Avrupa’da reel ücret neredeyse tüm ülkelerde geriledi, Türkiye’de durum ne?

Avrupa’da enflasyonun tarihi seviyeleri görmesiyle reel ücret neredeyse tüm ülkelerde geriledi. Bu da işçi ve memurun alım gücünü düşürdü. 

2022 yılının ekim ayında Avrupa Birliği’nde (AB) yıllık enflasyon yüzde 11,5 oldu. Bu son 40 yılın en yüksek enflasyon oranı olarak kayıtlara geçti. 

AB’de sıra dışı şekilde yükselen enflasyon işçi ve memurların alım gücünü sarstı çünkü gerçek ücretler neredeyse tüm ülkelerde düşüş gösterdi.

Peki, Avrupa’da enflasyon maaşları ve alım gücünü nasıl etkiledi? Türkiye’de durum ne?

Dünya Bankası verilerine göre 1960’dan bugüne AB’de enflasyonun yüzde 10’u aştığı zamanlar oldukça az. 

1974 yılında yüzde 13,2 ile en yüksek değeri gördü. 1980’de ise AB’de yıllık enflasyon yüzde 12,9 oldu. Bu tarihten bu yana en yüksek oran Ekim 2022’de görülen yüzde 11,5 oldu.

Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü’nün (OECD) Yapay Zeka ve İşgücü Piyasası raporu Avrupa ülkelerinde gerçek (reel) ücretlerin son yıllarda nasıl düştüğünü açıkça gösteriyor. 

Reel ücret, enflasyonu dikkate alarak hesaplanıyor. OECD üyesi olmasına rağmen Türkiye raporda yer almıyor. Türkiye’deki değişimi ise TÜİK verilerine dayanarak inceledik.

2022-2023 ilk çeyrekler arasında Avrupa’da 25 ülkenin 23’ünde saatlik reel ücretler düştü.

En büyük düşüş yüzde 15,6 ile Macaristan’da gerçekleşti. Macaristan’ı yüzde 13,4 ile Letonya ve yüzde 10,4 düşüş ile Çekya takip etti.

Reel ücretin arttığı iki ülke ise yüzde 2,9 ile Belçika ve yüzde 0,4 ile Hollanda oldu.

Diğer bazı ülkelerdeki düşüş oranı ise şöyle oldu: İtalya yüzde 7,3; Almanya yüzde 3,3; İngiltere yüzde 2,9; Fransa yüzde 1,8 ve İspanya ile Yunanistan yüzde 1,2.

COVID-19 döneminde ücretler nasıl değişti?

COVID-19 salgını da Avrupa’da ekonomiyi derinden etkiledi. Buna ücretler de dahil. 2019-2022 son çeyrekler arasında saatlik gerçek ücretin kümülatif olarak ne kadar değiştiğine bakıldığında 25 ülkenin 17’sinde düşüş görülürken sekizinde artış yaşandı.

Saatlik reel ücrette en büyük düşük yüzde 9,6 ile Estonya’da yaşanırken Çekya (yüzde 8,3), İtalya (yüzde 7,5), Hollanda (yüzde 7,4) ve İtalya (yüzde 7) bu ülkeyi takip etti.

Bu dönemde reel ücretin en çok arttığı ülke ise yüzde 7,1 ile Litvanya olurken ardından yüzde 5,5 ile Slovenya ve yüzde 4,7 ile Macaristan geldi. Bu dönemde Almanya’da reel ücret yüzde 3,2 geriledi.

Nominal ücretlerde artış

Enflasyonun dikkate alınmadığı nominal ücretler ise artış gösterdi.

2022-2023 ilk çeyrekler arasında Litvanya’da nominal ücret yüzde 13,6 artarken en az artış yüzde 0,6 ile Finlandiya’da görüldü.

2019-2022 son çeyrekler arasında ise Litvanya’da nominal ücret yüzde 41,9 artarken en düşük artış yüzde 1,5 ile İsveç’te kaydedildi.

Düşük ücretli sektörler nispeten daha iyi durumda

OECD raporuna göre, reel ücretler genel olarak düşerken, düşük ücretli sektörlerde çalışanlar genellikle nispeten daha iyi durumda.

2022 ve 2023’ün ilk çeyrekleri arasındaki değişim, Avrupa’da verileri mevcut olan 23 ülkeden 13’ünde reel ücretlerin düşük ücretli sektörlerde, yüksek ücretli sektörlere kıyasla daha iyi performans gösterdiğini ortaya çıkardı

Yunanistan bunun güzel bir örneği. Düşük ücretli sektörlerde reel ücretler yüzde 5,1 artarken yüksek ücretli sektörlerde yüzde 2,9 düştü.

Öte yandan, İtalya, Portekiz, Birleşik Krallık gibi bazı ülkelerde yüksek ücretli sektörlerdeki değişimler düşük ücretli alanlardan biraz daha iyi durumda.

Türkiye’de durum ne?

OECD verilerinde Türkiye’nin son yıllardaki ücret verileri yer almıyor. Tam kıyas olmasa da asgari ücret ve memur maaşlarından hesaplama yapmak mümkün. Buna göre 2022 ilk çeyrekte aylık asgari ücret 4 bin 253 lira 40 kuruş oldu. Bu miktar 2023’ün aynı çeyreğinde ise 8 bin 507 lira gerçekleşti.

2023’ün ilk çeyreğinde 2022’nin aynı dönemine göre enflasyon yüzde 54,34 oldu. Bu durumda nominal asgari ücret yüzde 100 artarken reel asgari ücret yüzde 46 artış gösterdi.

AA verilerine göre üniversite mezunu memurun maaşı 2022’nin ilk çeyreğinde 6 bin 854 TL iken bu ücret 2023’ün aynı döneminde 12 bin 149 liraya yükseldi. Bu durumda memur maaşı nominal olarak yüzde 77 yükselirken reel artış ise yüzde 23 oldu.

Bu durumda asgari ücret ve memur maaşlarının reel olarak en çok arttığı ülke Türkiye oluyor.