Bakan Nureddin Nebati döneminde Dolar kuru ve enflasyon AK Parti iktidarının en yüksek seviyesini gördü. Ancak Nebati’nin bundaki rolü ayrı bir siyasi tartışma.
Nureddin Nebati’nin 18 aylık Hazine ve Maliye Bakanlığı görevi Mehmet Şimşek tekrar bu göreve atanmasıyla sona erdi. Bakan Şimşek “Türkiye’nin rasyonel bir zemine dönme dışında bir seçeneği kalmamıştır” diyerek Nebati dönemindeki “Yeni Ekonomi Modelini” özetledi.
Peki, Bakan Nebati döneminde Türkiye ekonomisi nereden nereye geldi? Nureddin Nebati döneminde Dolar kuru, enflasyon ve dış ticaret dengesi nasıl değişti? Resmi veriler üzerinden Bakan Nebati döneminin ekonomi performansına bakalım. Ancak Nebati’nin ekonomi politikasının belirlenmesini gücü ve ortaya çıkan sonuçtaki rolü siyasi bir tartışma konusu.
Yeni ekonomi modelinin ilanı
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) 24 Eylül 2021’de politika faizini yüzde 19’dan yüzde 18’e düşürdüğünde henüz Türkiye’nin yeni bir ekonomi modeline geçtiği resmen açıklanmamıştı. TCMB 22 Ekim 2021’de bir kez daha indirime giderek faizi yüzde 17’ye düşürdü. Merkez Bankası 19 Kasım 2021’de ise politika faizini yüzde 15’e kadar indirdi. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan da 30 Kasım 2021’de TRT’deki programda yaptığı açıklamada “Yeni ekonomi modeliyle, yüksek faiz verecek sıcak para çekme politikasını elimizin tersiyle itiyoruz. Düşük faizle, üretimi ve ihracatı destekleyeceğiz.” diyerek yeni bir politika benimsendiğini resmen ilan etti.
Nebati döneminde Dolar kuru 12,96’dan 20,8’e yükseldi
2 Aralık 2021’de ise Nureddin Nebati Hazine ve Maliye Bakanı olarak atandı. 1 Aralık 2021’de Dolar kuru 12,96 TL idi. 21 Aralık 2021’de ise Dolar kuru 17,5 liraya kadar yükseldi. Kur Korumalı Mevduat (KKM) sisteminin açıklanmasının ardından kur 28 Aralık 2021’de 11,41 TL’ye kadar indi.
13-14 lira bandında direnen Dolar kuru Mayıs 2022’de 15 lirayı yeniden aştı. Uzun süre 17-18 lira bandında seyreden Dolar kuru 28 Mayıs 2023 Cumhurbaşkanı Seçimi’nde Recep Tayyip Erdoğan’ın tekrar seçilmesinin ardından 30 Mayıs’ta ilk kez 20 lira sınırını aştı.
Enflasyon Nebati’nin bakanlığında rekor kırdı
Nebati’nin bakanlığı döneminde enflasyon rekor üstüne rekor kırdı. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) Nureddin Nebati’nin göreve gelmesinden hemen sonra Kasım 2021 enflasyonu açıkladı ve yıllık TÜFE yüzde 21 idi. Ekim 2022’de enflasyon yüzde 86 ile AK Parti iktidarının zirvesini gördü. Haziran başında açıklanan Mayıs 2023 enflasyonu ise yüzde 40 oldu.
İhracın ithalatı karşılama oranı yüzde 68: Dış ticarette rekor açık
Nureddin Nebati döneminde Türkiye’nin dış ticaret dengesi en kötü dönemlerinden birini yaşadı. TÜİK Özel Ticaret Sistemi verilerine göre Aralık 2021-Nisan 2023 arasını kapsayan 17 aylık dönemde Türkiye’nin ihracatı 330,2 milyar Dolar olurken ithalatı ise 486,6 milyar Dolar oldu. Bu dönemdeki açık 156,4 milyar Dolar.
Mayıs verileri de açıklandığında bu miktarın 160 milyar Doları aşması bekleniyor. Bu 17 aylık dönemde ihracatın ithalatı karşılama oranı yüzde 68 oldu. Yani, Türkiye 68 liralık ihracat yaparken 100 liralık ithalat yaptı.
2022 yılının genelinde ise dış ticaret açığı 107 milyar Dolar gerçekleşmişti.
KKM’nin maliyeti 100 milyar liraya yaklaştı
Dolar kurunun 20 lirayı aşmaması için verilen mücadele neticesinde Merkez Bankası’nın döviz rezervi azalırken KKM için ödenen faiz de Mart 2022-Nisan 2023 arasında toplam 95,4 milyar TL oldu.
Merkez Bankası Eski Başekonomisti Prof. Dr. Hakan Kara ise KKM maliyetinin çok daha yüksek olduğunu savunuyor. Kara TCMB “diğer” kalemindeki giderin bu zarara eklenmesi gerektiğini yazdı: “2022’de KKM’nin Hazineye maliyeti 92,5 milyar TL olmuştu. TCMB’ye maliyetini bilmiyorduk, bugünkü Yıllık Rapor ipucu veriyor. TCMB’nin kar/zarar tablosundaki “diğer” kalemi 89 milyar TL’ye işaret ediyor. Yani 2022’de KKM’nin kamuya toplam maliyeti kabaca 181,5 milyar TL olmuş.”
Şimşek: Rasyonel zemine dönme dışında seçenek kalmadı
Hazine ve Maliye Bakanlığı görevine getirilen Mehmet Şimşek, görev devir teslim töreninde yaptığı açıklamada “şeffaflık, öngörülebilirlik ve rasyonel zemine dönme” mesajları verdi. Şimşek, Nebati’nin yanında “Rasyonel bir zemine dönme dışında seçenek kalmamıştır” ifadesini kullandı.
***Mutluluk, adalet, özgürlük, hukuk, insanlık ve sevgi paylaştıkça artar***