Rusya lideri Vladimir Putin’e muhalefeti canıyla ödeyen siyasi isimler kimler?

Anna Politkovskaya, Yevgeny Prigojin, Aleksander Perepilitchni, Aleksander Litvinenko ve son olarak Aleksey Navalny… 

Rusya lideri Vladimir Putin’in gizemli bir şekilde ölen muhaliflerinden bazıları. 

Rusya’da Putin’in Kremlin’e geldiği 2000 yılından bugüne çok sayıda muhalif hayatını kaybetti. Kayıplar Rusya’nın “şüpheli ölümler” listesindeki isimleri artırdı. 

Aralarında muhalif politikacı, aktivist, gazeteci ve yazarların bulunduğu çok sayıda isme yönelik suikastların ardındaki sır perdesi kaldırılamadı. Bu isimlerin ölümleriyle ilgili dava ve soruşturmalar ise kamuoyunu tam anlamıyla tatmin etmedi.

İşte onlardan bazıları

Aleksey Navalny

Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’e karşı durmanın bedelini ağır ödeyen, birçok kez tutuklanan, mahkeme karşısına çıkarılan, hapse atılan ve fiziksel şiddete maruz kaldığını dile getiren 47 yaşındaki muhalif lider Aleksey Navalny, siyaset hayatı mücadeleyle dolu bir isimdi. 

Kremlin’e muhalif Navalny, zehirlendiği gerekçesiyle Almanya’nın başkenti Berlin’de tedavi gördükten sonra 17 Ocak 2021’de başkent Moskova’ya dönüşünde havalimanında tutuklandı. Rusya Federal Cezaevi Servisinin talebi üzerine 2 Şubat 2021’de Moskova Şehir Mahkemesinde kendisi aleyhinde açılan dava sonuçlandı; Navalnynin geçmişte yolsuzluk davası sonucunda verilen 3,5 yıl ertelenmiş hapis cezası, adli kontrol şartlarını yerine getirmediği gerekçesiyle normal hapis cezasına çevrildi. 

Bir Rus mahkemesi, geçen yıl (Ağustos 2023) cezaevinde bulunan Navalny’yi “aşırılık yanlısı topluluk oluşturmak” iddiasıyla 19 yıl hapis cezasına çarptırdı. Ayrıca Navalny, Ocak 2023’te terörle ve aşırıcılıkla bağlantılı şahısların bulunduğu listeye dahil edildi. 

Bu sabah (16 Şubat), Rusya Federal Cezaevi Hizmetleri, kutup dairesine yakın Yamalo-Nenets Özerk Bölgesi’nde bir cezaevinde Aleksey Navalny’nin hayatını kaybettiğini açıkladı. 

Yevgeny Prigojin

Ağustos 2023’te Rus özel güvenlik şirketi Wagner’in kurucusu ve lideri Yevgeny Prigojin’in bir uçak kazasında öldüğü açıklandı. Prigojin, elbette gizemli bir olayda hayatını kaybeden ilk Putin düşmanı değil. ‘Kaza’ Wagner’in 23 ve 24 Haziran 2023’te, Rus hükümetine ve Savunma Bakanı Sergey Şoygu’ya karşı gerçekleştirilen başarısız isyandan sadece iki ay sonra meydana geldi.

Anna Politkovskaya

Dünyaca ünlü gazeteci ve insan hakları savunucusu Anna Politkovskaya, Başkan Putin’in politikalarına muhalefetiyle tanınıyordu. Çeçenistan’daki Rusya yanlısı yetkilileri, özellikle de mevcut lider Ramazan Kadirov’u şiddetle eleştirdiği Çeçen savaşlarını haberleştirdi.

Politkovskaya, Rostov’a giderken uçakta çay içtikten sonra ağır hastalandı, sonra bilincini yitirdi. Hayatta kalmayı başarsa da iki yıl sonra, 7 Ekim 2006 tarihinde marketten dönerken evinin önünde vurularak öldürüldü. Anna Politkovskaya, öldürüldüğünde 48 yaşındaydı. 

Alexander Litvinenko

Vladimir Putin’i açıkça eleştiren eski bir KGB ajanı olan Aleksander Litvinenko, Rusya’dan kaçtıktan altı yıl sonra, 2006 yılında, İngiltere’nin Bloomsbury kentinde 43 yaşında ölü bulundu. 

Moskova’dan gelen iki suikastçı Dmitry Kovtun ve Andrei Lugovoi, Londra’daki Millenium Oteli’nde Litvinenko ile buluştu. İçtiği yeşil çaya radyoaktif polonyum 210 maddesi katılan Litvinenko, evinde rahatsızlandı, hastaneye kaldırıldı ve 3 hafta sonra hayatını kaybetti.

Cinayet, İngiltere-Rusya ilişkilerinde uzun ve sert bir sürece yol açtı.

Suikast aynı zamanda, ‘acaba cinayetleri devlet politikası olarak Putin mi imzaladı, yoksa istihbarat birimlerinin başkanlarının yorumlaması için daha geniş politika parametreleri mi belirledi?’ yönünde zor bir soruyu gündeme getirdi.

Litvinenko’nun ölümüyle ilgili soruşturmayı yürüten Bağımsız Komisyonun Başkanı Sir Robert Owen, 2016’da konuyla ilgili raporu açıkladı. Raporda, “Litvinenko’yu öldüren FSB operasyonu, muhtemelen FSB Başkanı Nikolay Patrushev ve Başkan Putin tarafından onaylandı” ifadesi yer aldı.

Organize suçlar alanında uzmanlaşan FSB ajanı Litvinenko, Putin yönetimini “yasa dışı faaliyetlerde” bulunmakla suçluyordu.

Alexander Perepilitchni

Alexander Perepilitchni, Rusya’da zimmete para geçirme konusunda İsviçre’de yürütülen bir soruşturmada ifade verdikten sonra 2009 yılında İngiltere’ye kaçtı. 44 yaşındaki iş insanı, Kasım 2012’de koşu yaptığı sırada evinin yakınlarında ölü bulundu. İngiliz yetkililer yeterli kanıt olmadığı için zehirlenme ihtimalini göz ardı etseler de midesinde zehirli bir bitki olan gelsemium izlerine rastlandı.

Boris Nemtsov

Putin’i sert şekilde eleştiren muhalif isimlerin başında gelen Boris Nemtsov, 2015 yılında Kremlin yakınlarındaki bir köprüden geçerken sırtından dört kurşunla vurularak öldürüldü. Nemtsov, eski Devlet Başkanı Boris Yeltsin yönetiminde enerji bakanı ve başbakan yardımcısı görevlerinde bulunmuştu. Sık sık Putin hükümeti ve politikalarına yönelik tepkilerini dile getiriyordu. Öldürüldüğünde 55 yaşındaydı. Ölümünden birkaç gün önce Rusya’nın Ukrayna’daki askeri operasyonlarına karşı büyük bir yürüyüş çağrısında bulunmuştu.

Sergey Yuşenkov

Milletvekili ve Liberal Rusya Partisi’nin Genel Başkanı, oligark Boris Berezovski’nin eski bir yakınıydı. Moskova’daki evinin girişinde 17 Nisan 2003 tarihinde suikasta uğradı. O sırada, Ekim 2002’de Moskova tiyatrosundaki rehin alma olayını soruşturuyordu. Cinayete kurban gittiğinde 53 yaşındaydı. Liberal Rusya Partisi, Devlet Başkanı Vladimir Putin’e rakip olarak kurulmuştu. Sergey Yuşenkov, Putin döneminin şüpheli ölümler listesinde yerini aldı. Ayrıca Yuşenkov, Liberal Rusya Partisi’nin bir yıl içinde öldürülen ikinci lideri oldu. Partinin bir diğer eşbaşkanı Vladimir Golovlyov da Ağustos 2002’de vurularak öldürülmüştü. 

Boris Berezovsky

Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in muhalifi olan ve İngiltere’de sürgün olarak yaşayan Rus milyarder Boris Berezovsky, 23 Mart 2013’te Londra yakınındaki evinde ölü bulundu.

Moskova’nın siyasi ve iş dünyasında etkili bir isim olan ancak Vladimir Putin ile ters düştükten sonra yurt dışında bulunduğu esnada hakkında çıkarılan yakalama kararı sonrası İngiltere’ye iltica eden Berezovsky, Londra’ya yakın Surrey’deki evinde ölü bulundu. Berezovsky, 2000 yılında Rusya’da aleyhinde çıkarılan karara nedeniyle İngiltere’de siyasi iltica hakkı elde ederek yaşıyordu.

Sergey Magnitsky

Rus adalet sistemine göre bu genç vergi avukatı, vergi dolandırıcılığından tutuklandı. Vladimir Putin’in yakın arkadaşı olan avukat, Başkan’ın çevresindeki suiistimalleri ve yolsuzlukları eleştiriyordu. Pankreas hastalığına yakalandı ancak tedavisi yapılmadı. 

Moskova’da bir hapishanede ölü bulundu. Hayatını kaybettiğinde 37 yaşındaydı. Genç avukat adına ABD’de ‘Magnitsky Yasası’ isimli bir kanun çıkarıldı. 

Tam adı ‘Küresel Magnitsky İnsan Hakları Sorumluluk Yasası’ olan yasa, ismini 2009’da gözaltındayken, işkenceye maruz kaldığı, tıbbi müdahale talebinin reddedildiği ve hapisteki hücresinde ölü bulunduğu belirtilen Hermitage Capital Management Fonu avukatlarından Sergey Magnitsky’den aldı.

Stanislas Markelov ve Anastasia Babourova

Moskova’nın orta yerinde 19 Ocak 2009 tarihinde bir kişi, 34 yaşındaki Stanislas Markelov ve 25 yaşındaki Anastasia Baburova’yı vurarak öldürdü. Stanislas Markelov, Çeçenistan’da yapılan insan hakları ihlallerinin mağdurlarını savunma konusunda uzman bir avukattı. Anastasia Babourova ise Novaya Gazeta için çalışan genç bir Ukraynalı kadın gazeteciydi.

Paul Klebnikov

Forbes dergisinin Rusya editörü Paul Klebnikov, Moskova’da 9 Temmuz 2004’de aracında vurularak öldürüldü. Amerikan vatandaşı olan Rus kökenli gazeteci Klebnikov’in, “Bir Barbarla Sohbet” kitabındaki eleştirileriyle tanınıyordu.

Pyotr Verzilov

Pyotr Verzilov, Rus devleti tarafından 2012 yılında tutuklanıp hapsedildi. Rus punk rock grubu Pussy Riot’un üyesi olan Verzilov, 2018’de şüpheli bir şekilde zehirlenmesinin ardından yoğun bakıma alındı. Ardından tedavi için Berlin’e gitti. Kendisini tedavi eden Alman doktorlar, zehirlenmenin “son derece makul” olduğunu bildirdi.

Vladimir Kara-Murza

Kremlin karşıtı muhalif aktivist Vladimir Kara-Murza Jr., 2015 ve 2017 yıllarında iki kez zehirlenme şüphesiyle hastaneye kaldırıldı. Böbrek yetmezliğinden uzun süre tedavi gören Batı yanlısı gazeteci ve yazar Kara Murza’nın eşi, doktorların zehirlendiğini kendisine söylediğini belirtti. Ancak eşi, polisin, 2017 zehirlenme olayıyla ilgili soruşturma açılmasına müsaade etmediğini dile getirdi.

Rus ve İngiliz vatandaşı olan ve Cambridge Üniversitesi’nde eğitim alan Kara-Murza, Nisan 2022’de gözaltına alındı, Moskova’da mahkeme geçen yıl, Ukrayna işgaline karşı çıktığı için 25 yıl hapis cezasına çarptırdı.