Anayasa Mahkemesi (AYM), OHAL sürecinde çıkarılan 7083 sayılı KHK’nın iptali için CHP tarafından açılan davayı kararı bağladı. AYM, iptali istenen bazı kurallarının Anayasa’ya aykırı olduğuna ve iptaline, bazı kurallarının Anayasa’ya aykırı olmadığına ve iptal taleplerinin reddine karar verdi.
Anayasa Mahkemesi (AYM), OHAL sürecinde KHK ile kapatılan kurumların her türlü mal varlığının mahkeme kararı olmadan Hazineye bedelsiz devredilmesini Anayasa’ya aykırı bulmazken, kapatılan kurum ve kuruluşların kapatma dolayısıyla uğramış oldukları zararların tazmini amacıyla herhangi bir idari ve yargısal yola başvurması ve tazminat talebinin idari ve yargı mercileri tarafından etkili bir şekilde denetiminin engellenmesini ise Anayasa’ya aykırı buldu.
CHP AYM’ye açtığını davanın dilekçesinde, kurum ve kuruluşlar hakkında herhangi bir idari ya da adli soruşturma yürütülmeden ve kesinleşmiş bir yargı kararı bulunmadan terör örgütleri ile ilişkili oldukları belirtilerek yaptırım uygulandığı, basın-yayın kuruluşlarının kapatılmasından dolayı ifade özgürlüğü, basın özgürlüğü, süreli ve süresiz yayın hakkı ile basın araçlarının korunması haklarının ihlal edildiği, derneklerin kapatılmasının örgütlenme özgürlüğüne aykırı olduğu, dernek ve basın-yayın kuruluşlarının mal varlığının Hazineye devredilmesinin mülkiyet hakkını ve ayrıca müsadere yasağını ihlal ettiği belirtilerek Anayasa’ya aykırı olduğu belirterek 7083 sayılı KHK’nın iptal edilmesini istedi.
Anayasa Mahkemesi, CHP’nin 7083 Sayılı Olağanüstü Hal Kapsamında Bazı Tedbirler Alınması Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin Kabul Edilmesine Dair Kanun’un Bazı Kurallarının İptali için açtığı davayı karara bağladı.
OHAL kapsamında yürürlüğe konulan KHK’lar çerçevesinde kapatılan kurum ve kuruluşlar tarafından kapatma dolayısıyla hiçbir surette tazminat talebinde bulunulamayacağını Anayasa’ya aykırı bulan AYM, mahkeme kararı olmadan KHK ile kapatılan kurum ve kuruluşların her türlü mal varlığının bedelsiz olarak Hazine’ye devredilmesini ise Anayasa’ya aykırı bulmadı.
Resmi Gazete’de bugün yayımlanan kararın tamamı şöyle:
1. Millî Güvenliğe Karşı Faaliyetleri Nedeniyle Kapatılan Kurumlar ve Bunların Taşınmazlarının Hazineye Devri ile İlgili Kurallar
Dava Konusu Kurallar
Dava konusu kurallarla, terör örgütlerine veya Millî Güvenlik Kurulunca (MGK) devletin millî güvenliğine karşı faaliyette bulunduğuna karar verilen yapı, oluşum veya gruplara aidiyeti, iltisakı veya bunlarla irtibatı olan, Kanun’a ekli listelerde yer alan derneklerin ve basın yayın organlarının kapatıldığı hüküm altına alınmıştır. Ayrıca kurallarla, bu kurum ve kuruluşların taşınmazlarının Hazine adına gerçekleşecek tapu tescil işleminin her türlü kısıtlama ve taşınmaz yükünden ari olarak yerine getirilmesi öngörülmüş; kapatılan kurum ve kuruluşların her türlü borçlarından dolayı hiçbir şekilde Hazineden bir hak ve talepte bulunulamayacağı hüküm altına alınmıştır.
İptal Taleplerinin Gerekçesi
Dava dilekçesinde özetle; kuralların kamu düzenine karşı oluşan tehdidi ortadan kaldırma amacı bakımından zorunlu ve ölçülü olmadığı gibi OHAL’in gerekleriyle de uyumlu olmadığı, tedbirlerin bireysel idari işlem niteliğinde olduğu, kurum ve kuruluşlar hakkında herhangi bir idari ya da adli soruşturma yürütülmeden ve kesinleşmiş bir yargı kararı bulunmadan terör örgütleri ile ilişkili oldukları belirtilerek yaptırım uygulandığı, basın-yayın kuruluşlarının kapatılmasından dolayı ifade özgürlüğü, basın özgürlüğü, süreli ve süresiz yayın hakkı ile basın araçlarının korunması haklarının ihlal edildiği, derneklerin kapatılmasının örgütlenme özgürlüğüne aykırı olduğu, dernek ve basın-yayın kuruluşlarının mal varlığının Hazineye devredilmesinin mülkiyet hakkını ve ayrıca müsadere yasağını ihlal ettiği belirtilerek Anayasa’ya aykırı olduğu ileri sürülmüştür.
- Kurumların Kapatılmasıyla İlgili Kurallar
Dava konusu kuralda terör örgütlerine veya MGK’ca devletin millî güvenliğine karşı faaliyette bulunduğuna karar verilen yapı, oluşum veya gruplara aidiyeti, iltisakı veya bunlarla irtibatı olan Kanun’a ekli listelerde yer alan dernekler ile basın-yayın kuruluşlarının kapatıldığı hüküm altına alınmıştır.
Anayasa’nın 15. maddesi uyarınca olağanüstü dönemlerde dernek kurma hürriyetinin ve ifade ve basın özgürlüğünün kullanılmasının kısmen veya tamamen durdurulması veya bunlar için Anayasa’da öngörülen güvencelere aykırı tedbirler alınabilmesi mümkün olmakla birlikte bu husus, yapılacak düzenlemelerde sınırsız bir takdir yetkisi tanındığı anlamına gelmemektedir. Bu nedenle temel hak ve özgürlüklere getirilen sınırlamanın Anayasa’nın 15. maddesi kapsamında durumun gerektirdiği ölçüde olduğunun kabul edilebilmesi için bunu aşan keyfî müdahalelere izin verilmemesi gerekir.
Bu çerçevede yapılan incelemede, darbe girişimiyle devletin demokratik düzenine açık ve yakın bir tehlike oluşturan ekli listelerde yer alan dernekler ile basın-yayın kuruluşlarının olağan usullerin ötesinde bir uygulamayla liste usulüne göre kapatılmasını düzenleyen kuralın, OHAL’e neden olan şartlar ve özellikle bireyselleştirmeyi sağlamaya elverişli idari ve yargısal başvuru imkânları dikkate alındığında millî güvenliğin ve demokratik anayasal düzenin korunması amacı bakımından dernek kurma hürriyetine ve ifade ve basın özgürlüğüne durumun gerektirdiği ölçüyü aşacak şekilde bir sınırlama getirmediği sonucuna varılmıştır.
Anayasa Mahkemesi açıklanan gerekçelerle kuralların Anayasa’ya aykırı olmadığına ve iptal taleplerinin reddine karar vermiştir.
2. Kapatılan Kurumların Taşınmazlarının Hazineye Devri ile İlgili Kurallar
Kanun’un 3. maddesinin (1) numaralı fıkrası gereğince kapatılan ekli listelerde yer alan dernekler ile basın-yayın kuruluşlarına ait olan taşınırlar ile her türlü malvarlığının, alacak ve hakların, belge ve evrakın Hazineye bedelsiz olarak devredilmiş sayılmasını ve bunlara ait taşınmazların tapuda resen Hazine adına tescil edilmesini öngören kurallar mülkiyet hakkına sınırlama getirmektedir.
Yapılan incelemede kuralın, OHAL’e neden olan şartlar ve özellikle bireyselleştirmeyi sağlamaya elverişli idari ve yargısal başvuru imkânları dikkate alındığında millî güvenliğin ve demokratik anayasal düzenin korunması amacı bakımından kişilerin mülkiyet hakkına durumun gerektirdiği ölçüyü aşacak şekilde bir sınırlama getirmediği sonucuna varılmıştır.
Ayrıca söz konusu tedbirlerin genel müsadere cezası yasağına da aykırı olmadığı sonucuna varılmıştır.
Anayasa Mahkemesi açıklanan gerekçelerle kuralların Anayasa’ya aykırı olmadığına ve iptal taleplerinin reddine karar vermiştir.
3. Kapatılan Kurumların Taşınmazlarının Her Türlü Kısıtlama ve Taşınmaz Yükünden Ari Olarak Devri ile Söz Konusu Kurum ve Kuruluşların Her Türlü Borçlarından Dolayı Hiçbir Şekilde Hazineden Talepte Bulunulamayacağına İlişkin Kurallar
Dava konusu kurallar, söz konusu taşınmazlar üzerinde üçüncü kişiler lehine herhangi hukuki bir sebeple tesis edilmiş kısıtlama ve/veya taşınmaz yüklerini dikkate almadan tescil işlemlerinin gerçekleşmesini ve ayrıca borçlar bakımından hak ve talepte bulunulamamasını öngörmek suretiyle üçüncü kişilerin mülkiyet hakkına sınırlama getirmektedir.
Kural, kapatılan dernekler ve basın-yayın kuruluşlarının sahip oldukları taşınmazlar üzerinde hak sahipliği bulunan kişilerin bu haklardan dolayı taşınmaz üzerinde sahip oldukları hak ve yetkilerini kullanmasını veya bu kurum ve kuruluşlardan alacaklı olan kişilerin mülkiyet hakkı kapsamında bulunan her türlü borç ilişkisinden kaynaklanan alacaklarına kavuşmasını engelleyecek niteliktedir.
Bu nedenle, hukuki ilişkinin kurulduğu tarih itibariyle yürürlükte olan mevzuata uygun olarak kazanılan haklar ve alacakların talep hakkını ortadan kaldıran düzenleme kişilere aşırı bir külfet yükleyerek mülkiyet hakkına orantısız ve dolayısıyla ölçüsüz bir sınırlama getirdiği sonucuna varılmıştır.
Anayasa Mahkemesi açıklanan gerekçelerle kuralların Anayasa’ya aykırı olduğuna ve iptaline karar vermiştir.
1.Kapatılan Kurumların Tazminat Talebinde Bulunamamasıyla İlgili Kural
Dava Konusu Kural
Dava konusu kural, OHAL kapsamında yürürlüğe konulan KHK’lar çerçevesinde kapatılan kurum ve kuruluşlar tarafından kapatma dolayısıyla hiçbir surette tazminat talebinde bulunulamayacağını öngörmektedir.
İptal Talebinin Gerekçesi
Dava dilekçesinde özetle, kuralla yargı yoluna başvuru imkânının ortadan kaldırıldığı, bu durumun hukuk devleti ilkesine aykırı olduğu, hak arama hürriyeti ve adil yargılanma hakkını ihlal ettiği belirtilerek kuralın Anayasa’ya aykırı olduğu ileri sürülmüştür.
Değerlendirme
Buna göre dava konusu kuralla birlikte OHAL KHK’larında yer verilen tedbirlere karşı öngörülen idari ve yargısal başvuru yolları birlikte değerlendirildiğinde, kapatılan kurum ve kuruluşların kapatma dolayısıyla uğramış oldukları zararların tazmini amacıyla herhangi bir idari ve yargısal yola başvurması ve tazminat talebinin idari ve yargı mercileri tarafından etkili bir şekilde denetimi mümkün değildir.
Bu durumda dava konusu kural, ilgililerin mahkemeye erişim hakkı ile etkili başvuru hakkını kullanılamaz hâle getirmekte olup bu yolla hak arama hürriyetinin özüne dokunmaktadır.
Anayasa Mahkemesi açıklanan gerekçelerle kuralın Anayasa’ya aykırı olduğuna ve iptaline karar vermiştir.”
***Mutluluk, adalet, özgürlük, hukuk, insanlık ve sevgi paylaştıkça artar***