Pandemi döneminden beri Türkiye’de hızla büyüyen sektörlerden biri olan online yemek siparişi siteleri ve online marketler için çalışan motokuryeler sıklıkla ölümler ve eylemlerle gündeme geliyor.
Yemeksepeti firmasının motokuryeler için 9 Eylül’den itibaren geçerli olacak olan “uyumluluk kuralları”nı çalışanlarına duyurmasıyla motokuryeler yeniden yollara döküldü.
Yeni getirilen uyum şartlarıyla, çalışma koşullarının ağırlaştığını söyleyen motokuryeler, kuralları protesto etmek ve yetkililerle görüşmek için İstanbul’daki Yemeksepeti Genel Merkezi’nin önünde biraraya geldi.
Yemeksepeti motokuryelerinin karşı çıktığı “Uyumluluk Kuralları” içerisinde, “Son yedi gün içerisinde üç farklı günde kaza sorunları sebebiyle sürücü destek ekibine bağlanıldığında süresiz erişim engeli” yani işten çıkarılma yer alıyor. Bunun yanısıra çeşitli sorunlarda bir ve üç gün arasında değişen iş alamama engelleri de bulunuyor.
Eyleme destek verenler arasında Turizm Eğlence ve Hizmet İşçileri Sendikası Başkanı Kubilay Çelik de bulunuyor. VOA Türkçe’ye konuşan Çelik, yeni gelen kuralların güvencesiz çalışma koşullarını kölelik düzeyine çekmekte olduğunu söyledi.
Motokuryeler yeni gelen kuralları müzakere etmek için firmadan görüşme talep etti ancak firma, Genel Merkez binasında yetkili bir kişi bulunmadığı gerekçesiyle görüşmeyi kabul etmedi.
Kubilay Çelik yetkililerin kuryelere, “İşçilerin talepleriyle ilgili pazarlık yapmayacaklarını” söylediklerini belirtti.
Yemeksepeti, VOA Türkçe’nin röportaj talebini kabul etmedi ve yazılı da olsa açıklama yapmayacağını söyledi.
Plaza önüne gelen motokuryeler görüşme talebinin reddedilmesini kornalarla protesto ederken polis yolu kapattıkları gerekçesiyle protestoyu engelledi.
“Pandemide kahraman, ekmeğini almaya gelince aşağılık olduk”
Protestoya katılan motokuryeler adına konuşan Motorlu Kurye İşçileri Derneği Başkanı Yasin Kölge, “Biz motokuryeler her gün insanların kapılarını çaldık, siparişlerini götürdük. Deprem oldu, kahraman ilan ettiniz. Pandemi oldu kahraman ilan ettiniz. Ama iş ekmeğimizi almaya geldiğinde bizi aşağılık ilan ettiniz” diyerek tepki gösterdi.
İstanbul Planlama Ajansı, (İPA) 2022’de “İki Teker Üstündeki Kent İşçileri: Moto Kuryeler” başlıklı bir rapor yayınladı. Raporda Tüm Anadolu Motosikletli Kuryeler Federasyonu’na dayandırılarak Türkiye’de yaklaşık 900 bin motokurye olduğu belirtildi. İPA verilerine göre bunlardan yalnızca dokuzda biri kayıtlı çalışıyor.
2023 yılında, yerel seçimlerde AK Parti’nin İstanbul Büyükşehir Belediye Başkan Adayı Murat Kurum ise İstanbul’da 250 bin motokurye olduğunu söylemişti.
Kurye Hakları Derneği 2022 yılında 58, 2023 yılında 68 motokuryenin çalışırken hayatını kaybettiğini tespit etti.
Kubilay Çelik, bu ölümlere neden olan etkeni çalışma koşulları ve hız baskısı olarak açıklarken, başta İstanbul olmak üzere motokuryelerin maden işçileri kadar tehlikeli bir meslek yürüttüğünü söyledi. Çelik, gelen kurallarla ve ücretlerden prim sisteminin kalkmasıyla kuryelerin günde 12 saati aşan çalışma koşullarına itildiğini belirterek, bu sağlıksız koşulların daha çok ölüm getirmesi endişesini paylaştı. Çelik, sektörde yeniden düzenleme ihtiyacına dikkat çekti.
Çalışma Bakanlığı’na seslenen Çelik, “Dört kalemde vergi ödeyen motokuryelerin hakkının ve hukukun konuşulmasının zamanı geldi ve alan daha fazla patronların insafına terk edilemez. Devlet motokuryelere artık sahip çıkmak zorunda” dedi.
Kuryeler Cuma günü çalışma saatleri almayarak tüm Türkiye’de greve gideceklerini açıkladı.