VİLNİUS- NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg, İsveç ve Türkiye arasındaki görüşmede İsveç’in ittifaka üyelik başvurusuyla ilgili uzlaşma sağlanmasının ardından Beyaz Saray Ulusal Güvenlik Danışmanı Jake Sullivan’ın, “ABD Başkanı Joe Biden’ın Kongre’ye danışarak F-16 savaş uçaklarının Türkiye’ye satış sürecini ilerleteceği” yönündeki açıklaması üzerine ABD ve Türkiye arasındaki F-16 satışına ilişkin müzakereleri memnuniyetle karşıladığını söyledi.
Rusya-Ukrayna savaşında gerilimin tırmandığı bir dönemde kritik konularda önemli kararların alınacağı NATO Liderler Zirvesi resmen başladı. Litvanya’nın başkenti Vilnius’da yapılan zirvede NATO devlet ve hükümet başkanları, aile fotoğrafının ardından toplantıya geçti. Aile fotoğrafına Finlandiya ilk kez “tam üye” olarak, İsveç de aday ülke sıfatıyla katıldı.
NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg, toplantının açılışında yaptığı konuşmada, Finlandiya Cumhurbaşkanı Sauli Niinisto’yu ilk zirve toplantısına katılmasından dolayı kutladı, Finlandiya’nın ardından İsveç’i de yakında NATO’nun tam üyesi olarak göreceklerini belirtti. Liderler, Niinisto’yu alkışlayarak karşıladı.
NATO ülkelerinin liderlerinin bugün önemli kararlara imza atacaklarını aktaran Stoltenberg, Ukrayna’ya desteğin arttırılacağını, bunun Ukrayna’yı ittifaka daha yakın hale getireceğini, NATO’nun yeni savunma planlarının onaylanacağını ve daha iddialı savunma yatırımı üzerinde uzlaşılacağını bildirdi.
Biden: “Kimse NATO’yu parçalayamaz”
ABD Başkanı Joe Biden da, Ukrayna’da yaşananlar ve NATO gündemindeki konuların bu toplantıyı “kritik bir zirveye dönüştürdüğünü” dile getirerek, Stoltenberg’e, “NATO’ya başkanlık ediyorsunuz, güvenilir bir yöneticisiniz. Nelerle karşı karşıya olduğumuzu sizden daha iyi kimse bilemez” diye konuştu. Biden, Finlandiya ve İsveç’in bir yılı aşan NATO üyeliği sürecini Stoltenberg’in “başarıyla yönettiğini” söyledi ve bu süreçteki rolünden dolayı Stoltenberg’i kutladı.
Başkan Biden, Ukrayna’nın NATO üyesi olma arzusuna ilişkin olarak da “Birlik içinde, birleşik bir NATO’yla çalışmaya devam etmeyi dört gözle bekliyoruz. ABD Başkanı olarak bunu defalarca duydunuz. Cumhurbaşkanı (Vladimir) Putin’e teşekkür ediyorum. NATO’yu parçalayabileceğini düşündü ama yapamadı. Kimse yapamaz” ifadelerini kullandı.
“Tarihi karar, tarihi an, tarihi zirve”
Kritik NATO zirvesinden bir gün önce İsveç ve Türkiye’nin uzlaşması, NATO zirvesinin resmi gündeminin başladığı bu sabaha da damgasını vurdu. Sabah yapılan NATO Forumu ve zirve toplantısının girişinde Stoltenberg’e, ısrarlı ‘Türkiye-İsveç uzlaşması’ sorusu geldi. Stoltenberg, “Son derece tarihi bir karar, tarihi bir an, tarihi bir zirve. Bana göre en önemli mesaj; bu zirve daha başlamadan tarihi oldu. İsveç, NATO’nun tam üyesi olacak. Bu hem İsveç, hem Türkiye, hem de Baltık bölgesi için çok önemli” dedi.
“Perde arkasında neler oldu, ne oldu da veto engeli kalktı?” sorusu üzerine de Stoltenberg, “İnsanlar bu anlaşmanın esrarlı olduğunu düşünüyor ama çok da esrar yok. Herşey açık, bu Türkiye’nin çıkarlarına da uygun. Türkiye’nin meşru terör kaygıları var, Terörle mücadele konusunda ilerleme var, Türkiye ve İsveç birlikte mücadele etme konusunda uzlaştı. İsveç terörle mücadele yasasını geçirdi, anayasasını değiştirdi, örneğin İsveç adaleti PKK mensuplarını yargıladı. Memorandumdaki taahhütlerini yerine getiriyor. İsveç tam üye olduğunda hepimiz güvende olacağız” diye konuştu.
Türkiye ve ABD arasındaki F-16 müzakerelerinin sorulmasına ilişkin de, “Bu, ABD’nin kararıdır. Türkiye, arada bir bağlantı görmediğini dile getiriyor. NATO, müttefikler arasında silah ihracatı kısıtlamalarını kaldırmak için neler yapabileceğimiz konusunda çok açık olmuştur. Türkiye ve ABD arasında F-16’lar konusundaki bir diyaloğu memnuniyetle karşılıyorum. Ancak bu, dün vardığımız uzlaşıyla bağlantılı bir konu değil” yanıtını verdi.
Stoltenberg, İsveç’in ne zaman NATO üyesi olacağına ilişkin soruya da, “Cumhurbaşkanı Erdoğan, onay belgesini olabilecek en kısa sürede Meclis’e göndereceği taahhüdünde bulundu. Türkiye’nin kendi Meclis süreci var. Tam bir takvim veremem Meclis şu anda açık değil. Ancak en önemlisi şu ki Türkiye, katılım protokolünü sevk edeceği konusunda açık bir karar vermiştir ve ben bunun yapılacağına inanıyorum” yanıtını verdi.
İsveç Başbakanı Ulf Kristersson da, NATO zirvesi girişinde yaptığı açıklamada, “Erdoğan ile çok iyi bir görüşme oldu. Terörizmle mücadelede işbirliği konusunda uzlaştık. Hem ortak savunma için hem de tüm NATO üyelerinin savunması için bu önemli. Türkiye’nin AB üyeliği konusunda da daha yakın ekonomik ilişkiler, Gümrük Birliği anlaşmasının yenilenmesi ve vize serbestisi gibi konularda daha yakın çalışmayı kararlaştırdık” dedi.
Macron-Erdoğan görüşmesi
NATO zirvesinin resmi toplantısı başlamadan önce Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Fransa Cumhurbaşkanı Emmanul Macron ile biraraya geldi. Yaklaşık 45 dakika süren görüşmede, ikili ilişkilerin yanı sıra, Erdoğan’ın “Türkiye’nin AB ile ilişkilerinin geliştirilmesi” önerisi, NATO içinde Ukrayna konusunda birlikte çalışma arzusu, terörle mücadele konusunda işbirliği konuları ele alındı.
Macron, ikili görüşme öncesi, “İsveç ve Türkiye’nin dün gece vardığı uzlaşmadan dolayı memnuniyetimi belirtmek isterim” diyerek, varılan uzlaşmanın Ukrayna ve NATO için önemli olduğunu dile getirdi.
Cumhurbaşkanı Macron, Erdoğan ile görüşme öncesinde, Ukrayna’ya SCALP füzeleri göndereceklerini de açıkladı. Fransız askeri kaynaklardan edinilen bilgilere göre, ilk SCALP, Macron açıklamayı yaptığı sırada Ukrayna’ya teslim edildi. Fransa’nın Mistral ve Samp-T füzelerinin ardından şimdi de SCALP gönderdiğini belirten bir askeri kaynak, SCALP sayısına ilişkin “güvenlik nedeniyle bilgi vermeyeceklerini ancak önemli sayıda gönderileceğini” dile getirdi.
Kristersson da, İsveç’in, Türkiye-AB yakınlaşması konusundaki pozisyonuna ilişkin bir soruya, “İsveç’in Türkiye-AB iliişkileri konusundaki pozisyonu on yıllardır biliniyor. Yeni bir şey yok. Zaten AB içinde sonbaharda Türkiye ile ilişkleri geliştirme konusunda bir karar almıştık” yanıtını verdi.