Avrupa bu haftasonunda kış saati uygulamasına geçiyor. 27 Ekim Cumartesi’yi 28 Ekim Pazar’a bağlayan gece, saatler Avrupa ülkelerinin çoğunda 03.00’te bir saat geri alınacak.
Ancak 2016 yılında kalıcı yaz saati uygulamasına geçen Türkiye’de ise bu uygulama devam edecek. 30 Mart 2025’e kadar sürecek kış saati uygulaması nedeniyle, Türkiye ile Almanya, Fransa, Belçika, Hollanda, İtalya, İsveç, İsviçre ve Danimarka arasındaki saat farkı 1’den 2’ye, İngiltere ile 3’e çıkacak.
Yaz-kış saati uygulaması Avrupa Birliği’nde 2001’den bu yana zorunlu. AB yasaları uyarınca, 28 AB ülkesinin vatandaşları her mart ayının son pazar günü saatleri bir saat ileri alıyor. Kışın da saatler ekim ayının son pazar günü bir saat geriye çekiliyor.
Uygulama, AB iç piyasasının daha düzenli çalışmasını ve enerji tüketimini azaltmayı amaçlıyor.
Ancak uzmanlar uygulamanın arzulanan miktarda enerji tasarrufu sağlamadığını savunuyor. Ayrıca AB’nin en büyük ticaret ortaklarından Çin ve Rusya gibi ülkeler de yaz-kış saati uygulaması kullanmıyor.
Gün ışığından daha fazla yararlanmak için yapılan düzenlemenin, teknolojinin geldiği noktanın ihtiyaçlarına cevap veremediği, uluslararası görüşmelerle, yolculukların ayarlanmasında, faturalandırmalarda olumsuz etkilerinin daha ağır bastığı belirtiliyor. Yapılan bilimsel araştırmaların saat değişiminin insan sağlığı üzerinde olumsuz etkileri olduğunu ortaya çıkardı.
Nitekim Almanya’da her üç bir kişiden biri, saatlerin değişmesi sonrasında uykusuzluk ve huzursuzluk gibi sağlık sorunları ile karşılaştığını belirtiyor.
Yıllarca gündemi belirleyen bu tartışmalar sonrasında, bazı Avrupa ülkeleri 2018 yılında Avrupa Parlamentosu’nda farklı saat uygulamasından vazgeçilmesi için teklif verdi.
Yapılan oylamada Avrupa Parlamentosu vekillerin ezici çoğunluğu, tek saat uygulamasına geçilmesinden yana oy kullandı. Bu kararı üstlenen Avrupa Birliği, üye ülkelere 2020’ye kadar yaz ve kış saati arasında bir tercihte bulunmayı ve 28 Mart 2021’den itibaren de tek saat uygulamasına geçmeyi tavsiye etti. Ancak tavsiye kararı henüz hiçbir ülke tarafından hayata geçirilmedi.
İlk uygulama 1916 yılında Almanya’da
Temelde gün ışığından faydalanmak için ortaya çıkan yaz/kış saati uygulaması fikri 1760’lı yıllara dayanıyor.
Saatlerin kışın geri alınması yazın da ileri alınmasıyla gün ışığından daha çok faydalanılacağını öne sürerek bu işin mucidi olarak tarihe geçen isim ise, o dönemde Thomas Jefferson ve John Adams ile Amerika’nın Bağımsızlık Bildirgesi’ni hazırlayan Fizikçi Benjamin Franklin.
Franklin, Fransa’ya elçi olarak yollandığı dönemde Paris halkının mum israfını önlemesi ve gün ışığından daha çok yararlanması için saatlerin kış aylarında bir saat geri alınmasını önerirken, bu fikri uygulayan ilk ülke 1916’da Almanya oldu.
Daha sonra başka ülkeler de enerji kaynaklarından tasarruf hedefiyle uygulamayı başlattı. 1973’deki petrol krizi sonrasında hemen tüm Avrupa ülkeleri yılda iki kez saat değişimini hayata geçirdi.
Ancak uygulamanın Avrupa genelinde standart hale gelmesi 1981’de oldu. O dönemdeki düzenlemeyle her yılın mart ayının son pazar günü saatler bir saat ileri alınırken, ekim ayının son pazar günü de bir saat geriye alınması kararlaştırıldı. Türkiye ise 1972’ten sonra sürdürdüğü yaz ve kış saati değişikliğini Ekim 2016’da sonlandırdı. Türkiye’de yedi yıldır sürekli olarak yaz saati uygulanıyor.
Amerika’da kış saati 3 Kasım’da başlıyor
ABD’de ise Mart 2022’de Senato, yaz saati uygulamasını sürekli kılmayı öngören bir tasarıyı onayladı.
Tasarıyı destekleyenler, bunun ekonomik hareketliliğin artması, mevsimsel depresyonun azalması, çocukların daha geç saatlere kadar dışarıda oynayabilmesi gibi olumlu sonuçlarının olacağını savunuyor.
Ancak Senato’da kabul edilen tasarı, Temsilciler Meclisi’nde gündeme alınıp oylanmadı. Ülkede bu yüzden saatler gelecek haftasonunda, 3 Kasım’da bir saat geri alınarak kış saati uygulamasına geri dönülecek.