Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, depremden etkilenen 10 ili kapsayacak şekilde ve 3 ay sürecek Olağanüstü Hal (OHAL) kararıyla ilgili Cumhurbaşkanlığı ve Meclis süreçlerinin hızla tamamlanacağını açıkladı. Erdoğan OHAL ilan etme kararını anayasanın 119’uncu maddesine dayandırdı.
Anayasanın 119’uncu maddesi diğer nedenlerin yanı sıra tabii afet veya tehlikeli salgın hastalık ya da ağır ekonomik bunalımın ortaya çıkması hallerinde yurdun tamamında veya bir bölgesinde, süresi altı ayı geçmemek üzere olağanüstü hal ilan edilebileceğini söylüyor.
Ancak bu kararın hayata geçirilebilmesi için Resmi Gazete’de yayınlanması ve aynı gün Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin (TBMM) onayına sunulması gerekiyor. Yine anayasaya göre, TBMM tatilde ise derhal toplantıya çağrılması gerekiyor. Meclis, deprem nedeniyle çalışmalarına bir hafta süre vermişti.
Erdoğan’ın açıklamasından sonra Meclis’in yarın toplanıp kararı görüşmesi bekleniyor. Meclis olağanüstü halin süresini kısaltıp uzatabiliyor ya da olağanüstü hali kaldırabiliyor. Bunun için oylamaya katılan milletvekillerinin çoğunluğu yeterli oluyor.
OHAL, yürütmeye hangi yetkileri veriyor?
OHAL Kanunu’nun “Tabii Afet ve Tehlikeli Salgın Hastalıklarda Yükümlülükler ve Alınacak Tedbirler” bölümüne göre;
– Felakete uğrayanların kurtarılması, meydana gelen hasar ve zararın telafisi için ihtiyaç duyulan ve hemen sağlanamayan para ve her türlü taşınır ve taşınmaz mallar ve yapılması gereken işler; para, mal ve çalışma yükümlülüğü yoluyla sağlanır.
– Acil ve hayati ihtiyaç maddeleri için harcamaya yeterli para kamu kaynaklarından zamanında sağlanamadığı takdirde, bölgedeki kredi kuruluşlarının olanaklarından yararlanılır.
– Olağanüstü hal ilan edilen bölge içindeki kamu kurum ve kuruluşlarıyla tüzel ve gerçek kişiler, kendilerinden istenecek veya yükümlülük konulacak arazi, arsa, bina, tesis, araç, gereç, yiyecek, ilaç ve tıbbi malzeme ile giyecek ve diğer maddeleri vermek zorundadırlar. Kanuna göre bu tür ihtiyaçların öncelikle kamu kaynaklarından karşılanması gerekiyor. Bu kaynakların yetersiz kalması halinde önce bölgedeki özel ve gerçek kişilerden, o da yetersiz kalırsa en yakın bölgelerden karşılanmasını öngörüyor.
– Olağanüstü hal ilan edilen bölgelerde bulunan 18- 60 yaşları arasındaki bütün vatandaşlar, olağanüstü hal sebebiyle kendilerine verilecek işleri yapmakla yükümlüdürler.
– Bölgenin belirli yerlerinde yerleşim yasaklanabilir, belirli yerleşim yerlerine giriş ve buralardan çıkış sınırlanabilir, belli yerleşim yerleri boşaltılabilir veya başka yerlere nakledilebilir.
– Resmi ve özel her derecedeki öğretim ve eğitim kurumlarında öğrenime ara verilebilir ve öğrenci yurtları süreli veya süresiz olarak kapatılabilir.
– Gazino, lokanta, birahane, meyhane, lokal, taverna, diskotek, bar, dansing, sinema, tiyatro ve benzeri eğlence yerleri ile kulüp vesair oyun salonları, otel, motel, kamping, tatil köyü ve benzeri konaklama tesisleri denetlenebilir, bunların açılma ve kapanma zamanı tayin edilebilir, sınırlandırılabilir, gerektiğinde kapatılabilir ve bu yerleri olağanüstü halin icaplarına göre kullanabilir.
– Bölgede olağanüstü hal hizmetlerinin yürütülmesi ile görevli personelin yıllık izinlerini sınırlayabilir veya kaldırabilir.
– Bölge sınırları içerisindeki tüm haberleşme araç ve gereçlerinden yararlanabilir ve gerektiğinde bu amaçla geçici olarak bunlara el koyabilir.
– Tehlike arz eden binaları yıkabilir, sağlığı tehdit ettiği tespit olunan taşınır ve taşınmaz mallar ile sağlığa zararlı gıda maddelerini ve mahsullerini imha edebilir.
– Belli gıda maddeleri ile hayvan ve hayvan yemi ve hayvan ürünlerinin bölge dışına çıkarılmasını veya bölgeye sokulmalarını kontrol edebilir, sınırlayabilir veya gerektiğinde yasaklayabilir.
– Gerekli görülen zaruri ihtiyaç maddelerinin dağıtımını düzenleyebilir.
– Halkın beslenmesi, ısınması, temizliği ve aydınlanması için gerekli gıda madde ve eşyalarla her türlü yakıtın, sağlığın korunmasında, tedavide ve tıpta kullanılan ilaç, kimyevi madde, alet ve diğer şeylerin, inşaat, sanayi, ulaşım ve tarımda kullanılan eşya ve maddelerin, kamu için gerekli diğer mal, eşya, araç, gereç ve her türlü maddelerin imali, satımı, dağıtımı, depolanması ve ticareti konularında gerekli tedbirleri alabilir. Bu yerlere gerektiğinde el koyabilir, kontrol edebilir ve bu malları satıştan kaçınan, saklayan, kaçıran, fazla fiyatla satan, imalatını durduran veya yavaşlatanlar hakkında fiilin işleniş şekli veya niteliği de nazara alınarak işyeri bulunduğu mahal için hayati önem taşımadığı takdirde işyerini kapatabilir.
– Kara, deniz ve hava trafik düzenine ilişkin tedbirleri alabilir, ulaştırma araçlarının bölgeye giriş ve çıkışlarını kayıtlayabilir veya yasaklayabilir.