Serseri kurşunla ölümler: ‘Kimse bize bu mermilerin öldürebileceğini söylemedi’

Lübnan’da çeşitli kutlamalarda havaya ateş eden silahlardan çıkan serseri kurşunlar her yıl ortalama yedi can alıyor. Her kurbanla birlikte, can kaybına yol açan bu ölümcül kültürün neden devam ettiği tartışması da yeniden alevleniyor. BBC Arapça’dan Carine Torbey bu sorunun cevabını aradı.

Naya, bir adayın lise sınavlarındaki başarısını kutlayan yakın bir mahallede atılan silahtan çıkan serseri kurşunla vurulduğunda yedi yaşındaydı. Ağustos ayında kafasından vurulduğunda okul bahçesinde oynuyordu.

Naya ölmeden önce 23 gün komada kaldı ve bu olay sosyal medyada bir öfke dalgasına yol açtı.

Ancak bu tür hedefsiz cinayet vakalarında, doğrulanabilen tek bilgi genellikle kurbanın kimliği oluyor; katil genellikle anonim bir suçlu olarak kalır, kendi hayatına devam eder ve belki de verdiği zarardan habersizdir.

Hasmik Harpoyan, “Naya ölmeden haftalar önce komaya girdiğinde geceler boyunca onun için dua ettim” diyor. Naya’yı ya da ailesini tanımıyor ama nasıl hissettiklerini çok iyi biliyor.

Futbol maçında serseri kurşunla vurulan 13 yaşındaki çocuk

Daha birkaç ay önce Harpoyan’ın 13 yaşındaki oğlu V. Christ, başkent Beyrut’un batısındaki bir stadyumda maça gitmiş, kaburgalarının arasına bir kurşun isabet etmiş ama mucizevi bir şekilde hayatta kalmıştı.

Kurşun hala Christ’in göğsüne saplı halde duruyor. Vücudunda Kalaşnikof mermisinin girdiği küçük bir noktayı gösteriyor.

Olay günü kurşun sesi duyduğunu hatırlamıyor. Tek hatırladığı aniden sırtında çok keskin bir ağrı hissettiği ve nefes alamadığı. Antrenörü kan lekelerini fark edene kadar Christ’in neden ağladığını anlayamamış ve onu doğruca hastaneye götürmüş.

Christ “serseri kurşun” teriminin ne anlama geldiğini bile bilmiyordu. Ama bugün ne zaman bir ses duysa irkiliyor.

“Kurşun ya da havai fişek olsun, herhangi bir seste aklımı kaçıracak gibi oluyorum. Sağa sola koşuyorum, saklanacak bir yer arıyorum.”

Polis hastaneye geldiğinde aileye dava açmalarını tavsiye etti.

İki hafta sonra Christ’in ailesini tekrar arayarak, o gün kaybettikleri bir yakınlarının yasını tuttukları için ateş eden 12 kişiyi tespit edebildiklerini, ancak oğullarının kimin kurşunuyla vurulduğunu belirleyemediklerini söyledi.

Havaya ateş etmek Lübnan yasalarına aykırı olmasına ve 2016’dan bu yana altı aydan üç yıla kadar hapis, para cezası ve silahlara el konulmasıyla cezalandırılmasına rağmen Christ’in ailesi kimseye karşı suç duyurusunda bulunmadı.

Eğer ateş etmek ölümle sonuçlanırsa, cezası ağır.

“Birini suçlasam bile, hapishaneye bir kapıdan girer, diğerinden çıkar ve sonra benim evime gelir” diyen Harpoyan, tetikçilerin siyasi liderler tarafından korunduğuna ve bunlardan birinin yargılanmasının davacı açısından geri tepebileceğine dair genel bir hissi ifade ediyor.

Çok az kişinin bu suçtan dolayı ceza aldığı doğru.

Hukuk ve adalet konularıyla ilgilenen Lübnan gazetesi Al-Qaws’a göre geçtiğimiz yılbaşı gecesi, kutlama amaçlı silahlı saldırı suçlarıyla ilgili olarak 242 şüpheli tespit edildi.

Rapor, bunlardan 186’sı hakkında hiçbir işlem yapılmadığını, diğerlerinin geçici olarak tutuklandığını ve sadece ikisinin gözaltında tutulduğunu ortaya koydu.

Yorumcular bunun nedeninin bu iki kişinin irtibat kurabilecekleri herhangi bir siyasetçi ya da nüfuzlu kişi tanımamaları olduğunu düşünüyor.

Havaya ateş edildiğinde mermiye ne olur?

Çeşitli çalışmalar, düşen bir merminin hızının yeni ateşlenmiş bir merminin hızından çok daha düşük olmasına rağmen, yine de ölümcül olabileceğini gösteriyor.

Mermi ateşlendiğinde, gazların hızla genleşmesiyle namludan aşağıya doğru büyük bir hızla itilir; yüksek hızlı bir silahta bu saniyede bin 500 metreden fazla olabilir.

Eğer havaya doğru ateşlenirse, mermiler bu patlayıcı ivmenin etkisi altında hareket edecek ve yer çekimi ve hava direnci hızlarını sıfıra indirene kadar yukarı çıkmaya devam edecektir.

Daha sonra mermiler aşağı doğru inişe geçecek ve yer çekimi nedeniyle hızları artacaktır (hava direnci onları yavaşlatmaya devam etse de).

Bir merminin son hızı, mermi bileşimi, mermilerin şekli ve kalibresi ve ateşleme açısı gibi birçok faktöre bağlı.

1962 yılında yapılan bir araştırmaya göre, 0.30 kalibrelik mermiler düşerken saniyede 91 metre hıza ulaşabilir. Araştırmalar, saniyede 61 metrenin kafatasını delmek için yeterli olduğunu gösteriyor.

2018’de yapılan bir araştırma, düşen bazı mermilerin saniyede 180 metre kadar hıza ulaşabildiğini ve kafatasından geçebildiğini ortaya koymuştu.

Silah kültürüyle ilgili çalışma yapan uzmanlar, havaya ateş etmenin silahları erkeklik ve ego ile ilişkilendiren kültürel varsayımlardan kaynaklandığına inanıyor.

Ancak aynı zamanda, kurusıkı silahlarla da olsa, askeri cenaze törenlerinde 21 pare top atışı yapılması ya da atış birliklerinin konuşlandırılması şeklindeki yaygın uygulamanın da bir şekilde etkisinin olabileceğini söylüyorlar.

‘Vicdan azabı çekmeye başladım’

Bu trajik hikayelere, medyada yürütülen yoğun farkındalık kampanyalarına ve dini ve siyasi otoritelerin bu olguyu defalarca kınamasına rağmen, birçok kişi ülke genelindeki kutlamalarda bu alışkanlığı sürdürmeye devam ediyor. Ancak bazı katılımcılar bir kez daha düşünüyor.

Batı Beyrut’ta yaşayan 31 yaşındaki Ayman da eskiden havaya ateş açan biriymiş. Yoğun yapılaşmanın olduğu bir bölgede oturduğu binanın çatısından fırsat buldukça gökyüzüne rastgele ateş edermiş.

“İlk kez on dört yaşındaydım. Havaya ateş ederdik ve hatta diğer mahallelerdeki gençlerle yarışırdık” diye anlatıyor.

Düğünlerde ya da başka bir kutlamada, hatta bazen de hiçbir neden yokken ateş edermiş.

Ancak birkaç yıl önce bundan vazgeçmiş.

“Birinin serseri kurşunlarla öldürüldüğünü duyduğumda vicdan azabı çekmeye başladım. Ben büyürken kimse bize bunun erkeklikle ilgisi olmadığını söylemedi. Kimse bize bu mermilerin öldürebileceğini ve dinen yasak olduğunu söylemedi.”

Ayman silahını tamamen terk etmemiş ama artık atış kulüplerinde ya da uzak bölgelerde kullanmayı tercih ediyor.

Kutlama amacıyla havaya ateş açmak ne kadar yaygın?

Bu uygulama Orta Doğu, Kuzey Afrika, Güney Amerika, Balkanlar ve Asya’nın Afganistan ve Pakistan gibi bölgelerinde yaygın.

Genellikle yılbaşı, düğün, dini bir bayram ya da iyi bir sınav veya maç sonucu gibi mutlu bir olayla bağlantılıdır.

ABD’de de havaya ateş açılıyor, ancak bu kutlamadan çok sokak şiddetiyle bağlantılı.

Ağustos ayında Ürdünlü polis memuru Hamza El Fanatseh düğün gününde serseri bir kurşunla öldürüldü.

Ocak ayında ABD’nin Michigan eyaletinde bir partide kutlama amaçlı ateş açılması sonucu iki kişi hayatını kaybetti. Aralık 2021’de, Kuzey Carolina’da biri kadın olmak üzere çok sayıda kişi serseri kurşunlarla vurularak öldürüldü.

Eylül 2021’de Afganistan’ın başkenti Kabil’de Taliban militanlarının Panjshir Vadisi’ni ele geçirmelerini kutlamaları sırasında en az 17 kişi öldü ve 41 kişi yaralandı.

Ölümle sonuçlanan diğer örnekler arasında Filipinler’de 2011 yılbaşı kutlamalarında serseri kurşunların isabet ettiği üç kişi; 2010 yılında bir Türk damadın kendi düğününde AK-47 ile ateş ederek üç akrabasını öldürmesi; ve Irak futbol takımının 2007 Asya Kupası’nda Vietnam’ı yenmesinin ardından Bağdat’ta yapılan kutlamalar sırasında üç kişinin öldürülmesi sayılabilir.

KAYNAK: BBC TÜRKÇE