Reuters haber ajansı bir yıl önce Ankara tarafından durudurulan Irak-Türkiye boru hattında akış için bir ilerleme olmadığını yazdı.
Irak-Türkiye petrol boru hattının kapatılmasından bir yıl sonra, bir zamanlar küresel petrol arzının yaklaşık yüzde 0,5’ini karşılayan bu hattın geleceği, yasal ve mali engeller nedeniyle hala belirsizliğini koruyor.
Kürdistan Petrol Endüstrisi Derneği’nin (APIKUR) tahminlerine göre, bir zamanlar Irak’ın kuzey petrol ihracat rotasından ve Türkiye üzerinden günde yaklaşık 450 bin varil ham petrol akışı sağlanıyordu ve bu hattın kapanması Irak için yaklaşık 11-12 milyar dolar kayba yol açtı.
Ankara, Bağdat’taki Irak federal hükümetinin izni olmadan yarı özerk Kuzey Irak Bölgesel Kürt Yönetimi’nden petrol ihracatını kolaylaştırarak 1973 tarihli bir anlaşmanın hükümlerini ihlal ettiğinin tahkim kararıyla tespit edilmesinin ardından 25 Mart 2023’te akışı durdurdu.
Reuters’ın bölgesel kaynakları, hattın yeniden aktif hale gelmesi için bir çalışma olmadığını belirtiyor.
Mahkeme, Ankara’nın 2014-2018 yılları arasında izinsiz ihracat nedeniyle Bağdat’a 1,5 milyar dolar tazminat ödemesine karar verdi.
Devam eden ikinci bir tahkim davası ise 2018’den sonraki dönemi kapsıyor. Davayla ilgili bilgileri olan iki kaynak, ülkelerin uzun süredir devam eden bir hukuki mücadele içinde kaldığını söyledi.
Irak, boru hattı teknik olarak faaliyette olduğu sürece hattın geçtiği Türkiye’ye asgari bir tutar ödeme yükümlülüğünde. Wood Mackenzie tahminlerine göre bu tutar aylık 25 milyon dolar civarında.
Anlaşmanın bir parçası olan bu tutar teoride akışları yeniden başlatmak için bir teşvik sağlıyor.
Ancak Reuters’a konuşan iki kaynak, Irak’ın OPEC+’nın petrol fiyatlarını destekleme misyonunun bir parçası olarak petrol ihracatı kesintilerini derinleştirmesiyle birlikte, kuzey akışının yeniden başlamasının gündemde olmadığını söyledi.
Politik görünüm ve ABD’nin arabuluculuğu
Jeopolitik faktörlerlere de yer veren Reuters, anlaşmanın önündeki engeller arasında politik hattın yarattığı gerginlikleri işaret etti. Bunlar arasında, Irak hükümetinin Kürtlerle yeni bir sayfa açan gergin ilişkileri, Saddam Hüseyin’in 2003 ABD liderliğindeki operasyonla devrilmesinden bu yana Irak’ın siyasi manzarasının yarattığı dağınıklık gösterildi.
Washington Enstitüsü düşünce kuruluşundan Irak uzmanı Michael Knights, petrol fiyatlarını düşüren boru hattının yeniden başlatılmasından fayda sağlayacak olan ABD’nin de anlaşmaya aracılık etmek için bir dizi girişimde bulunduğunu söyledi.
Ancak Ukrayna ve Gazze’deki savaşın şiddetiyle ABD yönetiminin etkisinin zayıfladığını savunan Knights, “Bu sorunu yaklaşık beş veya altı kez çözmeye çalıştılar ve bundan yoruldular” diyor.
ABD Dışişleri Bakanlığı ise Reuters’ın yorum talebine yanıt vermedi.
Boru hattının kapanması nedeniyle ihracatı durdurmak zorunda kalan Kuzey Irak Bölgesel Kürt Yönetimi’nin bölgesinde faaliyet gösteren uluslararası petrol şirketleri de herhangi bir yeniden anlaşmanın anahtarı olabilir. Şirketler şu an sadece Bölgesel Kürt Yönetimi’nde yerel olarak petrolü önemli bir indirimle satabiliyorlar.
APIKUR’a göre, Ekim 2022 ile Mart 2023 arasında teslim edilen petrole ilişkin vadesi geçmiş ödemelerde toplu olarak 1 milyar dolardan fazla borcu bulunan grup, sözleşmeleri doğrultusunda tazminat için baskı yapmaya devam ediyor.
Grup, şirketlerin kapanıştan bu yana toplu olarak 1,5 milyar dolardan fazla doğrudan gelir kaybettiğini de belirtti.
Bir APIKUR sözcüsü, birçok toplantıya rağmen ne APIKUR ne de üyelerinin Iraklı veya Kürt yetkililerden ihracatın yeniden başlamasını sağlayacak herhangi bir resmi teklif almadığını da söyledi.