Reuters muhabiri David Gauthier-Villars’ın ajansın bütün dünyadaki abonelerine geçilen özel haberinin tam çevirisi şöyle:
“ABD ve İsveç’teki yolsuzlukla mücadele yetkilileri, bir ABD şirketinin İsveç’teki iştirakinin, Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın oğlunun ülkede hakim bir pazar konumu elde etmesine yardımcı olması halinde on milyonlarca dolar komisyon ödemeyi taahhüt ettiği iddiasını içeren bir şikayeti inceliyor.
Önerilen plan, Reuters tarafından görülen iletişim ve iş belgelerinin yanı sıra konuyu bilen bir kişi tarafından da detaylandırıldı. Reuters bu planı ve bunun sonucunda ortaya çıkan ön soruşturmaları ilk kez haberleştiriyor.
Reuters tarafından incelenen şikayete göre, sonuçta herhangi bir komisyon ödenmedi. Aslında, İsveçli şirket Dignita Systems AB, konuya aşina iki kişiye ve Reuters tarafından görülen şirket yazışmalarına göre, geçen yılın sonlarında projeden aniden vazgeçti.
İsveçli Dignita Systems şirketinin web sitesinde AL-100K gösterge paneli alkolmetre ile ilgili bilgileri gösteren bir ekran görüntüsü.
Dignita’nın ABD’li sahibi Reuters’a yaptığı açıklamada, Türkiye’de “potansiyel olarak endişe verici davranışlar” olduğunu öğrendiğini ve ilgili birkaç kişinin işine son verdiğini söyleyerek projenin durdurulduğunu doğruladı.
Şikayete göre şirketin planı, Cumhurbaşkanı Erdoğan yönetiminin Dignita’nın sürücü sarhoş olduğunda aracın kontağını kilitleyen gösterge paneli alkolmetreleri ürününün satışlarını artıracak düzenlemeleri geçirmesiydi:
Şikayete göre Dignita, ürünlerinin satışında 10 yıllık ticari tekel hakkı (münhasırlık) karşılığında, Bilal Erdoğan’ın yönetici olduğu vakıflara paravan bir şirket aracılığıyla on milyonlarca dolar lobi ücreti ödeyeceğini taahhüt etti.
Her ne kadar bu girişim Eylül ayında boşa çıkarılmış olsa da, olay bir yatırımcının Bilal Erdoğan’ı 28 Mayıs’ta beş yıllık yeni bir görev süresi kazanan Cumhurbaşkanı Erdoğan’a erişmek için nasıl kilit bir kişi olarak gördüğüne dair bir fikir veriyor.
Dignita’nın icra kurulu başkanı Anders Eriksson, Reuters’a yaptığı açıklamada, şirketten ayrılmak üzere olduğunu ve bir gizlilik anlaşmasına bağlı olduğu için iddia edilen plan hakkında konuşamayacağını söyledi.
Bilal Erdoğan avukatı aracılığıyla yaptığı açıklamada Dignita ile işbirliği yaptığı iddialarının “tamamen yalan” olduğunu söyledi. Avukat, bunun bir “yalanlar zinciri” olduğunu da sözlerine ekledi.
Türkiye Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanlığı’ndan üst düzey bir yetkili ise bu makale için Reuters’e yorum yapmayı reddetti.
Reuters, Cumhurbaşkanı Erdoğan ve oğlu Bilal Erdoğan’ın Dignita’nın iddia edilen rüşvet planından haberleri olup olmadıklarını veya bu plana dahil olup olmadıklarını bağımsız kaynaklardan doğrulayamadı.
Şikayeti Nisan ayında aldıktan sonra, ABD Adalet Bakanlığı ve İsveç savcıları, ön soruşturmalar yapmak ve Amerikan ve İsveç rüşvetle mücadele yasalarının herhangi bir hükmünün ihlal edilip edilmediğini belirlemek için sırasıyla özel bir ajan ve bir dedektif müfettişi görevlendirdiler.
Reuters tarafından görülen resmi yanıtlara göre bu ön soruşturmalar resmi soruşturmalara veya suçlamalara yol açmayabilir.
ABD’li ve İsveçli yolsuzlukla mücadele uzmanları, her iki ülkede de komisyon ödeme taahhüdünün belirli koşullar altında suç teşkil edebileceğini söyledi.
Washington’daki rüşvet karşıtı gözlemci kuruluşu Transparency International U.S.’nin avukatı Scott Greytak, Amerika Birleşik Devletleri’nde Yabancı Yolsuzluk Uygulamaları Yasası’nın (FCPA) ihlalinin, para el değiştirmese bile tespit edilebileceğini söyledi:
“Ancak bir anlaşma olduğunu ve o paranın gitmesi için bir yer sağlamak üzere bir banka hesabı açmak gibi bir tür aleni eylem olduğunu göstermeniz gerekir.”
DOJ sözcüleri ve İsveçli savcılar herhangi bir yorumda bulunmadıklarını da söylediler.
ABD, Dignita’nın Türkiye’deki eylemlerini FCPA kapsamında soruşturabilir çünkü İsveçli şirketin sahibi, dünyanın en büyük varlık yöneticilerinden biri olan Apollo Global Management’a ait Teksas merkezli bir şirket olan 1A Smart Start LLC.
Apollo, iddia edilen rolüyle ilgili soruları, Türkiye’de hiçbir zaman ürün satmadığını veya herhangi bir gelir elde etmediğini söyleyerek, Smart Start’a yönlendirdi.
Şirket, Reuters’e yaptığı açıklamada, “Türkiye’de gelecekteki iş fırsatlarıyla ilgili potansiyel olarak endişe verici davranışları öğrendiğimizde, derhal araştırdık ve ilgili tek çalışanı ve üçüncü taraf danışmanları feshetmek de dahil olmak üzere düzeltici önlemler aldık. Sonuç olarak, Türkiye’de iş yapma konusunda ilerleme kaydedemedik.”
Türk kurumsal kayıtlarına göre Smart Start’ın Türkiye’de kayıtlı bir şirketi var.
İsveç’in Dignita’nın Türkiye faaliyetlerine ön soruşturma başlattığı haberi, Ankara ile Stockholm arasındaki ikili ilişkilerde hassas bir anda geldi. Türkiye, İskandinav ülkesini sözde teröristlere sığınak sağlamakla suçlayarak İsveç’in NATO’ya katılmasını engelliyor, İsveç makamları ise bu suçlamayı reddediyor.
Cumhurbaşkanı Erdoğan için hazırlanan sekiz slayttan oluşan bir sunuma göre, İsveçli şirketin planı, 2022 yazında Türk makamlarını alkol ölçer ve kontak kilidi kullanımını belirli sürücü ve araç kategorileri için zorunlu hale getirmeye ikna etmeye ve ardından tedarikleri için 10 yıllık münhasırlık elde etmeye dayanıyordu.
Haziran 2022 mesajının bir kopyasını içeren iş belgelerine göre, Dignita, dört yıllık sinir bozucu çabaların ardından Türk liderine planını özetleyen bir mektup gönderebildi.
Konuyu bilen bir kişiye göre bu fırsat, Dignita’nın bir temsilcisinin geçen yıl Şubat ayında iki yönlü bir stratejiyi gözden geçirmek üzere Bilal Erdoğan ile İstanbul’da yaptığı görüşmeden yaklaşık dört ay sonra ortaya çıktı.
Reuters tarafından görülen 11 sayfalık bir “pazarlama keşif anlaşmasında” ayrıntılı olarak açıklanan stratejinin ilk bölümü kapsamında, Smart Start’ın Türkiye’deki bir iştiraki, özenle seçilmiş bir kişi tarafından kontrol edilen İstanbul merkezli bir paravan şirkete İsveç ve ABD firmaları tarafından düzenli danışmanlık ücretleri ödemeyi taahhüt etti.
Paravan şirkete ödenecek danışmanlık ücretleri, Dignita’nın kitleriyle donatılmış araç sayısına bağlı olarak cihaz başına ve aylık 50 sent ile 3 dolar arasında değişiyordu.
10 yıllık münhasırlık süresi boyunca, paravan şirkete aktarılan toplam ücret, 500.000 araç için 54 milyon $ ve iki milyon için araç içinse 384 milyon $ olacaktı.
Stratejinin, konuya yakın kaynaklara göre sadece sözlü olarak tartışılan ikinci bölümünde, paravan şirketten Bilal Erdoğan’ın yönetim kurulu üyesi olduğu iki kuruma, İbn Haldun Üniversitesi’ne ve TUGVA Gençlik Vakfı’na yüklü miktarda bağış yapması istenmişti.
İbn Haldun Üniversitesi, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın İstanbul Belediye Başkanı olduğu 1990’larda kurulmasına yardım ettiği bir yardım kuruluşu olan TÜRGEV tarafından kuruldu. TUGVA ise kar amacı gütmeyen bir kuruluş olarak kayıtlı ve sosyal yardım projeleri için bağış toplama yetkisine sahip. İki düzineden fazla Türk şehrinde öğrenci yurdu işletmekte.
TÜRGEV’in bir sözcüsü, vakfın Dignita ile hiçbir ilişkisi olmadığını söyleyerek, iddiaların asılsız olduğunu söyledi. Sözcü, “Faaliyetlerimizin şeffaflığını sağlamak için idari ve mali süreçlerimiz düzenli olarak bağımsız denetçiler tarafından değerlendiriliyor” dedi.
İbn Haldun Üniversitesi ve TÜGVA yöneticileri yorum taleplerimize cevap vermedi.
Bilal Erdoğan nadiren toplum içine çıkıyor. 42 yaşındaki işadamı, Erdoğan ailesinin diğer üyeleriyle birlikte bir deniz taşımacılığı ve inşaat şirketi olan BMZ Group’ta azınlık hisselerine sahip.
2016 yılında İtalyan savcılar, Bilal Erdoğan hakkında, beyan etmeden ülkeye nakit getirdiği şüphesiyle kara para aklama soruşturması yürüttü. Suçlamayı reddetti ve İtalyan savcılar sonunda delil yetersizliğini öne sürerek soruşturmayı düşürdü.
Rus hükümeti, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın oğlunun Suriye’de İslam Devleti ile sınır ötesi petrol ticaretinden kazanç sağladığına dair kanıtları olduğunu iddia etmişti. Rusya kanıtlarını paylaşmayı reddetti. Bilal Erdoğan, İŞID’in Türkiye’nin düşmanı olduğunu söyleyerek iddiaları yalanladı.
Dignita, trafik güvenliği cihazlarını satma hırsıyla ilk olarak 2017 yılında Türkiye’ye adım attı. O yıl, Dignita CEO’su Eriksson, Türk kurumsal kayıtlarına göre Smart Start tarafından kurulan Türk şirketinin başına geçti.
Konuya yakın bir kişinin söylediğine göre Dignita ve Smart Start, birkaç yıldır dolaylı olarak da olsa Cumhurbaşkanı Erdoğan’a ulaşamadıkları için çok az ilerleme kaydettiler.
Konuyu bilen bir kişiye göre, 2021’in başlarında bir Eriksson yardımcısı, İsveçli şirketin planını Türk ilahiyat profesörü olan ve siyasetçi olan İrfan Gündüz’e sunabildiğinde bir ilerleme sağlandı.
Kişi, Dignita’nın siyasetçiye yaklaşmayı seçtiğini çünkü Bilal Erdoğan’a yakın olduğu bilindiğini ve bunun da Türkiye Cumhurbaşkanı’na erişim sağlayabileceğini söyledi.
Gündüz, İbn Haldun Üniversitesi’nde mütevelli heyeti başkanlığı yapıyor; mütevelli heyeti başkan vekili Bilal Erdoğan.
30 Mayıs’ta iş seyahatinde olduğunu söylediği Amerika’da kendisine ulaşılan Gündüz, Reuters’e “bunun dedikodudan ibaret olduğunu” söyledi.
“Hayal edemiyorum”
Gündüz ile iddia edilen görüşmenin ardından aniden kapılar açılmaya başladı ve şirket yazışmalarına göre Dignita, Cumhurbaşkanı Erdoğan yönetiminin üst düzey bir üyesiyle alkol ölçer ve ateşleme kilitlerinin kullanımını kapsayacak şekilde trafik güvenliği düzenlemelerini nasıl değiştireceklerini konuştu.
Bazı ülkeler, toplu taşıma şirketlerinin yanı sıra hüküm giymiş sarhoş sürücülerin araçlarını kontak kilitleme sistemleri ile donatmasını şart koşuyor. Sürücü motoru çalıştırmadan önce bir ağızlığa üflüyor, nefesteki alkol yasal olarak izin verilen sınırın üzerindeyse, cihaz motorun çalışmasını engelleniyor.
2021 baharında Dignita, konuyu bilen bir kişiye göre Gündüz’ün potansiyel olarak 100 milyon $’a varan peşin bir lobicilik ücreti istediğini anladı.
Dignita CEO’su Eriksson, 8 Haziran’da Türkiye’den sorumlu yardımcısına gönderdiği mesajda “Hadi tartışalım” dedi.
Eriksson ve yardımcısı, Reuters tarafından incelenen yazışmalarında başlangıçta Gündüz ve Bilal Erdoğan’dan – özellikle toplantı programlarını tartışırken – veya Bilal durumunda “oğul” olarak – adıyla bahsettiler, ancak daha sonra ihtiyatlı bir adım atarak Türk tarafından “Lobi” olarak bahsettiler.
Eriksson bir mesajda “Lobi bunun için 100 milyon alırsa son derece mutlu olacak” dedi.
“Bu tür bir paraya sahip olduklarını veya bir daha bu kadar kolay bir şekilde 100 milyon kazanma fırsatına sahip olacaklarını hayal edemiyorum.”
Reuters, Gündüz’ün lobicilik ücreti ödenmesini talep edip etmediğini bağımsız olarak doğrulayamadı.
Eriksson, yardımcısına sonraki mesajlarda, böyle bir ücretle hangi hizmetleri satın alınacağını netleştirmeye çalıştı. Aynı gün başka bir mesajda “Lobinin zaman içinde bizi desteklemesini ve rekabetten ‘korumasını’ istiyoruz” diye yazdı. Rekabete izin verilirse, ücretlerin yarıya indirileceğini söyledi.
Eriksson, Dignita’nın Türkiye’de para kazanmaya başlayana kadar herhangi bir lobicilik ücreti ödemeyeceğini de açıkça belirtti. CEO, 14 Haziran tarihli bir mesajında, “Kabul etmezlerse, dursak iyi olur çünkü patronlarımız bize ödeme yapmadan önce onlara ödeme yapmamıza asla izin vermeyeceğiz” dedi.
Konuya yakın bir kişiye göre, 2022’nin başlarında İsveç ve Türk tarafları peşin ödeme fikrinden vazgeçtiler ve devam eden lobicilik ücretlerinin bir paravan şirket aracılığıyla ödenmesini öngören sözde iki yönlü stratejiye geçtiler.
Ve Bilal Erdoğan ile iddia edilen karşılaşmadan sonra – geçen yıl 25 Şubat’ta İstanbul’un Anadolu yakasında bulunan bir çocuk müzik okulunda gerçekleşti.
Dignita, Cumhurbaşkanı Erdoğan’a resmi bir mektup göndermesi gerektiğini anladı
Eriksson, 2022 yazında Smart Start’ın CEO’su Matthew Strausz’dan mektubun bir taslağını ve bazı talimatları aldı. Amerikalı CEO, İsveçli meslektaşına 23 Haziran mesajında ”Anders,” dedi. “Ek’e bakınız. Bu, Başkan’a nasıl hitap edeceğimiz dışında kullanacağımız taslaktır. Avukat tarafından onaylanmıştır. Tercüme edip son onay için geri gönderebilir misiniz? “
Reuters’in gördüğü mektubun son hali 29 Haziran tarihli ve Dignita CEO’su tarafından mavi mürekkeple imzalanmış. Üç sayfalık mektubunda Eriksson, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ı Türkiye yollarında güvenliği artırmadaki başarılarından ötürü överek ve şirketinin daha da ileri gitmesine yardım etmeye istekli olduğunu söyleyerek başlıyor.
CEO, alkollü araç kullanan suçlular ve okul otobüsleri gibi toplu taşıma araçları için kontak kilitlerinin zorunlu hale getirilmesi ve Dignita’ya bir sözleşme verilmesi halinde, şirketin “temel garantileri ve gerekli olacak koşulları” tartışmaya hazır olduğunu söyledi.
Konuyu bilen bir kaynağa göre, mektup siyasetçi Gündüz’e gönderildi ve Temmuz ayı ortasında Cumhurbaşkanlığı’na teslim edildi.
Dignita, mektubu Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın görüp görmediğini tespit edemese de mektubun ani ve olumlu bir etkisi olduğunu söyledi.
Aynı ay, İsveçli şirket Gündüz’den, şirket iletişimlerine göre Cumhurbaşkanı Erdoğan yönetiminin üst düzey bir üyesiyle ve muhtemelen Cumhurbaşkanı’nın kendisiyle yakında bir sonraki adımları tartışmak üzere görüşmeler yapılacağını öğrendi.
Türk iş kayıtlarına göre Temmuz ayının sonlarında İstanbul’da planlanan paravan şirket kuruldu. Ve Ağustos ayında Dignita sekiz slayttan oluşan belgeyi Cumhurbaşkanı Erdoğan için hazırladı.
Ancak o zamana kadar, konuyu bilen diğer kişiye göre, Dignita’nın ABD’deki sahipleri Smart Start ve Apollo, Türk projesinin ABD rüşvetle mücadele yasalarını ihlal edebileceğinden endişe duymaya başladılar. Kurum içi incelemeden sonra projenin durdurulmasına karar verildi.
Reuters’in gördüğü bir mesaja göre Eylül ayında Dignita, Türk tarafındaki görüşmelere katılan bir katılımcıya İsveçli şirketin hiçbir sebep göstermeden projeden vazgeçtiğini bildirdi.
Fahrettin Altun’dan Reuters’e: “Habercilik açısından bir utanç.”
İletişim Başkanı Fahrettin Altun’dan Reuters’ın haberine cevap geldi. Altun şu ifadeleri kullandı:
“Reuters haber ajansının bugün, özel dosya başlığıyla abonelerine servis ettiği ve Sayın Cumhurbaşkanımızın oğlu Sayın Bilal Erdoğan’a yönelik mesnetsiz iddialarla dolu bir senaryodan müteşekkil sözde haber; gazetecilik tarihi açısından hem kara bir lekedir hem de 171 yıllık bir medya kuruluşunun kendini açıkça küçük düşürmesinin acınası bir örneğidir.
Temel habercilik kriterlerine asgari düzeyde dahi olsa riayet edilmemiş bu dezenformasyon ürününün, içerisinde yer alan şu cümlelerle kendisini yalanlaması ve gerçekle uzaktan yakından ilgisinin olmadığını adeta itiraf etmesi, gazetecilik derslerinde okutulacak cinstendir:
“Bir kişi tarafından yetkililere sunulan ve Reuters tarafından da incelenen şikayete göre sonuçta herhangi bir rüşvet ödenmedi. Aslında İsveçli şirket Reuters tarafından görülen şirket yazışmalarına göre, geçen yılın sonlarında projeden aniden vazgeçti.”
“Reuters, Cumhurbaşkanı Erdoğan ve oğlu Bilal’in Dignita’nın iddia edilen rüşvet planından haberdar olup olmadıklarını veya bu plana dahil olup olmadıklarını bağımsız olarak teyit edemedi.”
Tamamen hayal mahsulü senaryolarla dolu olan, gazeteciliğin en temel etik ilkelerini hiçe sayan ve Sayın Cumhurbaşkanımızın ailesini hedef aldığı apaçık ortada olan bu algı operasyonunun, tam da önümüzdeki günlerde gerçekleşecek NATO liderler zirvesi öncesinde yayımlanması da akla ciddi soru işaretleri getirmektedir.
Şunu çok net şekilde vurgulamak isteriz ki, Türkiye’ye baskı yapmak amacıyla Türkiye karşıtı lobi ve kamu otoritelerince yönlendirilen bu operasyonel haber Türkiye’nin ilkesel tutumuna asla zarar veremeyecektir.
Bilhassa 28 Mayıs Cumhurbaşkanlığı seçimi sonrasında yoğunlaşarak devam eden Sayın Cumhurbaşkanımıza yönelik bu tip saldırılar, Türk Milletinin iradesine saygısızlık anlamı taşıdığı gibi, bizi yolumuzdan döndüremeyecek beyhude çabalardır.
Dezenformasyona karşı vermiş olduğumuz mücadelenin de ne denli önemli olduğunu tüm dünyaya bir kez daha kanıtlayan bu yalan haberi servis eden Reuters’ı kınıyoruz. Sayın Cumhurbaşkanımızın liderliğinde Milletimizin ve uluslararası kamuoyunun manipüle edilmesine müsaade etmemek için gece gündüz çalışmaya devam edeceğiz.”
***Mutluluk, adalet, özgürlük, hukuk, insanlık ve sevgi paylaştıkça artar***