ederim ki bu yönde çalışmaya devam edeceğiz. Her iki tarafın da çıkarları doğrultusunda krizleri çözmek için her türlü çabayı göstermeye hazırız” dedi.
Çin Devlet Başkanı Xi Jinping ve Hindistan Başbakanı Narendra Modi de BRICS zirvesine katılıyor, ancak Brezilya Devlet Başkanı Luiz Inacio Lula da Silva, evinde geçirdiği ve küçük bir beyin kanamasına neden olan kafa travmasının ardından uzun mesafeli uçuşlardan geçici olarak kaçınması yönündeki tıbbi tavsiye üzerine Rusya seyahatini iptal etti.
BRIC’in kısaltması 2001 yılında dönemin Goldman Sachs baş ekonomisti Jim O’Neill tarafından Brezilya, Rusya, Hindistan ve Çin’in bu yüzyıldaki büyüme potansiyelinin altını çizen bir araştırma makalesinde ortaya atıldı.
Rusya, Hindistan ve Çin resmi bir şekilde biraraya gelmeye başladı ve sonunda Brezilya, ardından Güney Afrika, Mısır, Etiyopya, İran ve Birleşik Arap Emirlikleri de eklendi. Suudi Arabistan ise birliğe henüz resmi olarak katılmadı.
Türkiye, BRICS üyesi olacak mı?
Kremlin’den üst düzey bir yetkilinin önceki ay Türkiye’nin BRICS’e resmi üyelik başvurusunda bulunduğunu söylemesinin ardından Ankara’dan, bu konuda resmi bir başvuru yapılıp yapılmadığına dair bir açıklama gelmedi.
AK Parti Sözcüsü Ömer Çelik 3 Eylül’de yaptığı bir açıklamada konuyla ilgili soruya, “BRICS’e üye olmak istediğimizi zaten Sayın Cumhurbaşkanımız çeşitli defalarda ifade etti. Bu konudaki talebimiz açıktır, bu süreç işlemektedir. Ama bununla ilgili somut bir gelişme yoktur” yanıtını vermişti.
Dışişleri Bakanı Hakan Fidan da 19 Eylül’de katıldığı bir yayında, Türkiye’nin BRICS üyeliğiyle ilgilendiğini teyit ederek, “(BRICS üyeliği) Avrupa Birliği ile bizim ekonomik entegrasyonumuz üyelikle taçlansaydı, belki biz birçok konuda bu türden bir arayış içerisinde olmayacaktık” demişti.
Uluslararası Para Fonu’nun (IMF) verilerine göre BRICS’in küresel GSYH’deki payının bu 10 yılın sonunda yüzde 37’ye yükseleceği, Yedi Büyük Batı Ekonomisi Grubu’nun (G7) payının ise bu yıl yüzde 30’dan yaklaşık yüzde 28’e gerileyeceği tahmin ediliyor.
Rusya, BRICS ülkelerini uluslararası ödemeler için Batı yaptırımlarına karşı bağışıklığı olan alternatif bir platform oluşturmaya ikna etmeye çalışıyor. Ancak BRICS içinde bölünmeler de mevcut. Rus petrolünün en büyük alıcıları olan Çin ile Hindistan arasında ve Arap ülkeleri ile İran arasında fikir ayrılıkları ve çekişmeler bulunuyor.