Türkiye, 1 Ekim’de başlayacak yeni yasama yılı öncesinde anayasa değişikliği üzerine yoğun bir tartışma yaşıyor. AK Parti’nin Ekim ayında gündeme getireceği somut öneriler merak ediliyor.
Son dönemde sadece aile kavramı ve kamuda başörtüsü ile ilgili değişiklik önerileri sunan AK Parti, Türkiye’nin yönetim sistemini etkileyen kapsamlı bir anayasa değişikliği metni henüz açıklamadı. Cumhur İttifakı ortağı MHP, Mayıs 2021’de 100 maddelik bir öneri sunmuştu.
TBMM Başkanı Numan Kurtulmuş, daha önce Meclis’te yeni anayasa girişimi için çalışma önerisini sonuçsuz bırakmıştı. Ancak Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın yeni anayasa talebi hala gündemde.
HÜDA PAR Genel Başkanı Zekeriya Yapıcıoğlu, anayasada değişiklik için dördüncü maddeyi kaldırma çağrısı yapmış, ancak bu talep AK Parti ve MHP tarafından olumsuz karşılanmıştı. AK Parti, Genel Başkan Yardımcısı Hayati Yazıcı aracılığıyla Ekim ayında bir çalıştay düzenleyerek anayasa yapım sürecinin yöntemlerini tartışacaklarını duyurdu.
Son olarak Cumhurbaşkanlığı Başdanışmanı Mehmut Uçum, anayasa değişikliği için mutlaka halk oylaması yapılması gerektiğini savunarak, sadece TBMM’de anayasa değişikliği üzerinde çalışılmasını yeterli bulmadığını söyledi. Anayasa yapım sürecindeki fikri çalışmayı Meclis ile sınırlandırmayı kimsenin kabul etmeyeceğini kaydeden Uçum, “Halka rağmen yeni anayasa olmaz” diyerek, yeni anayasa tartışmasını devam edecekleri mesajını verdi.
İletişim Stratejisi mi, Somut Değişiklik mi?
VOA Türkçe’ye değerlendirmede bulunan Prof. Dr. İbrahim Kaboğlu, AK Parti’nin anayasa değişikliği konusundaki ikircikli tutumunu eleştirerek, sivil anayasa taslağının kamuoyuna açıklanması gerektiğini belirtti. Kaboğlu, mevcut anayasadaki değişikliklerin hukuki açıdan onarıldığını, ancak AK Parti’nin 2017 değişikliklerinin anayasa ilkelerine aykırı olduğunu belirtti.
VOA Türkçe’nin görüşlerine başvurduğu bir başka uzman, siyaset bilimci İbrahim Uslu ise, HÜDA PAR’ın açıklamalarının AK Parti’nin muhalefetle uzlaşma arayışını zorlaştırdığını ifade etti. Uslu, AK Parti’nin anayasa tartışmasını siyasi bir strateji olarak kullandığını vurgulayarak, toplumda yeni bir hikâye anlatma ihtiyacının önemine dikkat çekti.
HÜDA PAR’ın anayasanın ilk dört maddesi üzerindeki tartışması, Yapıcıoğlu’nun “Yeni anayasadan kaçınılamaz” açıklamasıyla gündeme geldi. HÜDA PAR, birlikte bir metin kaleme alma çağrısında bulunurken, AK Parti bu öneriyi kabul etmedi. Genel Başkan Yardımcısı Ömer Çelik, “Sivil bir anayasa istiyoruz” diyerek, mevcut durumu koruma vurgusu yaptı.
Erdoğan anayasa değişikliği için muhalefet ile uzlaşma arayışında mı?
Dün konuşan Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, “Anayasa’nın ilk dört maddesiyle ilgili bizim açımızdan bir tartışma yoktur. Özellikle Cumhur İttifakı’nın böyle bir sıkıntısı, böyle bir derdi de yoktur. Bu konudaki tutumumuz gayet açıktır” sözleriyle HÜDA PAR’ın girişimine kapıyı kapattı. Erdoğan’ın dünkü açıklamasıyla HÜDA PAR’ın hali hazırda Cumhur İttifakı’nın parçası olmadığı mesajını verdiği de öne sürüldü.
Ancak Erdoğan, sivil anayasa talep ettiğini belirterek, “Biz mümkün olan en geniş toplumsal mutabakatla yeni anayasa sürecini yönetmek ve başarıyla neticelendirmek arzusundayız” mesajını verdi. Erdoğan’ın anayasa değişikliği için gerekli gördüğü “toplumsal mutabakat” açısından ise AK Parti’nin muhalefet cephesindeki siyasi partiler ile uzlaşma arayışını sürdürmek durumunda olduğu işaret edildi.
Cumhur İttifakı’nda Bahçeli’den yeni anayasa için Erdoğan’a destek
Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) içerisindeki siyasi dengeler, Cumhur İttifakı’nın (AK Parti ve MHP) tek başına anayasa değişikliği yapabilmesine olanak tanımıyor. Ancak MHP, yeni anayasa girişiminde AK Parti’ye desteğini sürdürüyor.
MHP Genel Başkanı Devlet Bahçeli, yaptığı açıklamada, Anayasa’nın ilk dört maddesine saygı gösterilmesi gerektiğini vurguladı ve “Anayasa değişikliğinin hızlıca tamamlanması gerekiyor; milletimiz yeni yüzyılda bu tartışmayı sonuçlandırmalıdır” dedi. Bahçeli, Erdoğan’ın anayasa değişikliği isteğine destek verirken, sürecin hızlandırılmasını talep etti.
MHP, kendi anayasa değişikliği teklifini Mayıs 2021’de 100 madde halinde sunmuştu. MHP’nin kırmızı çizgisi; Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’nin sürdürülmesi ve Cumhurbaşkanlığı Seçimi için yüzde 51 oy şartının korunması.
CHP, AK Parti’nin anayasa değişikliği gündeminin halkın yaşadığı ekonomik sorunların üzerini örtmeye yönelik olduğunu savunuyor. CHP Genel Başkan Yardımcısı Burhanettin Bulut, iktidarın başka bir malzeme bulamadığını ve anayasa tartışmalarının bu nedenle öne çıktığını belirtti.
TBMM’de anayasa değişikliğiyle ilgili hangi ihtimaller söz konusu?
Anayasa’nın 175. maddesine göre, TBMM’de anayasa değişikliği için en az üçte bir çoğunluğun (400 milletvekili) onayı gerekiyor. Eğer değişiklik paketi 400 oy alırsa, halk oylaması olmaksızın mevcut anayasa değiştirilebiliyor. 360 ile 399 oy alınırsa, değişiklik halk oylamasına sunulacak. Ancak AK Parti ve MHP’nin toplamda 323 milletvekili desteği bulunuyor, bu da yeterli değil.
Cumhur İttifakı’na geçen yıl katılan HÜDA PAR, Yeniden Refah Partisi ve DSP’nin toplamda 9 milletvekili var. Bu partilerin desteğiyle 332 milletvekili “kabul” oyu kullanılsa da halk oylaması için gereken 360’a ulaşılamıyor.
Ana muhalefet partisi CHP’nin TBMM’de 128 sandalyesi var. Saadet Partisi’nin 9, Gelecek Partisi’nin 10, DEVA Partisi’nin 15 ve Demokrat Parti’nin 3 milletvekili bulunuyor. CHP, bu partilerin muhalefet bloğunda nasıl bir tavır alacağını etkileyebileceğini düşünüyor.
İYİ Parti’nin 30 milletvekili var, ancak bağımsız durumdaki 8 milletvekiliyle birlikte hareket etmeleri beklenmiyor. DEM Parti ise 57 milletvekiliyle temsil ediliyor. Toplamda muhalefet bloğu 64 oy alıyor.
Sonuç olarak, AK Parti’nin anayasa değişikliği yapabilmesi için muhalefetle uzlaşması gerekiyor. Mevcut TBMM sandalye dağılımı, bu tür bir değişikliğin muhalefet desteği olmadan gerçekleşmesini zorlaştırıyor.