İsveç’in NATO’ya katılım protokolü, Türkiye adına TBMM Genel Kurulu’nda oy çokluğuyla kabul edildi. Protokol, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın imzalamasının ardından Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girecek.
TBMM Genel Kurulu’nda bugün akşam saat 18.40 itibariyle “yasa teklifi” niteliğindeki İsveç’in NATO’ya katılım protokolüne ilişkin görüşmelere başlandı ve siyasi parti gruplarına 40’ar dakika söz hakkı verildi.
İsveç’in NATO’ya katılım protokolü, AK Parti, MHP ve ana muhalefet partisi CHP’nin “kabul” oyu vermesiyle 26 Aralık 2023’te TBMM Dışişleri Komisyonu’ndan oy çokluğuyla geçmişti. Komisyonda, Saadet Partisi ve İYİ Parti “ret” oyu kullanmıştı. Halkların Eşitlik ve Demokrasi Partisi (DEM Parti) ise oylamaya katılmamıştı.
MHP’li Meclis Başkanvekili Celal Adan’ın yönetimindeki bugünkü TBMM Genel Kurulu’nda ise, gruplar adına konuşmalar ve kısa söz almalar sonrasında saat 23.00 itibariyle oylama yapıldı.
Oylamaya, 346 milletvekili katıldı. Sonuçta protokol 55’e karşı 287 oyla kabul edildi. 346 milletvekilinin bulunduğu oylamada, 4 vekil çekimser kaldı.
İktidardaki Cumhur İttifakı’nın ortakları AK Parti ve MHP, “kabul” oyu verdi. CHP de Dışişleri Komisyonu’ndaki tutumunu korudu ve “NATO’nun genişlemesine destek verilmesi” gerekçesiyle “kabul” oyu kullandı. Muhalefet cephesindeki DEVA Partisi de “kabul” oyu verdi.
AK Parti Grubu, oylamada üç fire verdi. AK Parti’li İstanbul Milletvekili İsmail Erdem ve Kocaeli Milletvekili Cemil Yaman “ret” oyu kullandı. Mardin Milletvekili Muhammed Adak da, “çekimser” kaldı. Buna karşılık MHP ise firesiz şekilde “evet” demiş oldu.
CHP’den Samsun Milletvekili Murat Çan ve DEVA Partisi’nden İstanbul Milletvekili Elif Esen, “çekimser” oy kullananlar arasındaydı.
Cumhur İttifakı’nın küçük ortaklarından “ret” tavrı
DEM Parti ise Dışişleri Komisyonu’ndaki karşı tavrını koruyarak, “ret” yaklaşımı sürdürdü; ancak vekillerinden önemli bir bölümü oylamaya katılmamayı tercih etti.
İYİ Parti de komisyonda olduğu gibi İsveç’in Türkiye’ye verdiği sözlerini tutacağı konusunda güvence olmadığı gerekçesiyle “ret” oyu verdi.
Cumhur İttifakı çatısı altında geçtiğimiz yıl 14 Mayıs’ta TBMM’ye girmesine rağmen Yeniden Refah Partisi de “ret” oyu kullandı. AK Parti listesinden seçilmiş Demokratik Sol Parti (DSP) Genel Başkanı Önder Aksakal da “ret” oyu vereceğini açıkladı. Benzer şekilde Hür Dava Partisi (HÜDA PAR) da “ret” oyu kullandı.
Saadet Partisi Grubu’nda ise Gelecek Partili Selçuk Özdağ “çekimser” oy kullanırken, Saadet Partili’ler “ret” oyu verdi.
Demokrat Parti, Türkiye İşçi Partisi (TİP) ve Emek Partisi (EMEP) de “ret” cephesinde yer aldı.
Finlandiya’nın NATO’ya katılım protokolü ise, TBMM’de 23 Mart 2023’te onaylanmıştı; ancak Erdoğan’ın imza sürecinin ardından Resmi Gazete’de 1 Nisan 2023’te yayımlanmıştı.
Saadet Partisi Grubu İsveç konusunda ikiye bölündü
İsveç’in NATO üyeliği nedeniyle Saadet Partisi Meclis Grubu’nda görüş ayrılığı ortaya çıktı.
TBMM Genel Kurulu’nda; Saadet Partisi Grubu adına söz alan Gelecek Partisi’nden İstanbul Milletvekili İsa Mesih Şahin, İsveç’in NATO’ya katılımına karşı çıkmayacaklarını açıkladı. Saadet Partisi Genel Başkan Yardımcısı ve İstanbul Milletvekili Mustafa Kaya ise Saadet Partisi Grubu olarak katılım protokolüne “ret” oyu vereceklerini söyledi. Böylece Gelecek Partisi’nin 10 milletvekilinin katılımıyla 6 Temmuz 2023’te kurulmuş olan Saadet Partisi Grubu, fiilen İsveç konusunda ikiye bölündü.
İsa Mesih Şahin, “Gelecek Partisi olarak ülkemizin ve milletimizin menfaatlerini ilgilendiren her konuda TBMM’de yapıcı bir siyaset anlayışı ortaya koyuyoruz. İsveç’in Gazze’de insanlık suçuna maruz kalan mazlum Filistinlilerin yanında yer alan tutumunu da olumlu bulduğumuzu ifade etmek istiyorum. Oy tercihimiz iktidarın dış politikasındaki yanlış politikaları not ederek ancak Türkiye’nin önümüzdeki dönemde bölgede ve uluslararası arenada yalnızlaşmaması ve dışlanmaması adına Gelecek Partisi olarak İsveç’in NATO üyeliğine karşı çıkmadığımızı beyan etmek istiyorum” diye konuştu.
Saadet Partisi adına Mustafa Kaya ise, ABD’ye F-16 askeri uçak alımıyla ilgili güven olamayacağını savunarak, “Hayır diyebilmek çok önemlidir, ‘hayır’ demek iradeyi kendi ellerinde tutabilmektir” diye konuştu. Kaya, Erdoğan’ın İsveç’e yönelik eski eleştirilerini hatırlatarak o günden bugüne hangi değişikliklerin olduğunu da sordu ve “Kapalı kapılar ardında verilen sözlerin hiçbir anlamı yoktur. İrade bu millette ve bu milletvekillerindedir” dedi.
İYİ Parti ABD’yi hedef alarak İsveç’e “hayır” dedi
İYİ Parti adına Grup Başkanı Ankara Milletvekili Koray Aydın, “ret” oyu kullanacaklarını belirterek, “İsveç’in teröre dair attığı sözde adımların Türkiye’nin ve uluslararası kamuoyunun gözünü boyamak amaçlı olduğu son derece açıktır. Bu karar dönüşü olmayan bir karardır. Türkiye bir kez evet dedikten sonra elindeki tüm müzakere ve pazarlık olanaklarından yoksun kalacaktır” dedi.
İsveç’e en güçlü desteği ise ABD’nin verdiğini kaydeden Aydın, geri adım atmasını eleştirdiği Erdoğan ve AK Parti’yeyönelik olarak “ABD belli ki İsveç’in NATO üyeliği konusunu savunma sanayisi ve F-16’lar hakkındaki taleplerimize karşı koz olarak kullanmaktadır. İktidar bu Protokolü Genel Kurula getirerek Amerika Birleşik Devletleri’nin isteklerini de yerine getirmiş olacaktır. İktidara sormak istiyorum: Amerika Birleşik Devletleri’nin en büyük destekçisi olduğu İsrail, bugün Filistin’de soykırım yaparken siz bunu nasıl yapacaksınız? Pek çok NATO üyesinin İsrail’e destek verdiği bu ortamda NATO’nun genişlemesine nasıl müsaade edeceksiniz? İşte, size samimiyet testi. Mübarek üç ayların içinde olduğumuz bu günlerde Filistinli çocukların annesiz babasız kaldığı, ailelerin tamamen yok olduğu, şehirlere bombaların yağdığı bir ortamda bu teklifi nasıl onaylayacaksınız? Evet, nasıl onaylayacaksınız?” diye sordu. Aydın, “Bu tutarsız, basiretsiz ve çelişkili dış politika sebebiyle bu İYİ Parti komisyonda İsveç’in NATO’ya üyeliğine ‘hayır’ oyu kullanmıştır. Bu şartlar altında TBMM Genel Kurulu’nda da bu siyasi irademiz devam edecektir” diye ekledi.
İYİ Parti Sözcüsü Ankara Milletvekili Kürşad Zorlu da, Türkiye’nin göç ülkesi haline getirilmesine karşın İsveç gibi Avrupa ülkelerinde Türkiye Cumhuriyeti yurttaşlarına vize verilmediğini gündeme getirdi. Zorlu, ABD’yi de Suriye’nin kuzeyinde terör örgütü yapılanmasıyla iş birliğiyle eleştirdi.
DEM Parti nasıl “ret” oyu tutumu aldı?
DEM Parti Grup Başkanvekili Gülistan Kılıç Koçyiğit, AK Parti’nin İsveç’le yürüttüğü müzakere süreci için “iki yüzlü” ifadesini kullanarak, “Kürt düşmanlığı” üzerinden NATO’ya katılıma onay verilmesi için pazarlık yapıldığını söyledi. Koçyiğit, “Sonuç olarak bugün İsveç halkı bir yandan ‘ya NATO ya Putin’ iklimine sıkıştırılırken AKP iktidarının bu süreçte yürüttüğü politika İsveç’i ‘ya Kürtler ya NATO’ ikilemine sıkıştırmaya çalışması tarihin utanç sayfalarından silinemeyecektir” dedi.
DEM Parti Diyarbakır Milletvekili Cengiz Çandar da, daha önce İsveç’te yaşadığını hatırlatarak, Türkiye’nin terör gerekçesiyle önce 32 ardından 72 kişinin iadesini talep ettiğini ancak listesinde ölenler olduğunu kaydetti. Dolayısıyla Ankara’nın İsveç’ten ne istediğinin dünyada anlaşılamadığını anlatan Çandar, F-16’larla ilgili ABD Kongresi’nin onayıyla ilgili Başkan Joe Biden’dan söz alındığı iddiasıyla ilgili soru işareti olduğunu söyleyerek, “Türkiye’nin izlediği politikaya nerden baksanız bakın, bu, meşhur ağa, maraba ve eşek hikâyesini andırıyor. Hani bu en sonunda iş yolculuğun başladığı yere gelmiş de maraba ağaya dönmüş “Ağam, biz bu haltı niye yedik? Başladığımız noktadayız.” demiş, İsveç’in NATO üyeliğiyle ilgili durumumuz da bu. Biz Türkiye olarak bu konuda, taleplerimizin karşılanması anlamında bir buçuk yıl önce neredeysek aynı noktada duruyoruz” diye konuştu.
CHP iktidara F-35’leri anımsattı: F-16’lar da gelmezse ne olacak?
CHP Grubu adına İstanbul Milletvekili Oğuz Kaan Salıcı, “AKP’nin uygulamış olduğu siyaset her ne kadar yanlış olursa olsun Türkiye Cumhuriyeti’nin çıkarları ile İsveç’in NATO’ya üyeliği örtüşmektedir” diyerek “kabul” oyu gerekçesini açıkladı.
NATO’nun AK Parti iktidarında 5 defa genişlediğini 19 üyeli ittifaka 12 yeni üye katıldığını anımsatan Salıcı, “Acaba bu 5 genişleme sırasında Türkiye ne kazandı? Bulgaristan, Romanya, Slovakya, Slovenya, Estonya, Letonya, Litvanya, Arnavutluk, Hırvatistan, Karadağ, Kuzey Makedonya ve Finlandiya’dan ne alındı? Bu 12 ülkenin 9’u Avrupa Birliği üyesi, hangisinden Avrupa Birliği üyeliği konusunda destek alabildi Türkiye? İktidar bu konulara bir açıklık getirmeli ya da daha önceki 5 NATO genişlemesinde Türkiye’ye çok büyük kazanımlar sağlamış gibi bir rol yapmayı bırakmalıdır” dedi.
İktidara “Sizden yerli ve milli bu U dönüşüne açıklama bekliyoruz” diye seslenen Salıcı, “NATO’ya üyelik talebi olan kim? İsveç. Uçak pazarlığını kiminle yapıyorsunuz? Amerika’yla. Biz F-35 projesinin ana ortağıydık, parasını ödedik, beş tane F-35 uçağı Türkiye için Amerika’da üretildi. Karşılığında 1,4 milyar dolar para ödendi, pilotlarımız da eğitimlerini aldı. Ama uçakları Türkiye’ye getiremiyoruz. Yunanistan’ın elinde F-35 olacak, bizde F-16 olacak; bunun anlamı da Ege’de hava üstünlüğünü kaybetmek demektir. ‘Diplomatik başarı’ diye kopartılan yaygaranın özü budur ama size bir tavsiyemiz var, siz şu ana kadar çok kandırıldınız, bir kere daha kandırılmayın çünkü biz sizin F-16’ları alıp getireceğinizden de emin değiliz. Bu kadar takla attıktan sonra Amerika taş koyarsa F-35’lerimizden sonra F-16’ları da bu ülkeye getiremezseniz sakın ola Meclis’e gelmeyin, milletin yüzüne bakacak hâliniz kalmaz” diye konuştu.
İktidar cephesinde ise MHP adına Genel Başkan Yardımcısı Kamil Aydın kısa bir konuşmayla “kabul” oyu vereceklerini açıkladı. AK Parti adına Ankara Milletvekili Fuat Oktay, İsveç odaklı konuştuğu görüldü. Oktay, ABD’yle yürütülen pazarlıklarla ilgili sorulara ve tepkilere yanıt vermedi.
Cemal Enginyurt: Recep Ağabey’i mahcup etmemek için hayır
Günün en dikkat çekici konuşması ise Demokrat Parti Genel Başkan Yardımcısı Cemal Enginyurt’un oldu.
Enginyurt, “‘İsveç PKK sevicisidir, İsveç terör destekçisidir, İsveç Kandil’dir, İsveç FETÖ’cülere silah verir, İsveç FETÖ’cüleri destekler, PKK’lılara parasal yardım yapar.’ Bunları Sayın Cumhurbaşkanımız Recep Tayyip Erdoğan söyledi. Ben de Recep Ağabey’i mahcup etmemek için Demokrat Parti olarak onu destekliyor ve hayır diyorum” diye konuştu.
TİP Genel Başkanı Erkan Baş ise, “Biz NATO’nun kendisine karşıyız, Türkiye’nin NATO üyeliğine karşıyız, NATO’nun genişlemesine de karşıyız” diyerek “hayır” oyunu ilan etti.
HÜDA PAR Genel Sekreteri Gaziantep Milletvekili Şahzade Demir, “NATO’nun dünyada adaletin tesisi anlamında eğer bir karşılığı olsaydı Filistin’de bugün yaşanan vahşete, yaşanan katliama, her gün 300-500 kişinin katledildiği bir sürece NATO’nun sesi çıkacak, bunlara sahip çıkma anlamında Siyonist işgal rejimine bir baskı uygulayacak ve bu katliamları durdurmaya yönelik bir adım atacaktı ama hiçbirimiz malum olduğu üzere böyle bir şey görmedik. Sonuç olarak Batı’nın Türkiye’ye karşı şantaj ve baskılarının boşa çıkarılması anlamında dahi olsa bu Gazi Meclisten bir ‘hayır’ oyunun çıkmasının çok daha hayırlı olacağını düşünüyoruz” sözleriyle tepkisini açıkladı.
EMEP adına İskender Bayhan da, NATO karşıtlığını paylaştı.
DEVA Partisi Genel Başkan Yardımcısı Mustafa Yeneroğlu ise, İsveç’in NATO üyeliğini desteklediklerini söyledi.
NATO’nun genişlemesinde gözler artık Macaristan’da
Bu arada İsveç’in üyeliğini henüz onaylamayan Macaristan Başbakanı Viktor Orban ise bugün X hesabından bir paylaşımda bulundu. Orban, bugün İsveç Başbakanı Ulf Kristersson’a, NATO üyeliğini görüşmek üzere Macaristan’a davet eden bir mektup gönderdiğini açıkladı.
Macaristan, Finlandiya’nın NATO’ya üyeliğini de Türkiye’nin kabulünün ardından onaylamayı tercih etmişti.
Rusya’nın Ukrayna’yı işgali nedeniyle Finlandiya ve İsveç, 18 Mayıs 2023’te NATO’ya katılım başvurusunda bulunmuştu. Onay süreci ise, Finlandiya ve İsveç’in 29 Haziran 2022’de Madrid’de düzenlenen NATO Zirvesi’nde üyeliğe davet edilmeleriyle başlamıştı.