Adını ipek böcekçiliği ile duyuran Kulp ilçesinin Ağaçlı köyü, baharın gelmesiyle hareketlendi.
Bir yandan ipek böceğinin yaptığı kozalar toplanırken bir yandan da hazır kozalar ipeğe dönüştürülüyor. Bu işlem neredeyse asırlardır devam ediyor.
Osmanlı döneminde önemli ipekçilik merkezleri arasında Diyarbakır ilk sıralarda yer alıyordu.
Diyarbakır’da ise ipekçilik sadece Kulp ilçesinde yapılıyor.
Cumhuriyetin kuruluşundan 1990’lı yıllara kadar aralıksız süren ipek kozası üretimi, bölgedeki çatışmalar nedeniyle bir süre yapılamadı. Ancak ipek kozası üretimi bugünlerde yine revaçta.
13 yıl önce hayata geçirilen “İpek İplik Üretim Tesisi Projesi” sayesinde ipek böcekçiliği bölgede yeniden canlandı.
2023 verilerine göre Türkiye’nin ipek kozası ihtiyacının yüzde 73’ü Kulp ilçesinden sağlanıyor.
Hem koza hem de ipek ilçedeki kadınların ellerinden çıkıyor. Kozadan ipek üretimine kadar geçen sürecin önemli bölümünde kadınlar rol alıyor.
Köylerdeki evlerde kadınlar koza üretirken fabrikadaki kadınlar ise bunu ipek haline dönüştürüyor.
İpekle kendi ayakları üzerinde duran kadınlar üretimin artmasını istiyor
Ağaçlı mahallesindeki bir tesis Türkiye’de ipek böceği kozasından ipek üreten tek fabrika.
Kozadan ipek üretim işlemini yapanların tamamı kadın.
Altı yıldır ipek üretim tesisinde çalışan Songül Tunç, buradan kazandığı parayla ailesini geçindiriyor.
VOA Türkçe’nin sorularını yanıtlayan Tunç, kendi ayaklarının üstünde durmaktan memnun.
Türkiye’nin ipek koza ihtiyacının çoğunun kendi ilçesinden karşılanmasından da memnun olan Tunç, “Bunu bilmek çok güzel bir duygu. Yaptığımız işten zevk alıyoruz. Ayaklarımızın üstünde durarak da ailemize katkılarda bulunuyoruz” dedi.
Keziban Yasak da altı yıldır çalışıyor. VOA Türkçe’ye konuşan Yasak, evlilik hazırlığı yaptığını vurgulayarak, “Şu an nişanlıyım, burada çalışarak çeyiz yapıyorum” diye konuştu.
Yasak üretimin daha da arttırılmasını isteyerek, “Burayı biraz daha büyütseler daha güzel olacak.
Şu an yarım gün çalışıyoruz. Çok güzel bir iş. Türkiye’de tek bir fabrika burada var. Ama bunu değerlendirmiyorlar. Bunu biraz daha değerlendirseler iyi olur” diye konuştu.
Hedef 2024 yılında 70 ton koza
Üreticilere koza üretimi için bu yıl 2 bin 200 paket koza dağıtan Tarım ve Orman Müdürlüğü 70 ton verim bekliyor.
VOA Türkçe’nin sorularını yanıtlayan İlçe Tarım ve Orman Müdürü Selman Karayaka, kozadan yıllık bir buçuk ile iki ton arasında değişen miktarda ipek elde ettiklerini vurguladı.
Karayaka, “İlçemizdeki 800 tane üreticimize biz 2024 yılında 2 bin 200 paket koza dağıttık ve bundan yaklaşık 70 ton yaş koza alımı hedefliyoruz. Bakanlığımızın destek miktarını açıklamasıyla birlikte ilçemize çok yüklü bir miktarda destek ödemesinin ödeneceğini düşünüyoruz. Geçen sene bu ödenen rakam 23 milyon liraydı” diye konuştu.
Kayyum döneminde ipek böcekçiliği nasıldı?
Diyarbakır Ticaret Borsası Başkanı Engin Yeşil VOA Türkçe’ye yaptığı açıklamada, sekiz yıldır yerel yönetimlerle bu sektörde yol katedemediklerini söyledi.
Yeşil, ipek böcekçiliği için kayyumlardan destek alamadıklarını vurgulayarak, “Biz kendi öz kaynaklarımızla yapamıyoruz. Borsa olarak da bizim yeteri kadar öz kaynaklarımız olmadığı için yapamadık. Ondan dolayı bizim beklentilerimiz de yerel yönetimlerde çok” diye konuştu.
Hedeflerinin yurtdışına açılmak olduğunu dile getiren Yeşil, şunları söyledi: “Daha önce de 2018 yılında Avrupa Birliği’nde destek alınmıştı ve bundan sonra tekrar Avrupa Birliği’ne proje yapıyoruz. Bu projelerimiz gerçekleştikten sonra hem Avrupa’ya hem İngiltere’ye hem Amerika’ya ipek böceğinde yapılan kravat, şal, eşarp ihracatı yapacağız. Ağırlıklı kadın istihdamı olacak.”
İpek böceği önce kozanın dış kısmını sonra kendi vücudunun etrafını örerek, görünmez oluyor.
Eğer ipek böceği kendi haline bırakılırsa iki üç hafta içinde kelebek haline gelerek ördüğü kozayı parçalayarak dışarı çıkıyor.
Bu yüzden kozayı parçalamadan kozalar sıcak suya atılıyor veya sıcak su buharına tutularak içindeki tırtıl öldürülüyor. Böylece ipek kozaları elde ediliyor.
Bu kozalardan da tel şeklindeki ipek lifleri çıkarılıp ham ipek üretiliyor.