İngiltere’nin Kıbrıs’taki ‘ölüm üsleri’ Orta Doğu’daki çatışmaların neresinde?

Bu haberin orjinalinin yayınlandığı dil İngilizce

Orta Doğu’daki son çatışmalar Akdeniz adasındaki İngiliz askeri üsleriyle ilgili tartışmaları yeniden alevlendirdi. 

Aktivistler, İngiltere ve ABD’nin Kıbrıs’ı “batmayan bir savaş gemisi” olarak kullandığını iddia ediyor. 

Euronews’e konuşan United for Palestine in Cyprus üyesi Athina Kariati, “Adamızın bu savaşların bir parçası olmasını istemiyoruz. Bu savaşlar demokrasi, barış ya da adalet için değil.” dedi. 

Kıbrıslı aktivist, Orta Doğu’daki son çatışmalarda önemli bir rol oynadığı bildirilen Akdeniz adasındaki İngiliz üslerini protesto eden bir hareketin parçası.

Kariati, “Batılı güçler Kıbrıs’ı batmayan bir savaş gemisi olarak kullanıyor. Bu böyle devam edemez.” diye konuştu. 

Aralarında DeclassifiedUK ve Haaretz’in yayınladıklarının da bulunduğu çok sayıda haberde, İngiltere ve ABD güçlerinin İsrail’in Gazze’deki felaket saldırısını Güney Kıbrıs’taki Akrotiri ve Dikelya’dan silah ve istihbaratla desteklediği iddia ediliyor. 

Londra hükümeti bu iddiayı defalarca yalanladı ve Kraliyet Hava Kuvvetleri’nin (RAF) İsrail’e yaptığı hiçbir uçuşta ölümcül kargo taşınmadığını söyledi.

Tel Aviv’den 40 dakikalık bir uçuş mesafesindeki RAF Akrotiri’nin ocak ayında Yemen’deki Husi isyancılara yönelik hava saldırılarının düzenlendiği yer olarak gösterilmesi üzerine öfkeli kalabalıklar tesisin önünde toplanarak “ölüm üsleri dışarı” sloganları atmıştı.

Kıbrıs’ın onlarca yıl önce sömürge yönetiminden bağımsızlığını kazanmasının ardından İngiltere tarafından muhafaza edilen ve ülkenin yüzde 3’ünü kaplayan bu iki üs on yıllar boyunca arka planda kaldı.

Ancak Orta Doğu’da yaşanan son olaylar yerel grupları bunlara karşı harekete geçirdi.

‘Sömürgecilikten arta kalanlar’

Aktivistlere göre İsrail-Hamas savaşının 7 Ekim 2023’te patlak vermesinden bu yana Akrotiri’den yapılan uçuşlar “her gün arttı.”

Aktivist Kariati, ülkesinin dış müdahale ve işgal deneyiminden dolayı Kıbrıs’ın İsrail’in Filistinlilere yönelik saldırılarını desteklemek için kullanılmasına karşı olduğunu söylüyor.

Euronews’e konuşan Kariati, “İşgalin ne demek olduğunu biliyoruz… Hafızamız çok taze… Gazze’de yaşanan apartheid ve yerleşimci soykırımı, Kıbrıs’ta yaşadıklarımıza çok yakın. Bunun kimsenin başına gelmesini istemiyoruz” dedi. 

Uzun süren etnik gerilimlerin ardından Türkiye 1974 yılında Kuzey Kıbrıs’ı asker gönderdi. Kıbrıs, güneyde Kıbrıs Rum Cumhuriyeti ve Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti olarak ikiye bölündü. Çatışma her iki tarafta da yaygın ölüm, şiddet ve yerinden edilmeyle sonuçlandı.

Kıbrıslı aktivistler ayrıca İngiltere ve ABD’nin eylemlerinin Kıbrıs’ı hedef haline getirme riski taşıdığını ve Yemen’deki saldırılarının bölgesel tırmanma korkularını arttırdığını iddia ediyor.

Kariati, “İnsanlar misillemeden korkuyor. Bazılarının üslere karşı mücadeleye katılmasının bir nedeni de bu. Kıbrıs’ın güvenli olduğunu söyleyebilir miyiz? Emin değilim.” şeklinde konuştu. 

AB’nin en doğudaki yönetimi, 2019’da kuzeye isabet eden bir Suriye uçaksavar füzesi dışında Orta Doğu’dan şiddet içeren bir taşma yaşamadı. Yine de İsrail Hamas savaşının bölgeyi sarabileceğine dair endişeler artıyor.

“Üsleri insani yardım için kullanıyoruz”

İngiltere Savunma Bakanlığı sözcüsü Euronews’e yaptığı açıklamada şunları söyledi: “Kıbrıs İngiliz Kuvvetleri, Gazze’ye yardım götürmek için deniz yollarını takip etmek gibi insani yardım ve afet yardım operasyonlarını desteklemede hayati bir rol oynuyor.

Sözcü, “İsrail’e sağlanan tek istihbarat desteği, 7 Ekim’de İsrail’in güneyine düzenlenen ölümcül saldırının ardından Filistinli militanlar tarafından rehin alınan 240 kişi için silahsız RAF uçaklarının rehinelerin yerini tespit etmek için kullanılması yoluyla olmuştur. Üs bölgeleri Avrupa’nın ve daha geniş bölgenin güvenlik ve istikrarına büyük katkı sağlamaktadır. Kıbrıs Cumhuriyeti güvenilir ve değerli bir ortaktır ve SBA’lar Kıbrıs’ın sivil tahliye operasyonlarına katılım da dâhil olmak üzere birçok ortak zorlukta Birleşik Krallık-Kıbrıs ortak çabalarını desteklemektedir” dedi. 

Birleşik Krallık Savunma Bakanlığı üslerdeki insani yardım faaliyetlerine dikkat çekerek, Kıbrıs İngiliz Kuvvetleri’nin Gazze’deki çatışmalar nedeniyle acı çeken herkese yardım ulaştırılmasını sağlama çabalarını desteklediğini belirtti.

“Sömürge olarak görülüyor”

Kıbrıs 1960 yılında İngiltere’den bağımsızlığını kazandığında, Londra Türkiye, Yunanistan ve Kıbrıslı toplum liderleriyle bir anlaşma yaptı. Anlaşma, Akrotiri ve Dikelya’nın egemen bölgeler olarak İngiliz yargı yetkisi altında kalacağını belirtiyordu. Bu üsler, Kıbrıslı yetkililerin erişimi dışında faaliyet gösteriyorlar. 

Birleşik Krallık ülkeyi ‘kontrol’ etmiyor olsa da Kariati, üslerin adadaki pek çok kişi tarafından “sömürge” olarak görüldüğünü iddia etti.

Kariati, “Topraklarımızın bir kısmı emperyalist bir güç tarafından işgal ve kontrol edilirken istediğimiz gibi hareket edebilir miyiz? Kıbrıs halkının üzerinde hiçbir kontrolünün olmadığı yerler var.” diye konuştu. 

Kıbrıslı yetkililer defalarca herhangi bir askeri operasyona dahil olmadıklarını ve İngiltere’nin kuruluş anlaşmaları uyarınca tesislerdeki faaliyetler hakkında kendilerini bilgilendirmek zorunda olmadığını söyledi.

Ancak The Guardian’ın haberine göre ABD Büyükelçisi ve İngiliz Yüksek Komiseri, ocak ayındaki ilk hava saldırısından önce Kıbrıs Cumhurbaşkanı’nı Yemen’deki askeri harekat konusunda bilgilendirdi.

Kariati gibi kampanyacılar Güney Kıbrıs yönetiminin, İngiltere ve ABD’nin İsrail’e yardım etmesine izin vererek Gazze’de akan kana ortak olduğunu iddia ediyor.

Kariati, “Onlar [liderler] yasal nedenlerle bir şey yapmaya hakları olmadığı bahanesini öne sürüyorlar. Ama isteselerdi savaşa karşı olduklarına dair siyasi bir açıklama yapabilirlerdi.” dedi. 

Güney Kıbrıs hükümeti Euronews’in yorum talebine yanıt vermedi.

“Kıbrıs’ta askeri varlığın sayısı ve gücü artıyor”

Ancak Kıbrıs topraklarında faaliyet gösteren tek ülke Birleşik Krallık değil.

Fransız uçakları adanın güneydoğu köşesindeki bir askeri hava üssünü kullanırken, DeclassifiedUK, doğrulanmamış olsa da ABD ordusunun Akdeniz adasındaki varlığını arttırdığını bildiriyor.

Kariati, adanın “harita üzerinde çok stratejik bir nokta” olmasının yanı sıra, Batılı güçlerin yakın zamanda keşfedilen gaz rezervleri nedeniyle Kıbrıs’la ilgilendiğini iddia ediyor.

Bir ABD firması, Türkiye’nin adadaki barışı bozabileceği yönündeki uyarılarına rağmen 2011 yılında doğal gaz arama sondajına başladı. Kıbrıs, 2017 yılında Exxon Mobil, İtalyan ENI ve Fransız Total şirketlerine sondaj ruhsatı verildiğini duyurdu. 

Buna paralel olarak İsrail ve Kıbrıs 2011 yılında münhasır ekonomik bölge (MEB) oluşturarak iki ülkenin petrol ve su altı gaz rezervleri üzerindeki haklarını netleştirdi. İsrail, Kıbrıs, ABD ve Yunanistan daha sonra 2019’da enerji, siber ve altyapı güvenliği alanlarında işbirliğini geliştirme konusunda anlaştı.

Kariati, bu gelişmelerin Kıbrıs’taki desteğin İsrail’e kaymasına yardımcı olduğunu, ülkenin 1980’ler ve 90’lar boyunca Filistinlileri desteklediğini ve adanın “yeni bir askerileşme” yaşadığını iddia ediyor: “Kıbrıs ve çevresindeki askeri varlığın sayısı ve gücü artıyor. Bu bizi hiçbir şekilde güvende hissettirmiyor”