– İran’da geçen ay helikopter kazasında ölen Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi’nin halefini belirleyecek seçimler bugün düzenleniyor. İlk turda yüzde 50+1 oy alan çıkmazsa, en fazla oyu alan iki aday 5 Temmuz’daki ikinci turda yarışacak.
Yaklaşık 88 milyon nüfusa sahip İran’da sandığa çağrılan yaklaşık 62 milyon seçmen, tek reformcu aday Mesud Pezeşkiyan, muhafazakar adaylar Meclis Başkanı Muhammed Bakır Kalibaf, eski Ulusal Güvenlik Yüksek Konseyi Genel Sekreteri, halen Dış İlişkiler Stratejik Konseyi Başkanı, Düzenin Maslahatını Teşhis Konseyi Üyesi Said Celili ve eski İçişleri Bakanı Mustafa Purmuhammedi arasına tercihini yapacak.
İKİ MUHAFAZAKAR ADAY ÇEKİLDİ
Öncesinde Anayasayı Koruyucular Konseyi, 6 adaya onay vermişti. Bunlar içinden Tahran Belediye Başkanı Ali Rıza Zakani ve Emir Hüseyin Kadızadehaşimi, “muhafazakar kanatta birliği sağlamak” gerekçesiyle seçime saatler kala adaylıktan çekildi.
SANDIĞA UZAK DURANLAR İÇİN REFORMCU ‘TAVŞAN’
Aday adaylarının sisteme uygunluk açısından elenmesi sürecinden geçebilen tek reformcu, eski Sağlık Bakanı Mesud Pezeşkiyan oldu. İranlılar cumhurbaşkanı reformcu da olsa sistemin değişmemesi ve son sözü hep dini liderin söylemesi olgusu karşısında giderek sandıktan uzaklaştı.
SON SEÇİMDE KATILIM YÜZDE 41’E DÜŞTÜ
İran’da dini lider Ayetullah Ali Hamaney’de vücut bulan velayet-i fakih sistemi, meşruiyetine kanıt olarak gördüğü seçime katılım oranına büyük önem verirken, son yıllarda katılım oranı yüzde 40’larda kaldı. 2021’de Reisi’nin kazandığı cumhurbaşkanlığı seçiminde yüzde 48.8’e inen katılım oranı, bu yıl 1 Mart’ta yapılan genel seçimlerde yüzde 41’e kadar düştü.
GENÇLER KATILIMDAN ZİYADE PROTESTOYA YAKIN
2022’de genç Kürt kadın Jîna Mahsa Amini’nin uygun örtünmediği gerekçesiyle gözaltındayken ölmesinin yol açtığı protestoların kitlesel gözaltılar ve hatta infazlarla bastırılması yüzünden özellikle gençler arasında İran yönetim sistemine tepki tavan yapmış durumda.
ABD YAPTIRIMLARI İRAN SİSTEMİNİ RADİKALLEŞTİRİYOR
Ekonomik zorluklar da cabası. Molla yönetiminin kötü yönetimi ve yolsuzlukları ile ABD yaptırımlarının karışımının neden olduğu ekonomik krizin çözülebileceğinden İranlılar umutlarını kesmiş görünüyor.
2015’te Obama yönetimi döneminde varılan İran’la nükleer anlaşmadan (Kapsamlı Ortak Eylem Planı/KOEP) 2018’de Trump yönetimi döneminde çıkan ABD, Biden yönetimi döneminde anlaşmaya geri dönmedi. Obama nükleer anlaşmanın ardından İran’a yaptırımları kaldırırken, Trump anlaşmadan çıkar çıkmaz İran’a “tarihin en ağır yaptırımlarını” getirdi, Biden bunları devam ettirmekle kalmayıp üstüne yenilerini ekledi.
YAPTIRIMLAR VARKEN EKONOMİK KRİZDEN ÇIKMAK ZOR
İran cumhurbaşkanlığı seçimi kampanyasında reformcu Pezeşkiyan ile ılımlı muhafazakar Purmuhammedi, yaptırımların ve bundan kaynaklı dünyayla etkileşim eksikliğinin ekonomiye olumsuz etkilerini dile getirdi. Aşırı muhafazakar Celili, ekonominin dış gelişmelere bağlı olmaması gerektiğini savundu. Muhafazakar Kalibaf, ekonomiyi etkileyen yaptırımların kaldırılması için çalışmayı vaat etti.
Pezeşkiyan’ın danışmanı yaptığı, nükleer anlaşmanın mimarı olan eski Dışişleri Bakanı Cevad Zarif’in nükleer müzakereler gibi hassas konularda Reisi hükümetini eleştirmesi, muhafazakarların “Batı’ya teslimiyetçilik” suçlamalarına ve Hamaney’in uyarılarına yol açtı.
SON ANKETTE REFORMCU ADAY BİRİNCİ ÇIKTI
Muhafazakar oyların Celili ile Kalibaf arasında bölünmesi halinde, tek reformcu adayın ilk turda olmasa da ikinci turda kazanma ihtimali var. Farklı sonuçlar gösteren anketlerin sonuncusu, Pezeşkiyan’ı yüzde 33.1 ile birinci, Celili’yi yüzde 28.8 ile ikinci, Kalibaf’ı yüzde 19.1 ile üçüncü gösterdi. Bu anket, İranlı Öğrenciler Anket Ajansı (ISPA) tarafından 26 Haziran’da ülke genelinde yüz yüze gerçekleştirildi.
AZERİ, KÜRT VE BELUÇ OYLARI PEZEŞKİYAN’A MEYİLLİ
Anketlere göre Pezeşkiyan, Azeri, Kürt ve Beluç vatandaşların yoğun olduğu bölgelerde diğer adaylara göre daha yüksek oy oranına sahip. (AA, Dış Haberler)
***Mutluluk, adalet, özgürlük, hukuk, insanlık ve sevgi paylaştıkça artar***