Washington’daki NATO temaslarını tamamlayan Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Türkiye’nin Gazze ve Ukrayna krizleriyle terörle mücadele konusundaki görüşlerini ittifakın toplantılarda ve ikili görüşmelerde dile getirme fırsatı bulduğunu bildirdi.
Erdoğan Washington’a gelmeden önce bu üç konuyu NATO toplantılarında dile getireceğini açıklamıştı. Zirvenin ikinci gününde düzenlenen Devlet ve Hükümet Başkanları toplantısına katılan Erdoğan, bu oturumda Gazze’deki durum üzerinde hassasiyetle durduğunu söyledi. Cumhurbaşkanı, Türk ve yabancı gazetecilere düzenlediği basın toplantısında, “İttifakımızın temel değerlerini ayaklar altına alan İsrail yönetiminin, NATO ile ortaklık ilişkisini sürdürmesi mümkün değildir. Filistin topraklarında kapsamlı ve sürdürülebilir barış tesis edilene kadar İsrail ile NATO nezdinde işbirliği yapılması yönündeki girişimler, Türkiye tarafından onaylanmayacaktır” diye konuştu.
Gazze’de soykırım işlemekle suçladığı İsrail için “mevcut ortamda askeri desteğin sürdürülmesi kabul edilmez” diye konuşan Erdoğan, Netanyahu hükümetinin kendi vatandaşlarının yanısıra, tüm bölgenin güvenliğini tehlikeye attığını savundu, “(toplantılarda) İsrail-Filistin meselesine kalıcı çözüm getirmeden küresel barış ve istikrardan bahsedilemeyeceğinin altını çizdim” dedi.
İkili görüşmeler
Erdoğan, zirve sırasında Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron ve Almanya Başbakanı Olaf Scholz’la ikili görüşmeler gerçekleştirmiş, Cumhurbaşkanlığı İletişim Dairesi’nin yaptığı açıklamaya göre, iki lidere de Gazze’deki savaşı sona erdirmek için İsrail’a baskı yapılması çağrısında bulunmuştu. Erdoğan ayrıca iki liderden Türkiye’nin Avrupa Birliği üyelik sürecini canlandırması konusunda destek istedi. Erdoğan NATO Zirvesi’ndeki ikili temasları sırasında Macaristan, Yunanistan, İtalya ve Ukrayna liderleriyle ikili görüşmeler yaptığını; ABD dahil birçok ülke lideriyle de ayaküstü görüşmeler ya da söyleşileri olduğunu kaydetti. İngiltere’nin yeni başbakanı Keir Starmer’la da ikili görüşme gerçekleştiren Erdoğan, Starmer’ı yeni görevinden dolayı kutladı.
“NATO Ukrayna’daki savaşın tarafı olmamalı”
Erdoğan, Ukrayna krizi konusundaki resmi görüşlerini de Perşembe günü düzenlenen NATO-Ukrayna Konseyi toplantısında dile getirdiğini belirtti. Cumhurbaşkanı, “NATO’nun, Ukrayna’daki savaşın tarafı haline getirilmesine asla geçit verilmemesi gerektiğine dair görüşlerimi burada açık yüreklilikle paylaştım. İki komşumuz arasındaki çatışmalarda ilk günden beri ortaya koyduğumuz dengeli, soğukkanlı ve hakkaniyetli tavrı bundan sonra da kararlılıkla devam ettireceğiz” şeklinde konuştu.
NATO nihai bildirgesinde Ukrayna konusunda, Rusya’ya oldukça sert mesajlar göndermiş, Kiev’e silah, hava savunma sistemleri, F-16 uçakları ve milyarlarca dolarlık mali katkı dahil, birçok yardım paketi açıklamış, bu yardımların dağıtımı konusunda Avrupa’da özel bir komutanlık kurulacağını ve bunların yanısıra Almanya’ya 2026 yılından itibaren uzun menzilli füzelerin yeniden yerleştirileceğini duyurmuştu. Erdoğan, Avrupa’da tırmanan gerginliğe rağmen Ukrayna krizinin diplomasiyle çözülmesi gerektiğini savundu, Karadeniz Tahıl Girişimi’ni yeniden canlandırma konusunun takipçisi olacaklarını söyledi.
Erdoğan Perşembe günü Ukrayna Cumhurbaşkanı Volodimir Zelenski’yle yaptığı görüşmede de bu konuda çalışmaların başladığını açıklamıştı.
“Bazı müttefiklerimizin PYD-YPG’ile kurduğu ilişki kabul edilemez”
ABD’nin Suriye’nin kuzeyinde faaliyet gösteren YPG-PYD güçleriyle IŞİD’le mücadele çerçevesinde yürüttüğü işbirliğini sıklıkla eleştiren Cumhurbaşkanı Erdoğan bu konudaki görüşlerini de toplantılarda dile getirdiğini söyledi. “NATO’nun tespit ettiği iki temel tehditten biri olan terörizmle mücadelede müttefiklerimizden dayanışma bekliyoruz. Müttefiklik hukuku da zaten bunu gerektirir” diyen Erdoğan şöyle devam etti: “Ancak bazı müttefiklerimizin bilhassa terör örgütü PKK’nın Suriye’deki uzantısı PYD-YPG ile kurdukları çarpık ilişkiyi kabul etmemiz mümkün değildir. İttifakın birliğine ve bütünlüğüne zarar veren bu hatalı politikalardan vazgeçilmesi çağrımı burada tekrarlıyorum.”
“F-16’lar konusunda Biden ‘üç-dört haftada çözeriz’ dedi”
Washington’dan ayrılmadan önce gazetecilerin sorularını yanıtlayan Cumhurbaşkanı Erdoğan, Türkiye ve ABD arasında 2021 yılından bu yana devam eden F-16 tedarik süreciyle ilgili sorunların yakın bir zamanda giderileceği konusunda Başkan Biden’dan söz aldığını söyledi.
Perşembe akşamı sona eren üç günlük NATO Devlet ve Hükümet Başkanları Zirvesi sırasında Biden’la iki kez konuşma fırsatı bulduğuna dikkat çeken Erdoğan, “Bu konuyla ilgili özellikle dün akşam ve bugün Sayın Biden ile tekrar konuştum. Denildiği gibi olursa, ‘3-4 hafta içinde ben bu problemi çözeceğim’ dedi. Bugün ayrılırken yine hatırlattım. 3-4 hafta içinde çözeceğini söyledi” diye konuştu.
Erdoğan Bloomberg haber ajansında çıkan ve “Türkiye’nin F-16 alımının ölçeği küçültüldüğü ve bazı parçaların lokal üretileceği” yönündeki haberle ilgili kendisine sorulan bir soru üzerine, parçalarla ilgili konuyu her zaman konuştuklarını ancak bu konudaki en yeni haberin Biden’ın kendisine verdiği söz olduğunu belirtti.
Aslında Erdoğan “problem” olarak tanımlasa da F-16 tedarik süreci bir süredir rayına oturmuş durumda. Geçen yıl Türkiye’nin Finlandiya ve İsveç’in NATO üyeliğine onay vermesinin ardından ABD Kongresi, bloke ettiği F-16 uçakları ve modernizasyon kitleri satış projesine yeşil ışık yakmıştı. Son olarak da Haziran ayında ABD Dışişleri Bakanlığı’ndan yapılan açıklamada Türkiye’nin, F-16 savaş uçaklarını satın almak için teklif ve kabul mektubunu imzaladığı bildirildi.
ABD’deki seçim süreciyle ilgili ve olası “ikinci Trump dönemiyle” ilgili görüşü sorulan Cumhurbaşkanı Erdoğan bu soruya “Biz tarafı değiliz, kararı ABD halkı verecek… Kasım ola hayrola” şeklinde yanıt verdi.
“2026 NATO zirvesi büyük ihtimalle İstanbul’a yakışır”
NATO Zirvesi’nin nihai bildirgesinde yer alan 2026 zirvesinin Türkiye’de yapılacağı notu hatırlatılan Erdoğan’a hangi kentin seçildiği soruldu. Erdoğan bunun üzerine şu yanıtı verdi:
“Şu anda henüz hangi şehir olduğu noktasında bir kararımız yok. Ancak arkadaşlarımızla oturup değerlendireceğiz. Büyük ihtimalle İstanbul’a yakışır ve İstanbul’da böyle büyük bir organizasyonu yaparız. Daha önce de böyle bir zirveyi İstanbul’da yapmıştık.”
“Hedefimiz Şangay Beşlisi’ne daimi üye olmak”
Şangay İşbirliği Örgütü’nün toplantısına katılmak üzere bir hafta önce Kazakistan’a gitmesini hatırlatan bir Çinli gazetecinin bunun NATO üyeliğiyle çelişip çelişmeyeceğini sormasının ardından Erdoğan, hedeflerinin daimi üye olmak olduğunu söyledi.
Cumhurbaşkanı, “Şu anda gözlemciyiz. Onu aşarak Türkiye artık Şangay Beşlisine daimi üye olarak katılmalıdır. Bunu gerek sayın Putin’le gerek Xi Jinping’le ayrı ayrı görüştüm. Ayrıca Kazakistan başkanıyla görüştüm ve bütün daimi üyelerden bu konuda destek istedim” diye konuştu.