Neil Armstrong ve Buzz Aldrin 1969 yazında Ay’a ayak bastı. Sonraki birkaç yıl içinde peş peşe beş Apollo görevi daha Ay yüzeyine inecekti. Aynı şekilde Rusya da Luna 9 adlı uzay aracını Ay’ın yüzeyine indirmişti. Aradan yarım asırdan fazla zaman geçti ancak Ay’a insan ya da robot indirmek hala son derece iddialı ve zor bir iş olmaya devam ediyor.
Bu tecrübe ve aradan geçen onca zamandan sonra Ay yüzeyine iniş yapmanın daha basit olması gerekmez miydi? Son yıllarda yapılan denemeler bunun böyle olmadığını gösteriyor.
ABD Ulusal Havacılık ve Uzay Ajansının (NASA) “Ticari Ay Yükü Hizmetleri (CLPS) Programı” kapsamında “Peregrine” isimli aya iniş aracını taşıyan “Vulcan Centaur” roketi, 2024 yılının ilk günlerinde başarıyla uzaya gönderildi.
Ancak Ay’a iniş için fırlatılan “Peregrine” uzay aracı, fırlatıldıktan sonra teknik bir sorunla karşı karşıya kaldı ve Ay’a iniş ihtimali artık yok. Peregrine’nin yakıt tankında sızıntı meydana geldiği ortaya çıktı.
Bundan önce yani 2023 yılı içinde Rusya’nın Luna 25 adlı aracı Ay’a iniş sırasında yüzeye çakıldı. Yine İsrailli Beresheet iniş aracı 2019’da düşerken, ispace tarafından inşa edilen mürettebatsız bir Japon uzay aracı da yine geçen yıl Ay’ın yüzeyine çakıldı.
Avrupa Uzay Ajansı’nın (Esa) eski genel müdürlerinden Jan Wörner, temel zorluklardan birinin ‘ağırlık’ olduğunu söylüyor.
“Her zaman başarısızlığa yakınsınız çünkü hafif olmak zorundasınız yoksa uzay aracı uçmaz. Büyük bir güvenlik marjına sahip olamazsınız.” diyor Jan Wörner.
The Guardian’a konuşan Wörner, neredeyse her uzay aracının bir ‘prototip’ olduğunu, Galileo iletişim uyduları gibi nadir durumlar dışında, uzay araçlarının ‘ısmarlama makineler’ olduğunu söylüyor.
Bu uzay araçlarının denenmiş ve test edilmiş sistemler ve tasarımlarla seri olarak üretilmediğini belirten Wörner, “Bir kez uzaya yerleştirildiklerinde kendi başlarına kalırlar. Arabanızla ilgili bir sorun yaşarsanız tamir ettirebilirsiniz ama uzayda böyle bir imkan yok” diyor.
Bilindiği gibi Ay’da yer çekimi Dünya’dakinin altıda biri kadar ve Ay bir atmosfere sahip değil.
Uzay araçları Dünya’ya iniş yaparken, atmosferimizi kullanarak yavaşlar.
Ancak Ay’a iniş için bir itici motor gücüne ihtiyaç var.
Ay’da GPS sitemi de yok yani bir uydu ağına sahip değil.
Uzay araçlarının hedeflerine uçarak varabildiği ve paraşütlerle fren yapabildiği Mars’ın aksine, Ay’a iniş tamamen motorlara bağlı.
Bu durum astronotlara hata yapma payı bırakmıyor.
Eğer küçük sondalarda olduğu gibi tek bir motorunuz varsa, bu motorun yönlendirilebilir olması gerekir, çünkü inişi kontrol etmenin başka bir yolu yoktur.
Uzmanlar ayrıca, motorun itiş gücünün yukarı ve aşağı ayarlanabilmesini sağlayan bir gaz kelebeğinin olması gerektiğini belirtiyor.
Avrupa Uzay Ajansı’nın Ay keşif grubu lideri Nico Dettmann, “Genellikle onları ateşlersiniz ve sabit bir itiş gücü sağlarlar. Operasyonlar sırasında itiş gücünü değiştirmek işleri daha karmaşık hale getiriyor.” diyor ve ekliyor:
“İnsanlar on yıllardır iniş araçları geliştirmiyor. Bir Ay aracını test etmek ve onaylamak diğer pek uzay sistemlerine kıyasla çok daha zordur.”
***Mutluluk, adalet, özgürlük, hukuk, insanlık ve sevgi paylaştıkça artar***