Cinsiyetler arası kazanç: Türkiye ve AB’de istihdam ve işgücüne katılım farkı

Çalışma hayatında cinsiyetler arası fark Türkiye ve Avrupa ülkelerinde hâlâ yaygın. Türkiye, kadınların işgücüne katılım oranında son sırada yer alıyor.

Ancak ücret farkında Türkiye daha iyi durumda. Avrupa Birliği ülkelerinde kadınlar erkeklere göre ortalama yüzde 13 daha az kazanırken Türkiye’de bu oran yüzde 6,2. 

Cinsiyetler arası işgücüne katılım oranı farkı AB’de yüzde 10 iken Türkiye’de yüzde 38. Cinsiyetler arası istihdam oranı farkı ise AB’de 10, Türkiye’de 35 puan.

Dünya Kadınlar Günü, cinsiyetler arası farkı azaltmak, kadınların başarılarını ön plana çıkarmak, kadın haklarının ilerlemesi için karar vericiler üzerinde baskı yapmak amacıyla resmi olarak 1977’den beri her yıl düzenleniyor.

Cinsiyetler arası ücret veya kazanç farkı verilerine göre kadınlar neredeyse tüm ülkelerde erkeklerden daha az kazanıyor. 

Verilerde bu oran eksi ise kadınların erkeklerden daha çok kazandığı anlamına geliyor.

Örneğin cinsiyetler arası kazanç farkı yüzde 10 ise kadınlar 90 lira kazanırken erkeklerin 100 lira kazandığı anlamına geliyor.

TÜİK verilerine göre Türkiye’de 2022 yılında cinsiyetler arası kazanç farkı yüzde 6,2 oldu. Bu fark işyeri büyüklüğüne göre değişiyor.

Buna göre işyerinde 1-9 arası çalışan varsa kazanç farkı (yüzde 0.1) neredeyse yok. 10-49 arası çalışan olan işyerinde kazanç farkı – yüzde 1,4. Yani, kadınlar erkeklerden daha fazla kazanıyor.

50-249 arası çalışan olan işyerinde bu farkı yüzde 6,2’ye yükselirken binden fazla kişinin çalıştığı işyerinde cinsiyetler arası kazanç farkı yüzde 7,9’a kadar çıkıyor.

AB’de cinsiyete dayalı kazanç farkı yüzde 12,7

Eurostat verilerine göre AB’de cinsiyetler arası kazanç farkı 2022 yılında yüzde 12,7 oldu. Ancak bu veriler işyerinde 10 veya daha fazla çalışan kurumları gösteriyor.

TÜİK verilerinde 10-49 arası çalışan bulunan işyerlerinde cinsiyete dayalı kazanç farkı yüzde -1,4. Ancak çalışan sayısı arttıkça oran değişiyor. Bu yüzden tam bir kıyas yapmak mümkün değil. Türkiye geneli yüzde 6,2.

Eurostat verilerine göre sadece Lüksemburg’da kadınlar erkeklerden fazla kazanıyor. 2022 yılında bu ülke cinsiyetler arası kazanç farkı eksi yüzde 0,7 oldu.

Kazanç farkının en yüksek olduğu ülke ise yüzde 21,3 ile Estonya.

Almanya’da cinsiyete dayalı kazanç farkı yüzde 18 gerçekleşti.

Bu fark Fransa’da yüzde 13,9 oldu.

İşgücüne katılımda cinsiyet farkı: Türkiye yüzde 38 puan, AB’de yüzde 10 puan

Ücret veya kazanç farkı önemli ancak işgücüne katılım ve istihdam oranları da çok önemli göstergeler. Bunların kadın ve erkeklerin çalışma hayatına ne kadar dahil olduklarını gösteriyor.

OECD 2022 verilerine göre Avrupa’da cinsiyetler arası işgücüne katılım farkının en yüksek olduğu ülke Türkiye. 

Türkiye’de 15-64 yaş arasındaki erkeklerin yüzde 78,2’si işgücüne katılırken bu oran kadınlarda sadece yüzde 40. Böylece cinsiyete dayalı işgücüne katılım oranında farkı yüzde 38,2 puan.

Türkiye’den sonra en yüksek oran yüzde 38,2 puan ile Romanya’da. Aradaki fark Türkiye’de kadınların vahim durumunu gösteriyor. AB ortalaması yüzde 9,9 puan.

Türkiye kadınlarda işgücüne katılım oranının en düşük olduğu ülke.

Baltık ve İskandinav ülkelerinde fark az

İşgücüne katılım oranında cinsiyetler arası farkın en düşük olduğu ülkeler Litvanya ve Finlandiya. Baltık ve İskandinav ülkelerinde bu anlamda farkı yüzde 5 puandan daha düşük.

İstihdamda cinsiyet farkı

Cinsiyete göre istihdam farkında da benzer bir durum sözkonusu. TÜİK’e göre 2022 yılında 15-64 yaş arasında erkeklerde istihdam oranı yüzde 65 olurken kadınlarda yüzde 30,4 oldu. Cinsiyete dayalı istihdam farkı yüzde 34,6 puan gerçekleşti.

Eurostat verilerine göre AB ülkelerinde cinsiyete dayalı istihdam farkının en yüksek olduğu ülke yüzde 19,1 puan ile Yunanistan. AB ortalaması ise yüzde 9,8 puan.

Avrupa’da da tüm ülkelerde erkeklerin istihdam oranı kadınlardan daha yüksek.

Farkın en düşük olduğu ülke yüzde 0,3 puan ile Litvanya. Yine bu alanda da Baltık ve İskandinav ülkelerinin iyi durumda olduğu görülüyor.

Öte yandan, Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) TÜİK verilerine dayanarak Türkiye’de 2018 yılında cinsiyete dayalı ücret farkını yüzde 15.6 olarak hesapladı. Ancak bu çalışmanın metodolojisi farklı.

Öte yandan, Euronews’in TÜİK verilerinden yaptığı analize göre Türkiye’de kadınlar üniversite okursa erkeklere göre istihdam şansı artıyor. Ancak yine de kadınların daha düşük ücrete çalışmak zorunda kalıyor.