Cumhurbaşkanı Erdoğan Ekim 2022’de “Bu kardeşiniz bu görevde olduğu sürece, faiz her geçen gün inmeye devam edecektir” dediğinde politika faizi yüzde 10,5 idi. Bir sene sonra politika faizi yüzde 33,5 oldu.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan “Faiz sebeptir, enflasyon neticedir” diyerek uzun yıllar düşük faizi savundu. Ancak ekonomide “rasyonel zemine” dönmeye çalışan Türkiye’de faizler rekor seviyeye yükseldi.
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın (TCMB) gecelik borç alma faiz oranı son 20 yılın en yüksek seviyesine ulaştı. TCMB’nin politika faizi de cumhurbaşkanlığı seçimlerinin art arda gelen artışlardan sonra yine açık ara en yüksek seviyeye yükseldi. Faiz giderleri bütçede önemli bir yer tutuyor.
TCMB’nin, gecelik olarak borç almak ya da gecelik olarak borç vermek isteyen bankalara uyguladığı faize “gecelik işlemlerde uygulanan faizler” adı veriliyor. İktisatçı Mahfi Eğilmez’e göre TCMB, bu yolla ikincil piyasada oluşan kısa vadeli faiz oranlarını, döviz kurlarını ve kredilerin büyüme hızını etkileyebiliyor.
TCMB verilerine göre gecelik borç alma faizi AK Parti iktidara geldiğinde Kasım 2002’de yüzde 46 idi. Bu oran hükümetin ilk yılında Ekim 2003’e gelindiğinde yüzde 26’ye kadar geriledi.
Aralık 2010’da yüzde 1,5’e düştü
Faizler kademeli olarak düşerek Aralık 2010’de yüzde 1,5’a kadar geriledi. Daha sonra inişli çıkışlı bir seyir izleyen gecelik borç verme faiz oranı Eylül 2018’de uzun yıllar sonra yeniden yüzde 20 barajını aştı.
Sonra yine inişli çıkışlı bir seyir izleyen faiz oranı cumhurbaşkanlığı seçimleri öncesinde Şubat 2023’te yüzde 7’ye kadar geriledi. Ancak seçim sonrası Hazine ve Maliye Bakanlığı koltuğuna Nureddin Nebati’nin yerine Mehmet Şimşek’in oturmasıyla Türkiye “rasyonel zemine” dönmeye karar verdi. Seçim sonrası art arda yüksek faiz artışları yaşandı.
Son olarak 27 Ekim 2023’te gecelik borç verme faiz oranı yüzde 33,5 oldu. Böyle faiz oranı Ekim 2003’ten bu yana ilk kez yüzde 30 barajını da aştı.
Erdoğan’ın Ekim 2022’de “Bu kardeşiniz bu görevde olduğu sürece faiz her geçen gün inmeye devam edecektir” demesinden sonra bir yıl içinde TCMB’nin gecelik borç alma oranı yüzde 10,5’den yüzde 33,5’e yükseldi.
Politika faizi de rekor üstüne rekor kırdı
“Politika faizi” olarak bilinen bir hafta vadeli repo işlemlerine uygulanan faiz oranı da son aylarda en yüksek seviyeyi gördü. TCMB’nin 2010 yılından bu yana oranları içeren verisine göre 2018 ortasına kadar yüzde 10 barajını aşmamıştı.
2018 yılında politika faizi yüzde 24’e kadar yükseldi. Ancak seçime kadar bu sınırı aşmadı. Mayıs 2023’te politika faizi yüzde 8,5 idi.
Seçim sonrası yeni ekonomi yönetimiyle bu oran art arda yüksek artış oranlarıyla yüzde 35’e kadar çıktı.
İlk kez üst üste 5 kez artış
Politika faizinde daha önde üst üste 4 kez artışlar yaşanmıştı. Ancak seçim sonrası 5 kez üst üste faiz oranı yükseldi.
Faiz giderleri artıyor
Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın açıkladığı merkezi yönetim bütçesindeki açık da 2023’te rekor kırıyor. Bakanlığın verilerine göre bütçe açığının önemli sebeplerinden birisi faiz giderlerindeki artış. Ocak-Eylül 2022’de 207,7 milyar lira olan faiz gideri 2023’ün aynı döneminde 470,9 milyar liraya ulaştı. Bu da faiz giderlerinin yüzde 127 arttığını gösteriyor.
Son 5 yıla bakıldığında bu dönemde faiz giderlerinin en çok yükseldiği yıl 2023 oldu. Faiz giderleri 2022’de önceki yıla göre yüzde 45 artarken 2021 ve 2020’de bu dönemdeki yıllık artış yüzde 32 gerçekleşmişti.
Erdoğan: “Bu kardeşiniz bu görevde olduğu sürece faiz inecek”
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan yeni ekonomi politikasına geçtiği dönemde Kasım 2021’de yaptığı konuşmada, “Faiz sebeptir, enflasyon neticedir. Beraber yürüdüğümüz arkadaşlarımızdan faizi savunanlar, kusura bakmasınlar. Bu yolda ben, faizi savunanla beraber olamam, olmam” demişti.
Erdoğan Ekim 2022’de de “Bu kardeşiniz bu görevde olduğu sürece, faiz her geçen gün, her geçen hafta, her geçen ay inmeye devam edecektir. Kimse bize bu konuda akıl vermesin.” İfadelerini kullanmıştı.
***Mutluluk, adalet, özgürlük, hukuk, insanlık ve sevgi paylaştıkça artar***