Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM), Gezi Davası’nda mahkum edildiği ceza nedeniyle iki buçuk yıldır cezaevinde tutulan ve Anayasa Mahkemesi (AYM) kararlarına rağmen tahliye edilmeyen ve milletvekilliği düşürülen Can Atalay’a ilişkin hükümetten savunma istedi.
AİHM tarafından bugün yayımlanan bildiride iktidara AYM’nin kararlarına rağmen Yargıtay’ın tahliyeyi engellediği hatırlatıldı ve “Milletvekili seçilme hakkı ihlal edilmiş midir?” diye soruldu.
Hukukçu Kadir Öztürk’ün aktardığına göre AİHM’in hükümete yönelttiği sorular şöyle:
“1. Anayasa Mahkemesi’nin, milletvekili seçilmesinin ardından devam eden tutukluluğu nedeniyle ihlal tespitini dikkate alarak, başvuran Sözleşme’nin 5 § 1 maddesini ihlal edecek şekilde özgürlüğünden mahrum bırakılmış mıdır? Özellikle, Anayasa Mahkemesi’nin 25 Ekim ve 21 Aralık 2023 tarihli, başvuranın cezaevinden tahliyesine ve aleyhindeki ceza yargılamasının yeniden başlatılmasına ve askıya alınmasına hükmeden kararları göz önünde bulundurulduğunda, başvuranın özgürlüğünden mahrum bırakılmaya devam edilmesi, 5 § 1 maddesinin amaçları doğrultusunda “hukuka uygun” ve “kanunla öngörülen usule uygun” muydu (bkz. mutatis mutandis, Mehmet Hasan Altan / Türkiye, no. 13237/17, § 139, 20 Mart 2018)?
2. Başvuran, Sözleşme’nin 5 § 4 maddesinin gerektirdiği şekilde, tutukluluğunun yasallığına itiraz edebileceği etkili bir prosedüre sahip miydi? Özellikle, Anayasa Mahkemesi’nin başvuranın devam eden tutukluluğunun yasal olmadığı tespitine rağmen Yargıtay’ın başvuranı tahliye etmeyi reddetmesi nedeniyle bu hüküm ihlal edilmiş midir (bkz. Khlaifia ve Diğerleri / İtalya [BD], no. 16483/12, §§ 128-31, 15 Aralık 2016, ve Yılmaz Aydemir / Türkiye, no. 61808/19, §§ 36-38, 23 Mayıs 2023)?
3. Başvuranın Sözleşme’nin 5. maddesi ve Sözleşme’ye Ek 1 http://No.lu Protokol’ün 3. maddesine tekabül eden haklarının ihlal edildiğini tespit eden Anayasa Mahkemesi kararlarının uygulanmamasına ilişkin yargılamalara Sözleşme’nin 6. maddesi uygulanabilir mi? Anayasa Mahkemesi’nin söz konusu kararlarının uygulanmaması nedeniyle başvuranın Sözleşme’nin 6 § 1 maddesi kapsamındaki mahkemeye erişim hakkı ihlal edilmiş midir (ilgili ilkeler için bkz. Bursa Barosu Başkanlığı ve Diğerleri / Türkiye, no. 25680/05, §§ 133-35, 19 Haziran 2018, diğer referanslarla birlikte)?
4. Başvurucunun seçildikten sonra tutukluluğunun devam etmesi ve nihayetinde milletvekili statüsünü kaybetmesi nedeniyle Sözleşme’ye Ek 1 http://No.lu Protokol’ün 3. maddesi uyarınca serbest seçimlerde milletvekili seçilme hakkı ihlal edilmiş midir (bkz. Selahattin Demirtaş/Türkiye (no. 2) [BD], no. 14305/17, § 386, 22 Aralık 2020)?”
TBMM tarihinde bir ilk; Anayasa Mahkemesi kararlarına rağmen Can Atalay’ın milletvekilliği düşürüldü!TİP Hatay Milletvekili Can Atalay hakkındaki, Gezi davasında 18 yıl hapse mahkûm edildiğine ilişkin karar TBMM Genel Kurulu’nda 30 Ocak’ta okundu. Meclis’te bir ilk yaşandı ve Anayasa Mahkemesi’nin iki kez bu konuda hak ihlali kararı vermiş olmasına rağmen Genel Kurul’da Yargıtay yazısı okunarak Atalay’ın milletvekilliği düşürüldü. Genel Kurulu yöneten TBMM Başkanvekili Bekir Bozdağ‘a, kararı okuduğu sırada anayasa kitapçığı fırlatıldı.
Kararın okunmasının hemen ardından TBMM internet sitesinde yer alan, “Milletvekilliği Sona Erenler” sayfasına Can Atalay da eklendi.
Can Atalay’dan ilk açıklamaVekilliğinin düşürülmesi kararının ardından Atalay’dan ilk açıklama geldi. Atalay, Seçilmiş Hatay Milletvekili sıfatıyla yayınladığı açıklamada, “Anayasa’nın açık; hiçbir kuşkuya yer bırakmayan hükümlerine karşın seçilmiş Hatay milletvekilinin milletvekilliğini ‘düşürdüler.’ Türkiye, bu kuralsızlık, hukuksuzluk deli gömleğine sığmayacak. Hep beraber göreceğiz” dedi. GÖKÇER TAHİNCİOĞLU YAZDI Anayasa Mahkemesi, Can Atalay’ın milletvekilliğinin düşürülmesi sürecinin Anayasa’ya aykırı olduğuna hükmetti, şimdi olacak? AYM kararına uymayan Yargıtay’ın dediği oldu: Anayasaya uyulmadı, TİP milletvekili Can Atalay’ın vekilliği düşürüldü, AYM kılını bile kıpırdatamadı TBMM’de Can Atalay muamması: Usul hatası mı yapıldı, vekilliği aslında sürüyor mu, AYM ihlal kararı verirse ne olacak? AYM: “Yok hükmünde”Anayasa Mahkemesi (AYM), 1 Ağustos gece ayrısı Resmi Gazete’de yayımlanan gerekçeli kararında Atalay’ın milletvekilliğinin düşürülmesinin “yok hükmünde” olduğunu tespit etti. Yüksek Mahkeme, Yargıtay 3. Ceza Dairesi’nin Atalay’la ilgili kararının hukuki değerden yoksun olduğuna ve bu kararın TBMM Genel Kurulu’nda okunmasıyla Atalay’ın vekilliğinin düşmüş sayılamayacağına karar verdi. Atalay’ın vekilliğinin düşürülmesi işleminin iptali ile Yargıtay yazısının TBMM’de okunması işleminin iptali başvurularını birleştirerek karara bağlayan Yüksek Mahkeme, Can Atalay’ın “milletvekilliğinin yok hükmünde sayılması” talebinin karara bağlanmasına yer olmadığına hükmetti. Karar, eski AYM Başkanı Zühtü Arslan ve eski üye Muhammed Emin Kuz‘un da yer aldığı 4’e karşı 10 üyenin oyuyla oyçokluğuyla alındı. Milletvekilliğinin düşürülmesinin “yok hükmünde” olduğunu tespit eden Yüksek Mahkeme, “Öncelikle belirtmek gerekir ki TBMM Genel Kurulu’nun 30 Ocak’taki birleşiminde okunan İstanbul 13. Ağır Ceza Mahkemesi’nin kararı bir mahkûmiyet kararı değil, Anayasa Mahkemesi’nin bireysel başvuru kararının daire tarafından değerlendirilmesi için dosyanın anılan daireye gönderilmesine ilişkin karardır…” değerlendirmesinde bulundu.
TIKLAYIN – Can Atalay, Hatay’dan milletvekili seçileli tam bir yıl oldu: AYM-Yargıtay arasında krize dönüşen Atalay dosyasında bir yılda yaşananlar… TIKLAYIN – Can Atalay’dan ‘Seçilmiş Hatay Milletvekili’ sıfatıyla ilk açıklama: Tarihe, anayasanın askıya alınmasına ortak olanlar olarak geçecekler!
|