6 Şubat depremleri: İktidar konut vaadini ne kadar gerçekleştirdi, bir yılda kaç konut yapıldı?

50 binden fazla kişinin hayatını kaybettiği Kahramanmaraş merkezli 6 Şubat depremlerinin üzerinden bir yıl geçti. 

Konut ihtiyacı başta olmak üzere depremzedelerin yaralarını sarma çalışmaları sürüyor. Ancak resmi veriler hedeflenen konut sayısının çok gerisinde kalındığını gösteriyor.

Cumhurbaşkanı ve AK Parti Genel Başkanı Recep Tayyip Erdoğan 31 Mart 2023 tarihinde yaptığı açıklamada bir yıl içinde 319 bin konutun depremzedelere teslim edileceğini açıkladı. 

Şubat sonuna kadar 45 bin 901 konut hak sahiplerine teslim edilecek. Bu sayı mart sonunda toplam 75 bin 364’e ulaşacak. Böylece Erdoğan’ın söz verdiği tarih itibarıyla ilk yıl için vaadin ancak yüzde 24’ü gerçekleşmiş olacak.

İktidarın belirlediği toplam ihtiyaç sayısı ise 680 bin konut. Mart 2024 sonu itibarıyla bu ihtiyacın sadece yüzde 11’i karşılanmış olacak.

1 yılda 319 bin konut vaadi

Cumhurbaşkanı Erdoğan 31 Mart 2023’ye yaptığı açıklamada “Amacımız, 319 bini bir yıl içinde olmak üzere toplam 650 bin yeni konut yaparak depremzede vatandaşlarımıza teslim etmektir” vaadinde bulundu.

Erdoğan 11 Nisan 2023’te yaptığı sosyal medya açıklamasında da “Allah’ın izniyle, 319 bini 1 yılda teslim edilecek şekilde, toplam 650 bin yeni konut yaparak afetin 11 ilimizde ve mücavirinde açtığı yaraları tamamen saracağız.” ifadelerini kullandı.

Deprem bölgesinde kaç konuta ihtiyaç var?

Deprem bölgesinde hasar gören ve inşa edilecek konut sayısı zamanla güncellendi. 

Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanı Mehmet Özhaseki’nin 9 Eylül 2023’ye yaptığı ve bakanlığın internet sitesinde yayımlanan verilere göre deprem bölgesinde ihtiyaca göre belirlenen konut ve köy evi sayısı toplamı 679 bin 996.

1 yıl sonunda hangi şehirde kaç konut yapıldı?

Buna göre en fazla konut ihtiyacı açık ara Hatay’da. Hatay’da 254 bin 195 konuta ihtiyaç duyulurken Mart 2024 sonunda bunun sadece 10 bin 418’i teslim edilmiş olacak.

Bakanlık Kahramanmaraş’ta 112 bin 414 konuta ihtiyaç duyulduğunu tespit ederken Mart 2024 sonu itibarıyla bunun 19 bin 501’i tamamlanmış olacak.

Malatya’da 103 bin 15 konuta ihtiyaç varken Mart 2024 sonunda 6 bin 672 konut teslim edilmiş olacak.

Adıyaman’da ihtiyaç 64 bin 811 iken Mart 2024 sonuna kadar 6 bin 1 konutun teslim edilmesi planlanıyor.

Gaziantep için belirlenen 41 bin 922 konutun 15 bin 160’u mart sonuna kadar teslim edilecek.

Henüz ihtiyacın yüzde 11’i teslim edildi

11 ili kapsayan toplama bakıldığında ise bakanlığın belirlediği ihtiyaç duyulan konut ve köy evi sayısı 679 bin 996 konuttan Mart 2024 sonu itibarıyla 75 bin 364’ü teslim edilmiş olacak.

Oran olarak bakıldığında ise Mart 2024 itibarıyla ihtiyaç duyulan konutların yüzde 11,1’i teslim edilmiş olacak. Geriye kalan ihtiyacın yüzde 88,9’un inşası ise devam edecek.

Teslim oranı en düşük Hatay’da: İhtiyacın sadece yüzde 4’ü tamamlandı

İhtiyaç ve teslim sayısına oran olarak da bakmak mümkün. Buna göre Hatay’da Şubat 2024 sonu itibarıyla ihtiyaç duyulan konutların yüzde 2,9’u teslim edilmiş olacak. 

Bu oran Mart 2024 sonunda yüzde 4,1’e yükselecek. Hatay teslim oranının açık ara en düşük olduğu şehir konumunda.

Erdoğan’dan merkezi yönetim, yerel yönetim dayanışması çıkışı

Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın 3 Şubat 2024’te Hatay’da yaptığı şu açıklamayı yaptı: “Bir gerçeği şu anda söylüyorum, merkezi yönetimle yerel yönetim el ele vermezse, dayanışma halinde olmazsa o şehre herhangi bir şey gelmez. Hatay’a geldi mi? Şu anda Hatay garip kaldı, Hatay mahzun kaldı.”

Erdoğan’ın deprem için düzenlenen etkinlikte 31 Mart yerel seçimleri için AK Parti’ye oy istemesine muhalefet partileri tepki gösterdi.

Mart 2024 sonunda diğer şehirlerde ihtiyaç duyulan konutların teslim oranı şöyle olacak: Malatya yüzde 6,5; Adıyaman yüzde 9,3; Adana yüzde 11,5; Elazığ yüzde 13,5, Şanlıurfa yüzde 13,8; Kahramanmaraş yüzde 17,4; Osmaniye yüzde 17,7; Diyarbakır yüzde 20,7; Gaziantep yüzde 36,2 ve Kilis yüzde 59,8.

İhtiyacın henüz yarısına yakını ihale edildi

Bakanlığın açıklamasına göre Şubat ayı itibarıyla deprem bölgesinde 218 bin 917’si TOKİ, 44 bin 275’i Emlak Konut Genel Müdürlüğü, 43 bin 874’ü Yapı İşleri Genel Müdürlüğünce olmak yapımı süren ve ihale aşamasındaki konut sayısı toplam 307 bin 66.

İhtiyaç duyulan konut sayısı 680 bin olduğundan henüz ihtiyacın yarısının bile ihale süreci tamamlanmadı. 

TOKİ 20 senede 1,2 milyon konut yaptı, deprem bölgesinde ihtiyaç 680 bin

Öte yandan iktidarın vaatlerinin ne kadar gerçekçi olduğu da tartışma konusu. Dönemşn Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanı Murat Kurum Eylül 2022’de yaptığı açıklamada “TOKİ eliyle tam 1 milyon 170 bin konut üreterek dünyada model olduk” dedi.

Buna göre 2003-2022 arasını kapsayan 20 senede TOKİ 1 milyon 170 bin konut inşa etti. Bu durumda TOKİ’nin sene başına ürettiği konut sayısı 58 bin 500 oluyor.

Anadolu Ajansı’nın TOKİ’den aldığı bilgilere dayanarak Ağustos 2022 tarihinde yayımladığı habere göre ise TOKİ son 3 senede 213 bin konut inşa etti. Bu da son üç senede yıllık ortalama 71 bin konutun inşa edildiği anlamına geliyor.

Bu veriler dikkate alındığında deprem bölgesindeki ihtiyacın karşılanmasının yıllar sürmesi bekleniyor.