– İspanya’da ekim ayında senatoda onaylanarak yürürlüğe giren iç savaş ve diktatörlük döneminin mağdurlarına “Adalet, Tazminat ve Haysiyet” getirme amacı taşıyan kanun kapsamında çalışmalar devam ediyor. Ülkede diktatör Francisco Franco döneminde (1936-1975) öldürülüp Cuelgamuros Vadisi’ndeki toplu mezarlara gömülen yaklaşık 33 bin kişiden 128’inin kalıntıları çıkarılarak kimlik tespitine başlandı.
Diktatör Franco’nun talimatıyla 1940-1958 döneminde Madrid’in yaklaşık 50 kilometre kuzeyinde inşa edilen ve ilk adı ‘Valle de los Caidos’ (Şehitler Vadisi)” olan, bir yıl önce “Cuelgamuros Vadisi” ismini alan bölgede iç savaş ve diktatörlük döneminde ölen Cumhuriyetçilerin ve faşistlerin toplu mezarları bulunuyor.
ÇALIŞMALAR ‘DEMOKRATİK HAFIZA YASASI’ KAPSAMINDA SÜRÜYOR
Bu zamana kadar sadece sol görüşlü hükümetlerin gündeminde olan diktatör Franco dönemi ve Valle de los Caidos ile ilgili yasalar, ilk defa 27 Aralık 2007’de ‘Tarihi Bellek’, 21 Ekim 2022’de de kapsamı genişletilerek “Demokratik Hafıza” adıyla çıkarıldı.
Franco döneminin izlerinin silinmesi ve mağdurların tanınması hedefiyle yürürlüğe konulan yasalar gereği Valle de los Caidos’taki bazilikada bulunan diktatör Franco’nun kalıntıları 24 Ekim 2019’da, faşist Falange Partisinin kurucusu Jose Antonio Primo de Rivera’nın kalıntıları da 24 Nisan’da çıkarılarak aile mezarlıklarına gömüldü.
İLK AŞAMADA 128 AİLENİN TALEBİ YERİNE GETİRİLELECEK
Toplu mezarlara gömülen ve sayıları 33 bini bulan iç savaş ve diktatörlük döneminde ölenlerin kalıntıları ilk defa bugün çıkarılmaya başlandı. Diktatörlük döneminde Franco rejiminin hedefinde olan ailelerin kurduğu ‘Tarihsel Belleği Kurtarma Derneği’nin (ARMH) yürürlükteki yasaların uygulanmadığına ilişkin şikayetinin ardından harekete geçen hükümet, Cuelgamuros Vadisi’nde resmi olarak bu kalıntıların çıkarılması için çalışma başlattı. İlk aşamada yaklaşık 20 yıldır hukuk mücadelesi veren 128 ailenin talepleri yerine getirilerek Cuelgamuros Vadisi’ndeki toplu mezarlara gömülen kişilerin kalıntılarının çıkarılacağı açıklandı.
Vadiye kazı ekipmanlarının yanında bilimsel araştırma ve adli polis ekipleri de gönderildi, çıkarılan kalıntıların incelenmesi ve DNA testlerinin yapılması için özel bölüm oluşturuldu. Kimlik tespit çalışmalarının tamamlanmasının ardından kalıntıların ailelere teslim edilmesi bekleniyor.
23 TEMMUZ’DA YAPILACAK GENEL SEÇİMLERDEN SONRA NE OLACAĞI BELİRSİZ
Diktatör Franco dönemine ilişkin tartışmalar, ülkedeki sol eğilimli siyasi partilerce “İspanya’nın tarihiyle hesaplaşma ve demokratikleşme” hedefiyle gündemde tutuluyor.
İktidardaki sol koalisyonun sözcüsü İsabel Rodriguez, kalıntıların çıkarılmasıyla ilgili İspanyol televizyonu RTVE’ye yaptığı açıklamada, “Demokrasi, diktatörlük döneminin tüm mağdurlarına haysiyetlerini iade etmek ve cevap vermek zorundadır” dedi.
Ana muhalefetteki sağ görüşlü Halk Partisi (PP) lideri Alberto Nunez Feijoo ise, 23 Temmuz’da yapılacak erken genel seçimleri kazanmaları halinde sol hükümetin çıkardığı Franco dönemine ilişkin yasaları donduracağını açıklamıştı.
Anketler, genel seçimlerde PP’yi birinci parti olarak gösterirken 23 Temmuz’un ardından kurulacak olası sağ hükümetin, iç savaş ve diktatör Franco döneminde ölenlerin kalıntılarının çıkarılmasıyla ilgili ne tür karar alacağı şu an için bilinmezliğini koruyor. Diğer yandan Cuelgamuros Vadisi’nde başlatılan çalışmalarla ülkede ilk defa iç savaş ve diktatör Franco döneminde ölenlerin kalıntılarının çıkarılması için yapılan harcamalar devlet bütçesinden karşılanmış oldu. Şimdiye kadar bu çalışmaları kendi özel bütçesiyle ARMH yürütüyordu.
DİKTATÖRLÜK DÖNEMİNDE YAKLAŞIK 130 BİN CUMHURİYETÇİ KURŞUNA DİZİLMİŞTİ
ARMH, 2000’de başlattığı çalışmalarla şimdiye kadar 30’dan fazla kentte 250’ye yakın toplu mezar açıp 1700’e yakın kişinin kimliğini belirleyerek kalıntılarını ailelerine teslim etti.
İç savaştan zaferle ayrıldıktan sonra yaklaşık 40 yıl ülkede iktidarı elinde bulunduran diktatör Franco döneminde yaklaşık 130 bin Cumhuriyetçi kurşuna dizilerek infaz edilmişti. Bunlardan sadece 33 bini Cuelgamuros Vadisi’ne gömülmüş, diğerlerinin kalıntıları ise birçoğu toplu mezarlarda olmak üzere İspanya’nın dört bir yanına dağılmıştı. (DIŞ HABERLER)
İspanya, Franco diktatörlüğüyle yüzleşiyor: 53 Cumhuriyetçinin cesedi toplu mezardan çıkarıldı
Kaynak:
***Mutluluk, adalet, özgürlük, hukuk, insanlık ve sevgi paylaştıkça artar***